فرارو- سجاد زند؛ در حالی که شواهد نشان می دهد اوضاع منطقه خاورمیانه در حال ورود به مرحله تازه ای است. فعالیت های دیپلماتیک فرماندهان نظامی ایران نیز افزایش یافته است. تا پیش از این سرلشکر قاسم سلیمانی به عنوان یک فرمانده برجسته نظامی که فعالیت گسترده دیپلماتیک دارد شناخته می شد، اما اخیرا سرلشکر محمد باقری عالی رتبه‌ترین فرمانده نظامی ایران نیز چهره ای دیپلماتیک از خود به نمایش می گذارد.
سرلشکر سلیمانی در کنار تعدادی از پیشمرگه ها
به گزارش فرارو، با تحولات جدید در عراق باز هم رسانه های غربی از نقش سرلشکر قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران در تحولات این کشور سخن می گویند. خبرهایی که در داخل ایران عموما تکذیب نمی شوند بلکه باز نشر پیدا می کنند.
در آخرین خبری که درباره قاسم سلیمانی منتشر شده است، خبرگزاری‌های رویترز و آسوشیتدپرس اعلام کرده اند که او اخیرا دست‌کم سه بار با رهبران اتحادیه میهنی کردستان در شهر سلیمانیه دیدار کرده و به آنها شدیداً هشدار داده است، یا از شهر کرکوک خارج شوند و یا اینکه پشتیبانی تهران را از دست خواهند داد.
براساس این ادعا آخرین سفر قاسم سلیمانی به اقلیم کردستان یک روز پیش از صدور فرمان پیش روی نیروهای عراقی به سوی کرکوک از سوی حیدر عبادی نخست وزیر عراق بوده است.
خبرگزاری رویترز گزارش داده است که فرمانده نیروی قدس سپاه به رهبران اتحادیه میهنی- جناح رقیب حزب دموکراتیک کردستان به رهبری مسعود بارزانی- گفته است نیروهای پیشمرگ قادر به مقابله با ارتش عراق نیستند که پشتیبانی غرب، ایران و ترکیه را به همراه دارد.
رویترز ادعا کرد که قاسم سلیمانی در دیدارهای خود سرکوب شدید شورشیان کرد در سال ۱۹۹۱ از سوی صدام حسین را به قانون‌گذاران کرد یادآور شده است. یکی از نمایندگان اتحادیه میهنی در پارلمان اقلیم کردستان گفت: «دیدار سلیمانی... برای دادن شانس آخر به تصمیم‌گیران بود تا اشتباه وحشتناکی را مرتکب نشوند.»
از طرف دیگر علاء طالبانی، از مقام‌های اتحادیه میهنی، گفت که سلیمانی در دیدارش با رهبران کرد تنها به آنچه که وی توصیه «عاقلانه» خوانده است، اکتفاء کرده است.
او تاکید کرد: «سلیمانی به ما توصیه کرد... که کرکوک باید بر اساس مقررات و قانون اساسی بازگردانده شود، از این‌رو بهتر است این مسئله را درک کنیم.»
حضور سلیمانی بر سرمزار جلال طالبانی در سلیمانیه
حدود دو هفته پیش نیز وب سایت المانیتور در گزارشی با عنوان «ایران و آمریکا علیه همه‌پرسی کردستان عراق» به نقل از یک منبع نزدیک یه اتحادیه میهنی کردستان نوشته بود که قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس که در جریان مبارزه با داعش در بسیاری از مواقع در عراق حضور دارد به مقامات اتحادیه میهنی کردستان هشدار داده است: «تاکنون مانع حمله حشدالشعبی به شما بودیم اما من دیگر این کار را انجام نخواهم داد.»
قاسم سلیمانی در این گفتگو افزوده بود: «فقط به ماجرای مندلی نگاه کنید که چه اتفاقی آنجا افتاد. این آغاز ماجراست.»
به نوشته المانیتور، اشاره قاسم سلیمانی به رخدادی است که طی آن صدها نیروی حشد شعبی با حمایت ایران به مندلی در استان دیاله عراق (۱۰۰ کیلومتری شمال شرقی بغداد) رفتند و رئیس کرد شورای شهر مندلی را مجبور کردند از شغلش کناره گیری کند و اعلام کردند که این شهر در حوزه همه پرسی کردستان قرار ندارد.
برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان خاورمیانه را در آستانه تحولات ژئوپولیتیک و سیاسی مهمی قرارداده است، تحولاتی که ممکن است بار دیگر نقشه این منطقه را تغییر دهد.
ایران و ترکیه و دولت مرکزی عراق از مخالفان مهم این تحولات هستند و از سوی دیگر آمریکا و اروپا نیز در این باره هشدارهای جدی به کردها داده اند. حتی دیگر دولت های منطقه از جمله دولت‌های عرب از منتقدان همه پرسی کردها بودند. با این حال اقلیم کردستان چشم امید به حمایت های رژیم اسرائیل دارد.
دولت مرکزی عراق، ایران و ترکیه می گویند باید نتیجه این همه پرسی لغو شود، آمریکا و غرب نیز خواستار تعلیق نتیجه همه پرسی هستند اما رهبران کرد این نظرات را نمی پذیرند.
برگزاری همه پرسی درمناطق تحت مناقشه مخصوصا استان نفت خیز کرکوک نیز ماجرا را پیچیده تر کرده است.
هفته گذشته نیروهای ارتش عراق با همکاری حشد شعبی موفق شدند در زمان کوتاهی کنترل این شهر ثروتمند را به دست گیرند. این در حالی بود که نیروهای پیشمرگه با پیشروی ارتش عراق و حشد شعبی کمترین مقاومت را از خود نشان داد.
کرکوک و مناطق اطراف آن هفته پیش تقریباً بدون خونریزی به دست دولت مرکزی عراق افتاد. این در حالی است که دولت اقلیم کردستان پیشتر اعلام کرده بود که کرکوک را به دولت مرکزی واگذار نخواهد و کردها حاضرند برای دفاع از کرکوک بجنگند.
شهر نفت خیز کرکوک منبع اصلی درآمد اقلیم کردستان به حساب می آید و به نوعی برای اقلیم کردستان نماد ثروت است، خارج شدن کنترل این شهر از دست کردها شاید به نوعی نماد افول استقلال‌طلبی آنها حداقل برای مدت محدودی باشد.
پس از آنکه دولت مرکزی عراق کنترل کرکوک را به دست گرفت حیدر عبادی اعلام کرد که "همه‌پرسی تمام شده و به تاریخ پیوسته است."
حالا فرماندهان بازوی نظامی اقلیم کردستان یعنی نیروهای پیشمرگه می گویند که ایران هدایت نیروهای دولت مرکزی عراق و نیروهای حشدالشعبی (بسیج مردمی) مورد حمایت خود را برای کنترل دوباره کرکوک و سایر مناطق تحت سلطه کردها را به عهده داشته است. در همین حال موافقان همه پرسی در داخل اقلیم بخشی از اتحادیه میهنی، حزب متحد با ایران در کردستان را متهم به خیانت، وادادگی و همکاری با ایران می کنند.
پایین کشیدن پرچم اقلیم کردستان در کرکوک
همراهی آمریکا با سردار سلیمانی
اقلیم کردستان ایران را متهم به دخالت در امور این منطقه می کند این در حالی است که دیگر کشورها از جمله ترکیه در این مسیر همراه ایران بوده اند. در همین حال برخی گزارش ها از همسویی آمریکا با اقدامات دولت مرکزی و فشارها به اقلیم کردستان حکایت دارد.
مقامات رسمی آمریکا از جمله دونالد ترامپ تاکید کردند که در این نزاع جانب هیچ طرفی را نگرفته‌اند، اما برخی تحلیل‌گران می‌گویند آمریکا اجازه داده تا عراق نقشه خود برای ورود به مناطق تحت کنترل کردها را عملی کند به این صورت که ایران با توافق با "گروهی از کردها"، آنها را متقاعد به خروج از کرکوک کند تا ارتش عراق بتواند به سهولت و بدون مقاومت وارد این شهر شود.
منظور تحلیل‌گران مورد اشاره نیویورک‌تایمز از «گروهی از کردها» اتحادیه میهنی کردستان است. به نوشته این روزنامه تحلیل‌گران امروز بار دیگر پرونده دیدار قاسم سلیمانی با مسئولان اتحادیه میهنی در سلیمانیه پیش از عملیات کرکوک را باز کرده‌اند. نیویورک تایمز همچنین می‌نویسد که سردار سلیمانی در واقع همان سایه ایران است که برای سال‌ها در عراق حضور داشته است.
