آرامگاه و موزه ابوعلی سینا همدان در قسمت باختری میدانی به همین نام تقریبا در مرکز شهر همدان، آرامگاه ابوعلی سینا واقع شده است. محل فعلی آرامگاه ابوعلی منزل مسکونی ابو سعید دخوک، دوست صمیمی ابوعلی سینا بوده است که او نیز در جوار ابوعلی سینا مدفون است.
طرح و نقشه این آرامگاه از گنبد کاووس اقتباس یافته و یکی از شاهکار های هنر معماری به شمار می رود. ساخت این بنا به شکل امروزه در سال ۱۳۳۰ شروع شده و در سال ۱۳۳۳ خاتمه یافته است. در حال حاضر تالار جنوبی آرامگاه به عنوان موزه و محل نگهداری آثار ارزشمند و نفیس ایرانی و خارجی مورد استفاده قرار می گیرد.
آرامگاه شیخ الرئیس بوعلی سینا یا آرامگاه بوعلی سینا بنای یادبود شیخ الرئیس ابن سینا فیلسوف، دانشمند و طبیب مشهور ایرانی است که در میدان بوعلی سینا در مرکز شهر همدان واقع شده است و این اثر در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۶ با شمارهٔ ثبت ۱۸۶۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
نمای آرامگاه در دوران فتحعلی شاه:
بنای آرامگاه بوعلی سینا در زمان قاجاریه ساخته شد. این مقبره به دستور دختری به نام نگار، نوه فتحعلی شاه، بنا شد.
در سال ۱۳۳۰ انجمن آثار ملی ایران به مناسبت هزارمین سالروز تولد ابوعلی سینا تصمیم به ساخت آرامگاهی جدید گرفت. طرح و نقشه بنای فعلی توسط مهندس هوشنگ سیحون به سبک معماری قرنی که بوعلی سینا در آن می زیسته از روی قدیمی ترین بنای تاریخ دار اسلامی یعنی برج گنبد قابوس در شهر گنبد کاووس اقتباس شده است.
کار ساخت بنای جدید آرامگاه در سال ۱۳۳۳ هجری شمسی به پایان رسید. محل آرامگاه جدید بوعلی منزل مسکونی و مقبره فردی بنام ابوسعید دخوک، دوست صمیمی بوعلی سینا بوده است که بقایای جسد بوعلی سینا هم به این مکان منتقل و دفن شد. در غرفه آثار بوعلی عکسی از جمجه بوعلی نیز در معرض دید گذاشته شده که هنگام جابجایی مقبره تهیه شده است.
مشخصات بنا:
بنای آرامگاه تلفیقی از دو سبک معماری ایران باستان و ایران بعد از اسلام است. در طراحی این مجموعه از عناصری از هنر معماری سنتی ایرانی استفاده شده است. عناصری مانند برج، الهام گرفته از برج گنبد قابوس، باغچه ها متاثر از باغ های ایرانی، آب نماها الهام گرفته از حوض خانه های سنتی و نمائی با روکار سنگهای حجیم و خشن خارا که با سنگ گرانیت کوهستان الوند آراسته شده و نمودار کاخهای باستانی ایرانیان است.
در حال حاضر تالار جنوبی آرامگاه به عنوان موزه محل نگهداری سکه، سفال، برنز و سایر اشیاء کشف شده مربوط به هزاره های قبل از میلاد و دوران اسلامی اختصاص یافته و در تالار شمالی کتابخانه ای مشتمل بر ۸۰۰۰ جلد کتاب خطی و چاپی نفیس ایرانی و خارجی و غرفه هایی مربوط به آثار بو علی سینا و شعرا و نویسندگان همدانی نگهداری می شود. ۴۴ شیء این مجموعه از موزه ملی تهران به همدان برای نمایش انتقال داده شده و بقیه آنها آثار کشف شده جدید استان است که تاکنون برای بازدید عموم قرار داده نشده است.
استان همدان و کردستان تنها استانهای کشور هستند که در هفته میراث فرهنگی رونمایی از اشیاء تاریخی موزه ملی ایران را دارند افزود: اشیای به نمایش گذاشته شده مربوط به ۳ دوره تاریخی هزاره اول قبل از میلاد دوره پیش از اسلام ،مادها و سلوکی ها و دوره اسلامی است.
مکمل این بنا بوستانی به شکل نیم دایره با فضای سبز است و نیز تندیس ابوعلی سینا در حالی که کتابی در دست دارد در ضلع شرقی میدان نصب شده است.