فرارو- نخست‌وزیر عراق توانست در بحبوحه جنگ و بحران اقتصادی کشور را از فروپاشی نجات دهد. چالش بعدیِ او پیروزی مجدد در انتخابات است.
به گزارش فرارو به نقل از فارین پالیسی، بعدازظهر یک روز گرم در ماه جولای در مرکز شهر موصل، گروهی از مردم جمع شدند تا آزادی شهر را جشن بگیرند. خورشید کم‌کم داشت غروب می‌کرد. کودکان می‌رقصیدند و پرچم عراق را در هوا تکان می‌دادند. پسرهای جوان برای سلفی ژست می‌گرفتند و به امتداد رود دجله خیره می‌شدند، جایی در نزدیکی شهر قدیمی که شاهد نبردهای متعددی بوده است.
کاروانی از خودروهای زرهی ظاهر شدند و از روبروی آن‌ها عبور کردند. اما ناگهان ایستادند. یک SUV سفید با شیشه‌های دودی به پیاده‌رو نزدیک شد و در یک‌چشم برهم زدن با محافظان مجهز به سلاح‌های اتوماتیک احاطه شد. جمعیت ساکت شد و همه با کنجکاوی ماشین را نگاه می‌کردند. برخی با ترس و تردید نظاره‌گر صحنه بودند و سعی داشتند از کاروان فاصله بگیرند، و عده‌ای هم روی انگشت‌های پا بلند شدند تا بهتر ببینند. آخرین باری که چنین کاروانی دیده بودند متعلق به داعش بود که سه سال پیش وارد موصل شده بود. اما این ماشین‌ها پرچم عراق را داشتند، نه پرچم سیاه داعش.
سپس "حیدر عبادی" نخست‌وزیر عراق از میان ده‌ها محافظ ظاهر شد. لباس نظامی سیاه و کلاه بیس‌بال به تن داشت. جمعیت به‌سویش رفتند و بادی‌گاردها آن‌ها را پس می‌زدند. عبادی برای مردم دست تکان می‌داد و مردم فریادهای خوش‌آمد گویی سر می‌دادند. محافظ‌ها با نگرانی اطراف را نگاه می‌کردند؛ هنوز هم از امتداد رود دجله صدای شلیک و انفجار شنیده می‌شد و آن‌ها هیچ راهی برای ارزیابی خطرات بالقوه نداشتند. چهره‌های آشفته آن‌ها با ظاهر آرام نخست‌وزیر تضاد آشکاری داشت. از سال 2003 تاکنون، هیچ سیاستمداری در عراق به این شکل مورد استقبال مردم قرار نگرفته بود.
این استقبال پرشور یکی از نشانه‌ها موفقیت عبادی در کاری است که برخی آن را دشوارترین وظیفه در دنیا می‌دانند. روز یکشنبه، نخست‌وزیر عراق به نیروی‌های مسلح دولت دستور داد تا در پایگاه‌های نظامی و تأسیسات نفتی کرکوک مجدداً مستقر شوند. نیروهای دولتی در ژوئن 2014 این منطقه را ترک کرده بودند و درنتیجه دولت منطقه‌ای کردستان از آن در برابر حملات داعش دفاع می‌کرد. این واکنش در پاسخ به رفراندوم بحث‌برانگیز کردها بسیار جسورانه بود. باوجود درگیری‌های پراکنده، دولت فدرال توانست کنترل کرکوک را در دست بگیرد و شهرت عبادی به‌عنوان رهبری قاطع و موفق در واکنش به رخدادهای ناگهانی، بیشتر از پیش محکم شد.
نخست‌وزیر عراق با چالش‌های سنگینی روبروست، مانند مبارزه با داعش، جلوگیری از تبدیل شدن کشور به فضایی مناسب برای جنگ‌های نیابتی توسط قدرت‌های محلی و بین‌المللی، تلاش برای پرداخت دستمزد و حقوق بازنشستگی، جلوگیری از فساد در زیرساخت‌ها و امور مالی و مقابله با سیاستمدارانی که نقشه دارند بخش‌هایی از کشور را به‌سوی کنترل شخصی یا حزبی سوق دهند. اینکه عبادی از سال 2014 موفق بوده و توانسته تا امروز دوام بیاورد، سبب شگفتی مردم عراق شده است. چالشی که اکنون عبادی با آن روبرو است، استفاده از حس خوب مردم و پیروزی در انتخابات سال آینده است تا بتواند به مبارزه خود برای اصلاح سیاست‌های عراق ادامه دهد.