دیوید ال فیلیپس یکی از مشاوران پیشین وزارت خارجه آمریکا که به مدت سی سال بر روی پرونده عراق کار کرده می‌گوید: «حیدر عبادی (نخست وزیر عراق) بدون اطلاع آمریکا هرگز حمله را آغاز نمی‌کرد. دست کم آن است که آمریکا در جریان حمله بوده است.»
ماریا فانتاپی، تحلیل‌گر ارشد در گروه عراق بحران بین‌المللی به نیویورک‌تایمز می‌گوید: «آن چه اهمیت دارد این است که آمریکا برای این کار چراغ سبز را نشان داده است.»
به گفته او "هدف ایران وارد کردن نیروهای شیعه به محل مورد منازعه و اختلاف افکندن میان کردها همزمان با اعمال نفوذ در دولت مرکزی عراق است. به نظر می‌رسد آمریکا خواسته یا ناخواسته به این هدف ایران کمک کرده است چون به هر روی منافع خودش نیز در برقراری مجدد تسلط دولت عراق بر منطقه نفت‌خیز کرکوک بوده است."
به نوشته نیویورک‌تایمز، آمریکایی‌ها در عین حال چندان دل خوشی هم از کردها نداشته و از این که کردها بی توجه به درخواست کاخ سفید همه‌پرسی برگزار کرده‌اند، نارضایتی خود را از آنها این گونه نشان داده‌اند.
وهال علی، مدیر روابط عمومی دفتر رئیس اقلیم کردستان می‌گوید: «نمی‌خواهم از واژه خیانت استفاده کنم، ولی ما فکر می‌کنیم که آمریکا غفلت کرده است. کردها با رویکرد آمریکا در این ماجرا از او ناامید شدند. آنها حالا دارند عراق را به عنوان هدیه به ایران می‌دهند. این دیپلماسی صحیح نیست.»»
اما از سوی دیگر جاشوا ای گلتزر، مدیر سابق بخش ضد تروریسم در شورای امنیت ملی آمریکا معتقد است "در شرایطی که ترامپ تهدید به خروج از برجام کرده و ایران را به حمایت از تروریسم متهم می‌کند، حمایت از ایران مضحک به نظر می‌رسد."
به این ترتیب به نظر می رسد سرلشکر سلیمانی برای یکبار دیگر در قامت دیپلمات ظاهر شده و با لابی های سیاسی از شکاف سیاسی اقلیم کردستان استفاده کرد و توانست گام مهمی در ناکارآمد گذاشتن همه پرسی اقلیم کردستان بردارد.
دیدار سرلشکر باقری با بشار اسد
سرلشکر محمد باقری در لباس یک دیپلمات
اساسا این دیپلمات ها هستند که پیام های مهم را به رهبران دیگر کشورها می رسانند، اما روز پنجشنبه این سرلشکر محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح بود که با یک پیام از رهبر معظم انقلاب به دیدار بشار اسد رفت.
جزییات پیام رهبر انقلاب به بشاراسد اعلام نشده است اما باقری در این دیدار گفت که ایران تا حل نهایی بحران سوریه در کنار دولت و ملت سوریه خواهد ماند و بر تقویت همکاری‌ها و هماهنگی‌های نظامی میان دو کشور نیز تاکید کرد.
او در این دیدار، هدف از سفر خود به سوریه را ارائه راهبرد مشترک درباره ادامه همکاری‌ها و هماهنگی‌ها در سطح نظامی در «مرحله پس از موفقیت های بزرگ» عنوان کرد، عملیات‌هایی که به گفته او زمینه نابودی داعش را فراهم خواهد کرد.
باقری در ادامه سفر خود به سوریه دو دیدار دیگر نیز با وزیر دفاع و رئیس ستاد ارتش سوریه داشت و در این دیدارها آخرین هماهنگی‌های کلی و تطبیق راهبردها و استراتژی‌های مشترک در مقابله با باقیمانده گروه های تروریستی در سوریه انجام و برخی تفاهمنامه‌ها و قراردادها نیز امضا شد.
