واقعا نمی‌توان با چه زبانی سخن گفت؟ سال گذشته بود که در همین استان فارس در مسیر استان کرمان به فارس در نی‌ریز، اتوبوس سربازان وظیفه به دره سقوط کرد و تعداد زیادی از جوانان کشور درجا کشته شدند و اکنون نیز در جاده هرمزگان به فارس در داراب شهر همسایه نی‌ریز، تعدادی از دختران دانش‌آموز و بااستعداد کشور دچار حادثه مشابه می‌شوند و بیش از ١٠نفرشان کشته می‌شوند. اجازه دهید که چند نکته را پیرامون این حادثه تأسفبار از یکدیگر متمایز کنیم.
به گزارش شهروند، اولین نکته تعداد بالای تلفات جاده‌ای استان فارس است که همواره در رتبه اول استان‌های کشور قرار دارد.
تعداد تلفات جاده‌ای در استان فارس در سال‌های گذشته با فاصله زیاد همواره در رتبه اول (به جز در سال ٩١) و تهران در رتبه دوم بوده است، ولی نکته مهم این است که از سال ٩١ تا ٩٥، تلفات جاده‌ای در استان فارس از ١٤٧١ نفر در سال به ١٤٥٨ نفر رسیده، یعنی در این ٥سال فقط یک‌درصد از تلفات جاده‌ای این استان کاسته شده است، درحالی که در این فاصله تلفات در جاده‌های استان تهران و کل کشور به ترتیب ٢٧درصد و ١٧درصد کاهش یافته است. این آمار نشان‌دهنده مشکلی جدی در مجموعه مدیریت مرتبط به حملونقل جاده‌ای و درون‌شهری این استان است که ظاهرا کمترین بهبودی را در این ٥سال داشته است.
اولین پرسشی که باید به آن پاسخ داده شود این است که، علت این واقعیت دردناک در استان فارس چیست؟ نکته دوم لاپوشانی‌کردن اتفاقات گذشته است. تا چنین اتفاقاتی رخ می‌دهد، مسئولان ذیربط پیام تسلیت می‌دهند و این‌که چنین می‌کنیم و چنان می‌کنیم، خسارت و دیه می‌دهیم و برخورد قضائی می‌کنیم و الی آخر ولی هیچ‌کدام از اینها مسأله اصلی جامعه نیست.
هرچند هرکدام‌شان مهم است ولی مسأله اصلی این است که چه کار کنیم که این حوادث دوباره، سه‌باره و چندباره تکرار نشود، برای رسیدن به این هدف نیازمند بررسی دقیق و سپس تعیین علل بروز حادثه و درنهایت تغییر آیین‌نامه در دستورالعمل‌های اجرایی مطابق با این بررسی‌هاست. آیا کسی هست که اعلام کند از سقوط اتوبوس سربازان چه گزارشی تهیه شده؟ و براساس آن گزارش کدام دستورالعمل‌های حمل‌ونقل‌های ایمن کارکنان دولت یا دانشجویان و دانش‌آموزان اصلاح شده است؟ به احتمال فراوان پاسخ منفی است، حتما گزارش کامل سقوط اتوبوس سربازان تاکنون منتشر یا حتی تهیه نشده است. آیا شرکت حملونقل شناخته‌شده و معتبر بود؟
آیا برای سپردن این حمل و نقل به آنان امتیازی رد و بدل شده است؟ به‌طورکلی آیا هیچ ضابطه و دستورالعملی برای اعزام این گونه افراد و گروه‌ها وجود دارد؟ اگر نه؛ چرا؟ و اگر هست، ضعف آنها چیست؟ آیا نمی‌توان آن را در اختیار افکار عمومی قرار داد؟ خانواده‌ای که فرزند دلبندش را در اختیار آموزش و پرورش قرار می‌دهد، طبعا اعتماد می‌کند. آیا الزامات این اعتماد رعایت شده است؟ پرسش دیگری که وجود دارد، این است که آیا چنین اعزامی اصولاً ضرورت داشته است؟ قصد ما این نیست که بگوییم چون اینها دانش‌آموزان نخبه بوده‌اند، باید از آنان مراقبت می‌شد و اکنون نشده است، زیرا رعایت و حفظ حقوق افراد ربطی به نخبه‌بودن یا نبودن آنان ندارد.
فرزندان همه مردم با هر نوع از سطح استعداد برای والدین آنان و نیز برای همه عزیز هستند و حفظ جان و سلامت آنان واجب است ولی طبیعی است که اگر مدیر مربوطه به این اقدام قدری به اخبار و حساسیت‌ها توجه می‌داشت، حتما ملاحظات و احتیاطات لازم را رعایت می‌کرد. شاید هم رعایت شده باشد؛ نمی‌دانیم. ولی برحسب تجربه قبلی گمان می‌شود که یک جای کار ایراد دارد و با دستگیری راننده و دادن پیام تسلیت و احیانا پرداخت دیه و هزینه‌های درمانی مشکل جدی حل نخواهد شد. پیگیری و طرح این مسائل به استهلاک روح و روان جامعه منجر می‌شود و باید یک جا فریاد زد که بس کنید، دیگر ظرفیت تکرار حوادث مشابه را نداریم.
