زخم مرگ شیرهای سنگی خوزستان سر باز کرد. یک روز انفجار، یک روز
تخریب؛ داغ کهنه میراث فرهنگی «ایذه» هر روز تازه می‌شود. تخریب شیرهای
سنگی بلوای تازه میراث فرهنگی ایذه است؛ اتفاقی قدیمی که حفاران غیرمجاز
بی‌آن‌که از تاریخ این مجسمه‌ها چیزی بدانند، تکرارش می‌کنند.
به
گزارش شهروند، یک هفته پس از تیراندازی حفاران غیرمجاز به ماموران دست
خالی یگان حفاظت، تصاویری از شیرهای سنگی شکسته دست به دست می‌شود؛
تصاویری که به گواه سخن مسئول میراث فرهنگی ایذه و اخبار رسانه‌های رسمی،
قدیمی است اما نه دروغ. صدای غرش شیرهای سنگی سال‌هاست خاموش شده است. شیر
ایرانی ۵۰ سال پیش منقرض شده و حالا نوبت انقراض شیرهای سنگی است. در
عکس‌های منتشر‌شده، تن سنگی شیرها چند تکه شده است؛ مجسمه‌هایی که زمانی بر
مزار بزرگان ایل بختیاری نصب می‌شد، در گورستان تاریخی شهسوار بر زمین
افتاده‌اند؛ چون حفاران خیال پیداکردن گنج را داشته‌اند.
از شیرهای سنگی ایذه آماری نیستعکسهای
تازه شیرهای سنگی قبرستان تاريخي شهسوار را نشان می‌دهد؛ جایی در فاصله
هفت كيلومتري ايذه که در بالادست آن نقش برجسته سه‌هزار و هفتصد ساله
ایلامی قرار گرفته است؛ اما ایوب سلطانی، مسئول میراث فرهنگی و پایگاه
پژوهشی آیاپیر ایذه می‌گوید: «خبر قدیمی است.»
از
نگاه او انتشار خبرهای کهنه نظیر خبر جعلی انفجار در کوه «بیلوا» که چند
روز پیش جنجالی شده بود، تنها با قصد طناب‌کشی سیاسی است. او به «شهروند»
توضیح می‌دهد که شیرهای سنگی شهسوار را ١٠ سال در یک نزاع طایفه‌ای
شکستند: «اگر از بزرگان طایفه در در روستای کهباد هم بپرسید، شاید یادشان
نباشد که چه زمانی این اتفاق افتاده است. آن زمان حتی ایذه مسئول میراث
فرهنگی نداشت.»
اما کهنه یا تازه فرقی
نمی‌کند، شیرهای سنگی رو به انقراض‌اند. در سال‌های گذشته چندباری از
مستندسازی این شیرهای سنگی، صحبت شد اما این اتفاق نیفتاد و حالا حتی معلوم
نیست چند شیرسنگی بر گورها سایه افکنده‌اند. مسئول میراث فرهنگی می‌گوید:
«هنوز بررسی نشده که ایذه چه تعداد شیرسنگی دارد اما می‌دانیم که در این
شهر، سه محوطه بیشترین شیرسنگی را دارد؛ در این‌باره حتی پژوهش دقیقی هم
انجام نشده است.»
به گفته او قبرستان‌های کهباد (شهسوار) و «ترشک»
ایذه و «بابا زاهد» قلعه خواجه در اندیکا سه منطقه‌ای هستند که بیشترین
تعداد شیرسنگی را دارند. پیش از این گفته شده بود که در قبرستان بارانگرد
جایی میان «باغملک» و ایذه هم چند شیر سنگی به دست حفاران غیرمجاز شکسته و
از جا کنده شده و دو شیر بزرگ در روستاهای «آب ماهیک» و «تنبل» با آبگیری
سد گتوند غرق شده است.
در گویش بختیاری
شیر سنگی را «بَردِ شیر» می‌خوانند. این مجسمه‌ها که در آیین‌های
زاگرس‌نشینان به جا مانده، بر گور بزرگان ایل نصب می‌شود. شیرهای سنگی را
بیش از همه می‌توان در گورستان‌های کهن خوزستان، چهارمحال‌و‌بختیاری و
لرستان یافت. شیرهای گورستان‌ها نمادی از شجاعت‌اند که در دوره‌های مختلف
شکل عوض کرده‌اند و نقش شمشیر، تسبیح، اسب و اسلحه بر آنها حک شده است.
فراوانی این آثار اگر چه در جایی مثل ایذه بالاست، اما در نبود ماموران
یگان حفاظت، تخریب آنها از سوی حفاران کار سختی نیست. گورستان شهسوار که
این چند روزه تصاویر شیرهای شکسته آن خبرساز شده، یکی از این محوطه‌هاست که
در سال ٧٨ در فهرست آثار ملی ثبت شده و گفته می‌شود ٢٠٠شیر سنگی روی
گورهای آن خفته‌اند؛ اما دوستداران میراث فرهنگی می‌گویند تعداد زیادی از
این شیرها برزمین افتاده یا شکسته‌اند.
٥ نگهبان درمقابل حفاران بیشمارحفاران
سلاح دارند و ماموران یگان حفاظت نه، حفاران وسیله حملونقل دارند و
ماموران یگان حتی در تهیه بنزین برای موتورهایشان مانده‌اند، حفاران زیادند
و ماموران یگان حفاظت کم. سلطانی هفته پیش در درگیری مسلحانه با حفاران
غیرمجازی که به یک برج دیده‌بانی در کوه «بیلوا» ایذه رفته بودند، حضور
داشت. او می‌گوید: «ما هرگز نمی‌گوییم کارمان خالی از ایراد است اما
نمی‌توانیم روی کمبودها چشم ببندیم؛ کمبود شدید نیروی یگان حفاظت، نبود در
تجهیزات و وسایل حملونقل و سلاح، کمبود امکانات لجستیکی، نبود پشتوانه قوی
قضائی و حقوقی و... مشکلاتمان کم نیست.»
فقط
همین‌ها نیست؛ تعداد نیروهای یگان حفاظت در مقابل تعداد محوطه‌های
شناخته‌شده ایذه هیچ است: «ایذه نزدیک به هزار محوطه باستانی دارد اما با ٥
نیروی یگان حفاظت می‌شود؛ ٤ نفر به طور ثابت در کول فرح و اشکفت سلمان
هستند و یک‌نفر به‌عنوان مسئول یگان در اداره مستقر است و در گشت‌های شبانه
با ما همراه می‌شود.» مسئول میراث فرهنگی و پایگاه پژوهشی آیاپیر ایذه
اینها را می‌گوید و اضافه می‌کند که در این شرایط ایذه حتی اداره میراث
فرهنگی هم ندارد: «به ما می‌گویند که روابط‌عمومی‌تان باید این خبرهای دروغ
را تکذیب کند؛ اما ما اداره میراث فرهنگی نداریم. فقط یک نمایندگی هستیم؛
چارت اداری برای ما ابلاغ نشده است. فقط شوش و شوشتر هستند که اداره میراث
فرهنگی دارند.» به‌گفته او نه فقط ایذه که بیشتر شهرهای خوزستان ازجمله
اندیکا و مسجد سلیمان هم اداره میراث ندارند.