رئیس ستادکل نیروهای مسلح در کنار دیدارهای رسمی خود با مقامات سوری، چند برنامه مهم دیگر نیز داشت که ازجمله آنها بازدید از مناطق نظامی و برخی جبهه‌های درگیری با تروریست‌ها بود. یکی از این مناطق «حلب» بود. او در بازدید از حلب با نیروهای "مدافع حرم" دیدار کرد.
سرلشکر باقری همچنین در نشست خبری مشترک با سپهبد علی عبدالله ایوب، رئیس ستاد کل ارتش سوریه، گفت: "پذیرفتنی نیست، رژیم صهیونیستی هروقت بخواهد از طریق هوایی و زمینی به خاک و آسمان سوریه تجاوز کند."
این اظهار نظر باقری واکنشی به حملات گاه و بیگاه اسرائیل به خاک سوریه بود که واکنش هایی در پی داشت. آویگدور لیبرمن، وزیر دفاع اسرائیل، در واکنش به موضع رئیس ستاد کل ایران گفت صحبت‌های باقری تاثیری بر سیاست اسرائیل ندارد. او گفت "ایران می‌خواهد قدرت مسلط منطقه شود، اما ما اجازه چنین تحولی را نمی‌دهیم."
این دومین سفر منطقه ای رییس ستاد مشترک نیروهای مسلح ایران است. سرلشکر باقری پیش از این در ۲۴ مرداد ماه (۱۵ اوت) در راس هیاتی عالی‌رتبه و در اولین سفر خارجی خود به عنوان بلندپایه‌ترین مقام نظامی ایران وارد آنکارا، پایتخت ترکیه شد. باقری را در آن سفر شماری از نظامیان بلندپایه از جمله محمد پاکپور، فرمانده نیروی زمینی سپاه همراهی کردند.
دیدار با اردوغان در ترکیه
سرلشکر باقری هدف از سفرش را «تحولات منطقه‌ای و مسائل امنیتی و مرزی دو کشور و مقابله با تروریسم» عنوان کرده بود. این سفر بیش از هرچیز بر مسئله همه پرسی اقلیم کردستان تمرکز داشت. و به نظر می رسید در راستای هماهنگی بیشتر با ترکیه برای واکنش به همه پرسی انجام شده بود. در آن زمان ایران و ترکیه امیدوار بودند که اقلیم کردستان این همه پرسی را برگزار نکند.
باقری در ترکیه با حلوصی آکار ارشدترین مقام نظامی این کشور و اردوغان نخست وزیر دیدار کرد. رسانه های ترکیه گزارش دادند در جریان این سفر «ایران یک پیشنهاد غافلگیرکننده برای عملیات مشترک علیه شورشیان کرد در شهرهای سنجار و قندیل در شمال عراق، به ترکیه داده است.» اردوغان در آن زمان در پاسخ به پرسش یک خبرنگار درباره صحت این خبر، محتوای آن را تایید کرد و گفت: «فکر می‌کنیم اگر ما دو کشور همکاری کنیم، خیلی سریع‌تر نتیجه خواهیم گرفت.»
همزمان سرلشکر باقری، با تشریح جزئیات سفر خود به ترکیه، گفت: «اشتراک نظر بین دو کشور وجود دارد که جغرافیای سیاسی کشورهای منطقه از جمله عراق به هیچ وجه نباید تغییر کند و هرگونه مساله مورد اختلاف راجع به استقرار کردستان و حاکمیت مرکزی بغداد باید در چارچوب قانون اساسی عراق صورت گیرد.»
سفرهای سرلشکر باقری از این جهت قابل توجه است که پیشتر، بیشتر فعالیت های دیپلماتیک نظامی بر عهده وزیر دفاع بود. اینکه سرلشکر باقری در مدت زمان کوتاه ریاستش بر ستاد کل نیروهای مسلح دو سفر خارجی پر اهمیت را داشته است، می تواند نشانگر این باشد اختیارات این او افزایش یافته است.
محمد باقری تیرماه سال گذشته با حکم رهبر معظم انقلاب به سمت ریاست ستاد کل نیروهای مسلح ایران رسید، پیش از او سرلشکر فیروزآبادی این مسئولیت را برعهده داشت.