اتوبوس حامل دانش‌آموزان
دختر هرمزگانی زمانی که برای برگزاری اردوی ملی فرزانگان به سمت شیراز در
حرکت بود، دچار حادثه تلخی شد. حوالی داراب در استان فارس بود که این
اتوبوس واژگون شد و فاجعه‌ای تلخ برای دانش‌آموزان تیزهوش و نخبه کشورمان
رخ داد. این حادثه که در چند کیلومتری این شهرستان رخ داد، ١١کشته و
٢٦مصدوم برجای گذاشت. ٩ کشته این حادثه، دانش‌آموزان برگزیده علمی میناب و
رودان استان هرمزگان بودند. در این حادثه یک مربی و کمک راننده هم جان
باختند. ٢١ مصدوم این حادثه در بیمارستان داراب بستری هستند و ٥نفر از
مصدومان به دلیل وخامت حال عمومی و نیاز به جراحی با بالگرد به
بیمارستان‌های رجایی و نمازی شیراز منتقل شدند. خستگی و خواب‌آلودگی راننده
علت واژگونی اتوبوس حامل دانش‌آموزان هرمزگانی اعلام شده و به گفته مقامات
قضائی استان فارس راننده این اتوبوس بازداشت و پیگیری‌ها برای شناسایی
مقصران این حادثه آغاز شده است. درهمین حال، استانداری هرمزگان در پی وقوع
این حادثه؛ امروز شنبه یازدهم شهریورماه را عزای عمومی اعلام کرده است.
قطع عضو و ضایعه نخاعی ٣ نفر از مصدومان
این حادثه ساعت ٤ بامداد روز جمعه در نزدیکی روستای قلعه بیابان شهرستان
داراب رخ داد. این اتوبوس حامل ٤٥ دانش‌آموز دختر نخبه در مقطع راهنمایی و
دبیرستان شهرستان‌های میناب و رودان استان هرمزگان بود که برای شرکت در
اردوی علمی فرزانگان عازم شیراز بودند. پس از وقوع این حادثه، نیروهای
اورژانس با حضور در محل واژگونی اتوبوس کار امدادرسانی به مصدومان این
حادثه را آغاز کردند. به گفته محمدرضا عالی‌منش مدیر اورژانس فارس در این
حادثه ٣٤نفر مصدوم شدند که توسط ١٠ آمبولانس به بیمارستان امام حسن
مجتبی(ع) داراب منتقل شدند، اما تعدادی از مصدومان این حادثه به دلیل شدت
جراحات واردشده، نیاز به جراحی داشتند که بلافاصله هماهنگی‌های لازم برای
انتقال آنها به شیراز آغاز شد.
درهمین حال، رضازاده مدیر روابط عمومی
دانشگاه علوم پزشکی شیراز درباره آخرین وضع مصدومان این حادثه به «شهروند»
می‌گوید: «١١نفر در محل حادثه فوت کردند، ٢٢ مصدوم به صورت سرپایی مداوا
شدند و ٢٦نفر هم به بیمارستان داراب منتقل شدند.» او ادامه داد: «با توجه
به شدت آسیب‌دیدگی و نیاز‌های درمانی، ٥نفر از این دانش‌آموزان با دو
سورتی پرواز به شیراز منتقل شدند.» سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی درباره وضع
جسمانی مصدومان منتقل‌شده به شیراز هم توضیح داد: «درحال حاضر این مصدومان
در بیمارستان‌های شهیدنمازی و رجایی بستری هستند، براساس آخرین اطلاعات به
دست آمده از تیم‌های درمانی، بحث قطع عضو دونفر از این مصدومان مطرح شده،
همچنین یکی دیگر از مصدومان دچار ضایعه نخاعی شده است، اما میزان این ضایعه
و قطعی‌بودن قطع عضو نیاز به بررسی بیشتر تیم پزشکی دارد.» این درحالی است
که ایرج حریرچی سخنگوی وزارت بهداشت که به دستور وزیر بهداشت برای بررسی و
رسیدگی به روند درمانی مصدومان این حادثه به شیراز سفر کرده است، درباره
وضع مصدومان این حادثه گفت: «دونفر از مجروحان قطع عضو شدند، دو تن نیز
آسیب به مهره کمر داشتند اما قطع نخاع نشده‌اند و منتظر هستیم تا شرایط
آنها تثبیت شود.» او ادامه داد: «همه مجروحان به غیر از یک‌نفر که حالش
وخیم گزارش شده و در بخش مراقبت‌های ویژه نگهداری می‌شود، بقیه شرایط
پایدار و مناسبی دارند و اقدامات ارتوپتیک و جراحی برای آنها درحال انجام
است.»