او مطمئناً در مبارزات انتخاباتی خود را به‌عنوان رهبری معرفی می‌کند که کشورش را از جنگ نجات داد. او این ماه در شهر "حویجه" نیز اعلام پیروزی کرد که آخرین منطقه تحت کنترل نیروهای داعش بود. موفقیت در میادین نبرد سبب بهبود اوضاع امنیتی در سراسر کشور شده است. مکان‌هایی مانند بغداد کمترین میزان حملات تروریستی از سال 2003 را تجربه می‌کنند. در استان غربی انبار آن‌قدر امنیت برقرارشده که توانستند بزرگراه بغداد- عمان و مرز با اردن را باز کنند. دولت عراق انتظار دارد که تا پایان سال جاری گروه تروریستی داعش به‌طور کامل شکست بخورد و تمام قلمروهای عراق تحت کنترل دولت بازگردد.
عبادی می‌تواند به دستاوردهایش در حوزه سیاست خارجه نیز اشاره کند. او با زیرکی عراق را در صحنه بین‌المللی قرار داده و همواره بر بی‌طرفی کشورش در جنجال‌های ژئوپلیتیک تأکید کرده است. در سال جاری به عربستان سعودی سفر کرد که نقطه عطفی در روابط دو کشور محسوب می‌شود: دهه‌ها است که هیچ‌یک از رهبران عراق به این کشور سفر نکرده‌اند و دو کشور روابط خصمانه‌ای داشتند. اخیراً عراقی‌ها عربستان را به حمایت از القاعده در کشورشان متهم کردند. در حال حاضر دو کشور به تفاهم موقت رسیده‌اند: سعودی‌های قبول کردند که عراق متحد ایران است و در مقابل عراق نیز آماده است تا روابط بازتری با همسایه‌ی عرب خود داشته باشد. عبادی همچنین موفق شده عراق را از جنگ سوریه جدا نگاه دارد و بارها اعلام کرده عراق به هیچ جناح یا محوری در خاورمیانه ملحق نخواهد شد. برقراری تعادل در عراق برای نخست‌وزیر بسیار دشوار است، اما عبادی از پس این کار برآمده.
به عبادی باید برای پیشبرد کشور در دوران بحران مالی بزرگ نیز آفرین گفت که به دلیل افت شدید قیمت‌های نفت به وجود آمد. او با تدابیری چون کاهش هزینه‌ها، افزایش صادرات نفت، فروش اوراق قرضه و تأمین مالی از سوی صندوق بین‌المللی پول تورم را کاهش داد و حتی از پسِ هزینه‌های جنگ هم برآمد. اکنون این ثبات سبب ایجاد خوش‌بینی درباره آینده شده است. انتظار می‌رود تولید نفت ادامه پیدا کند و رکورد رشد تولید ناخالص داخلی شکسته شود.
به نظر می‌رسد برقراری روابط میان عراق و عربستان سبب جذب سرمایه‌گذاری خارجی خواهد شد و شرکت‌های اروپا، آمریکا، چین و کره جنوبی فعالیت‌های خود در عراق را افزایش داده‌اند. امسال بریتانیا برنامه صادراتی برای ده سال آینده و به ارزش سیزده میلیارد دلار را آغاز کرد. سازمان ملل و بانک جهانی نیز میلیاردها دلار کمک مالی می‌کنند.
دولت آقای عبادی اقدامات مهمی در راستای مقابله با بحران بشردوستانه انجام می‌دهد. به‌تازگی بیش از دو میلیون آواره به خانه‌هایشان بازگشتند.
پیروزی‌های نظامی اخیر امکان تغییر سیاست‌های عراق و جلوگیری از ایجاد گروه‌هایی مانند داعش را فراهم می‌کند. در مناطق آزادشده نیروهای عراق و ارتش آمریکا با شورش‌ها مبارزه می‌کنند و سنی‌های منطقه از نیروهای امنیتی عراق استقبال کرده‌اند. شهرهایی مانند فلوجه و موصل با پشتیبانی مردم محلی و کمک‌های بین‌المللی از نوساخته می‌شوند. به‌موجب این همکاری، بیش از هزار طرح بازسازی و توان‌بخشی در 23 منطقه آزادشده در حال اجرا است.
