«اين روزها ما با چالشهاي جدي محيط زيستي مثل خشكسالي و پديده گرد و غبار كه بسياري از هموطنان ما را بهشدت رنج ميدهد، مواجه هستيم. اين چالشها نشاندهنده اين واقعيت است كه ما در گذشته با محيط زيست خودمان و با مخلوقات خداوند كه در استفاده از اين محيط زيست با ما شريك هستند، مهربان نبودهايم. يوزپلنگ ايراني كه يك گونه زيستي در خطر است يكي از اين نمونههاست و تلاش ما براي حفظ يوزپلنگ ايراني نشانه آشتي مجدد ما با محيط زيست و زيستن در يك محيط مهربانتر با همه مخلوقات است.»
به گزارش اعتماد، اينها جملاتي است كه محمدجواد ظريف همزمان با نهم شهريور در قالب پيامي ويديويي در اينستاگرام منتشر كرد. ظريف «روز ملي يوزپلنگ ايراني» را بهانهاي ساخت تا مخاطبانش را به مهرباني با جهان پيرامونشان دعوت كند. همزمان با اين پيام در اينستاگرام وزير ارتباطات هم تصويري از يوز ايراني همراه با پيامي شد كه جهرمي در آن اشاره به اين روز ملي داشت و نوشت: «سرمايههاي محيط زيست، امانتي خداوندي است كه از گذشتگان به ما رسيده و وظيفه داريم با حفظ آن به نسل آينده انتقال دهيم. اميدوارم فرهنگسازي با استفاده از فضاي مجازي در خصوص حفظ محيط زيست در ساير موارد نيز تداوم يابد.» علاوه بر اين دو وزير كابينه، هنرمندان و ورزشكاران و كاربران فضاي مجازي هم در اين روز در توييتر و اينستاگرام كمپيني را براي آگاهسازي و حمايت از اينگونه در حال انقراض تشكيل دادند. نهم شهريور كه ١٠ سال است با عنوان «روز ملي يوزپلنگ ايراني» در تقويم ثبت شده، امسال بهانه يك حركت جمعي بود، اما اين حركت كه شمارهاي را هم براي جمعآوري كمكهاي مردمي اعلام كرده بود، شفافيت كافي را نداشت و همين موضوع انتقادات بسياري را به همراه داشت.
تصاويري كه در حمايت از كمپين #يوزتا ابد در شبكههاي اجتماعي منتشر ميشود، با متني همراه است كه با جمله «تا يك حسرت ملي تنها ٥٠ يوز باقيست» شروع ميشود و با يك شماره #٤٤٤*٧٨٠* براي واريز كمكهاي مردمي تمام ميشود. متن مشتركي كه هيچ اطلاعاتي در خصوص نحوه هزينه و محل هزينه كمكهاي جمعآوري شده به مخاطب ارايه نميكند و همين موضوع انتقاد بسياري از كاربران را به همراه داشت كه معتقد بودند تنها حضور و همراهي سلبريتيها نميتواند به يك كمپين اعتبار بخشد و بهتر بود كساني كه با اين كمپين همراه شدند اطلاعات و توضيحاتي در خصوص دليل شكلگيري و هدفي كه اين كمپين براي جمعآوري وجوهات مردمي دارد به مخاطبان ارايه ميكردند.
تنها جملاتي كه در اين كمپين در تمامي صفحات مجازي تكرار ميشود اينهاست: «شير ايراني نابود شد. ببر مازندران نابود شد. حالا تنها كمتر از ٥٠ يوز پلنگ باقي مانده است. نميگذاريم اين حسرت بر جان ايران عزيز بنشيند، بيتفاوتي به نابودي گونههاي درخطر، كمكم در زندگي خودمان نمود پيدا خواهد كرد. هركس براي ساختن، براي نگهداري از سرمايههاي وطن سهمي دارد.» بسياري از كاربران فضاي مجازي از طريق رباتي كه براي اين كمپين طراحي شده، قابي را براي تصاويرشان دريافت ميكنند تا با اين كمپين همراه شوند، اما از كامنتهاي كنار تصاوير ميشود به اين موضوع پي برد كه بسياري از آنها از چند و چون اين كمپين خبر ندارند و صرفا با موج آن همراه شدهاند (همان اتفاقي كه در بسياري از كمپينهاي مجازي ميافتد) اما يك جستوجوي ساده، ميتواند براي كاربران روشن كند كه كمپين #يوزتاابد توسط هديه تهراني و جمعي از هنرمندان براي خريد ١٢ آغُل در توران شاهرود، زيستگاه اصلي يوزپلنگ ايراني شكل گرفته است و قرار است مبالغ جمعآوري شده از طريق شماره اعلام شده، براي بهبود شرايط زندگي اينگونه درخطر انقراض در زيستگاهش هزينه شود. ناصر تقوايي، علي كريمي، بهرام رادان، ترانه عليدوستي، پريوش نظريه، حسن معجوني، مهناز افشار، مصطفي زماني، عبدالرضا كاهاني و مهتاب كرامتي از جمله هنرمندان و ورزشكاراني بودند كه به اين كمپين پيوستند.