میزان محبوبیت عبادی در مناطق سنی نشین در بالاترین سطح تاریخی قرار داد و شاید او تنها سیاستمداری است که می‌تواند به هر شهری سفر کند و از استقبال گرم مردم برخوردار شود.
باوجود تمام پیشرفت‌هایی که در عراق حاصل‌شده، بازهم عبادی در چند هفته و چند ماه آینده با چالش‌های بسیار جدی مواجه است. اولاً، آن‌طور که از درگیری‌های کرکوک پیداست، رفراندوم دولت منطقه‌ای کردستان ممکن است جنجال‌هایی بر سر کنترل قلمرو ایجاد کند. خطر مداخله ترکیه و ایران نیز وجود دارد، بنابراین عبادی باید با برقراری نظم فدرال در این منطقه نشان دهد که کشور در حال تجزیه نیست و از شهروندان کرد محافظت کند. دومین خطر پیش رو ادامه اتکای عراق به صادرات نفت برای تأمین بخش بزرگی از بودجه کشور است. کافی است قیمت نفت یک‌بار دیگر افت کند تا وضعیت اقتصادی رو به بهبود عراق از میان رود. عراق باید سرعت اصلاحات اقتصادی و مالی را بیشتر کند تا پاسخگوی رشد نرخ جمعیت و افزایش تقاضای نفت باشد. سومین چالش شبکه‌های زیرزمینی داعش است که ممکن است خود را برای ارتکاب موجی از حملات تروریستی آماده کنند. این امر موجب کاهش امنیت و خشم مردم از شکست‌های دولت می‌شود.
اما شاید مهم‌ترین چالش پیش روی عبادی فساد سیستماتیک و بومی است که به ویرانی عراق و هدر رفتن دستاوردهای کشور می‌انجامد. هر کس که به‌عنوان رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر یا سخنگوی مجلس عراق انتخاب شود، برای کسب رأی به حمایت شمار زیادی از احزاب نیاز خواهد داشت. احزاب نیز مقابل توقع سمت‌های ارشد اداری دارند. این موضوع اعتماد مردم از دولت را سلب کرده و منابع مالی و سود اقتصادی را به جیب سران حاکم و حامیانشان می‌برد.
رفع این مشکلات حتی برای قویی‌ترین دولت‌ها نیز دشوار است و در وضعیت بغرنج عراق تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسد. دولت عراق از طریق ائتلاف‌های متشکل از دشمنان و رقبایش عمل می‌کند که پیشرفت کشور را کند می‌کند. مردم خواهان یک دولت فن‌سالار به رهبری عبادی هستند تا اصلاحات عمده‌ای در کشور انجام دهد، اما احزاب زیادی با این روند مخالف‌اند. بااینکه عبادی از حمایت‌های مردمی و بین‌المللی برخوردار است، اما رقبایش نشان داده‌اند که برای مبارزه با او از هیچ کاری دریغ نمی‌کنند.
انتخابات بعدی عراق که قرار است در ماه آوریل 2018 برگزار شود، می‌تواند دریایی از تغییرات را برای این کشور به ارمغان آورد. نتایج انتخابات می‌تواند سیستم سیاسی را به لرزه در آورد.
بزرگ‌ترین مزیت عبادی اعتبار و سابقه‌اش است. جامعه بین‌المللی نیز قطعاً علاقه دارند ثباتی که او ارمغان آورده برای چند سال دیگر نیز ادامه یابد. اما او به حمایت بین‌المللی نیاز دارد، به‌خصوص برای کاهش فشار مالی عراق و بهبود حکومت‌داری. در حال حاضر در حوزه اقتصادی پیشرفت‌های بزرگی حاصل‌شده است. اما هنوز حوزه‌های سرمایه‌گذاری‌های خارجی، کاهش بدهی و افزایش تجارت جای کار دارند.
همان‌طور که پیروزی‌های نظامی اخیر نشان دادند، عراق با رهبری درست و حمایت‌های بین‌المللی پیشرفت‌های زیادی خواهد کرد. کشورهایی که در شکست دادن داعش به عراق کمک کردند، اکنون می‌توانند با حمایت از عبادی پیشروی کشور و منطقه در مسیر ثبات و بازسازی را حفظ کنند. اگر عبادی پیروز شود، عراق شانس بیشتری برای موفقیت خواهد داشت. و این بهترین راه برای نهادینه کردن دموکراسی در کل خاورمیانه است.
منبع: فارین پالیسی
ترجمه: وب‌سایت فرادید