علاوه بر انتقادات مطرحشده درخصوص عدم شفافيت اين كمپين برخي هم با تكيه بر نظرات كارشناسان حوزه محيط زيست اين سوال را مطرح ميكردند كه اگر حتي تعداد هفت قلاده از جنس ماده اين حيوان هم وجود داشته باشد كه البته ندارد، باز هم تا چند سال آينده نسل اينگونه خاص از گربهسانان منقرض ميشود، پس تشكيل چنين كمپيني بدون توجه به شرايط موجود غيركارشناسي و غيراصولي است. البته گزارش انجمن يوزپلنگ ايراني پاسخ اين دسته از منتقدان را هم داده است و اعلام كرده است: «در پايشهاي سال ۹۵ اين انجمن هيچ يوز مادهاي ثبت نشد اما در ماههاي گذشته موسسه تصوير حيات وحش، از يك ماده يوزپلنگ در مياندشت تصويربرداري كرده است.»
پيشنهاداتي هم براي شكلگيري حمايتهاي اينچنيني از گونههاي در خطر انقراض در مناطق ديگر كشور مطرح شد، پيشنهاد محمد بلوچزهي، بخشدار مركزي نيكشهر بازتاب زيادي در فضاي مجازي داشت، بلوچزهي با انتشار توييتي در كنار حمايت از كمپين يوزتاابد، نوشت: «نهم شهريور روز حفاظت از يوزپلنگ آسيايي است، كاش در تقويم جايي براي خرس سياه بلوچ نيز ميبود. حال حيات وحش سيستان و بلوچستان بسيار وخيم است.» در عين حال اين حركت جمعي كه با استقبال فعالان و علاقهمندان به حوزه محيط زيست همراه شد، همزمان بود با يكي از بازيهاي تيم ملي فوتبال ايران كه در آن يوز ايراني پس از سالها از روي لباس بازيكنان تيم ملي رفته بود و اين نكته نيز از نگاه حاميان يوز ايراني پنهان نماند.
عدهاي هم البته اعتقاد دارند بهتر است به مسائل اساسيتر در جامعه پرداخت و پرداختن به اين مسائل نوعي نگاه فانتزي به مسائل موجود است. پوريا در توييتر با هشتگ يوزپلنگ ايراني نوشته: «من بيشتر از آنكه به فكر ٥٠ يوز ايراني باشم، در فكر ميليونها دريوزه ايرانيام كه نه در مصوبات دولت و مجلس و نه در عكس پروفايل ما جايي ندارند» و آذر هم از منظر ديگري به اين كمپين نگاه كرده و نوشته: «كاش براي نجات انسانيت هم كمپين تشكيل دهيم كه بهشدت رو به انقراض است.»
نهم شهريور براي فعالان محيط زيست يك روز خاص است و يادآور اتفاقي تلخ كه باعث شد يك گونه در خطر انقراض بيشتر مورد توجه قرار گيرد. ظهر نهم شهريور ۱۳۷۳ ماده يوزي به همراه سه تولهاش براي نوشيدن آب به باغهاي شهر بافق نزديك شدند. ناآگاهي مردم محلي حملهاي را شكل داد كه باعث زخمي شدن و فرار ماده يوز و كشته شدن يكي از تولهها در كنار آبشخوري شد كه براي سيراب شدن به كنار آن آمده بودند. ورود محيطبانان به ماجرا باعث نجات دو توله شد كه بعد از حمله اهالي روستا نيمه جان بودند. يكي از تولهها در راه تلف شد و ديگري به پارك پرديسان تهران منتقل شد و نجات يافت. «ماريتا» كه از حادثهاي تلخ نجات پيدا كرده بود، ٩ سال بعد در پرديسان و پشت ميلههاي قفس از دنيا رفت. قرباني شدن دو توله يوز و زخمي شدن مادر آنها در ظهر نهم شهريور باعث شد تا اين روز به نام روز ملي يوزپلنگ نامگذاري شود و بهانهاي باشد براي آگاهسازي جوامع محلي و همچنين هشدار درخصوص خطر انقراض اينگونه منحصربهفرد از گربهسانان در زيستگاههاي ايران. شايد اعضاي كمپين #يوزتاابد با شرايط موجود نتوانند اينگونه را تا ابد حفظ كنند اما چنين حركتهايي ميتواند بين متوليان مرتبط با حوزه محيط زيست اين آگاهي را ايجاد كند كه تخريب زيستگاه يك گونه جانوري تا چه ميزان ميتواند اكوسيستم يك منطقه را مختل و گونههاي نادر را به خطر انقراض نزديك كند.