قائم‌مقام وزیر بهداشت همچنین تعداد کشته‌شدگان این حادثه را ٩نفر
اعلام کرد و در این‌باره توضیح داد: «بعضی از مجروحان در سر صحنه حادثه
بدحال بودند که تصور می‌شد آنها هم ممکن است جانشان را از دست بدهند، اما
آمار کشته‌شدگان این حادثه، ٩نفر است.»
واژگونی به علت خواب‌آلودگی و خستگی راننده
اما پلیس راهنمایی و رانندگی برخورد اتوبوس با پایه پل را علت این حادثه
اعلام کرده است، اما علت اصلی این برخورد نامشخص است. با این حال
خواب‌آلودگی راننده محتمل‌ترین گزینه برای علت اصلی وقوع این حادثه است.
سردار محمدحسین حمیدی رئیس پلیس راه راهور ناجا در تشریح علت واژگونی
مرگبار اتوبوس حامل دانش‌آموزان هرمزگانی گفت: «بررسی‌های اولیه نشان
می‌دهد که سرعت اتوبوس ٨٦کیلومتر برساعت بوده که این مقدار سرعت کاملا مجاز
بوده و بیش از سرعت مجاز منطقه تردد نکرده است، اما کشیدگی خودرو در حاشیه
راه که به بغل خوابیده بود، منجر به افزایش فوت و مجروحان سرنشینان شده
است.»
او با اشاره به مجهزبودن این اتوبوس به سامانه سپهتن گفت: «براساس
اطلاعات موجود از طریق این سامانه، راننده و این خودرو قبل از این حادثه
هیچ‌گونه تخلفی مرتکب نشده و این راننده یک‌و نیم‌ساعت قبل از حادثه پشت
فرمان قرار گرفته بود. برهمین اساس، قاعدتا آمادگی کامل برای رانندگی را
داشته است، اما براساس شواهد موجود راننده در صحنه ورود به حادثه و در آن
لحظه بنا به دلایلی که هنوز برای ما مشخص نیست، توجه کافی به جلو نداشته
است و به همین دلیل اتوبوس با قرنیز پل برخورد کرده و از جاده خارج شد؛
درحالی که جاده کفی است و قاعدتا نباید اینچنین حادثه‌ای رخ می‌داد. با
توجه به همه این موارد نشان می‌دهد که راننده قبل از استقرار در پشت رل،
استراحت کافی نداشته و ممکن است خواب‌آلودگی باعث بروز این حادثه شده
باشد.»
بازداشت راننده و پیگیری قضائی برای شناسایی مقصران حادثه
در پي وقوع این حادثه، رئيس کل دادگستري استان فارس دستور تشکيل پرونده،
رسيدگي سريع و انجام اقدامات قانوني در اين‌خصوص را صادر کرد. به گفته این
مقام قضائی، راننده این اتوبوس بازداشت شده و دستور انجام تست مرفين و الکل
از سوی دادستان داراب صادر شده است. علي القاصي، رئيس‌کل دادگستري استان
فارس با اشتباه خواندن صدور مجوز حرکت در شب برای اتوبوس‌های حامل این
دانش‌آموزان از بندرعباس به مقصد شیراز در تشریح اقدامات قضائی انجام شده
درخصوص این حادثه گفت: «دستوراتي در راستاي تشکيل پرونده و تکميل تحقيقات
با قيد فوريت درخصوص علل اين حادثه صادر شده است. دو اتوبوس ديگر حامل
دانش‌آموزان هم با هماهنگي مسئولان حوزه‌هاي قضائي همجوار و با مشايعت پليس
راه به استان هرمزگان بازمی‌گردند. درخصوص متوفيان حادثه نيز دستورات لازم
در راستاي تسريع اقدامات قانوني، احراز هويت، بررسي علل فوت و تحويل اجساد
به خانواده‌ها به پزشکي قانوني استان ابلاغ شده است.»
او ادامه داد:
«رسيدگي سريع به پرونده قضائي اين تصادف و شناسايي مقصر يا مقصران و علل
وقوع اين حادثه، بررسي وضعيت بيمه خودرو و دانش‌آموزان از دیگر اقدمات
انجام شده دستگاه قضائی استان فارس درخصوص این حادثه بوده است.»
ایثارگری دانش‌آموزان
فاطمه داوری ١٦ساله، دانش‌آموز پایه دهم یکی از مصدومان واژگونی اتوبوس
اردوی ملی فرزانگان است. او که از اهالی شهرستان رودان است، درباره جزییات
حادثه به «شهروند» می‌گوید: «ساعت ٧ همراه دیگر دوستانم به رودان رسیدیم و
پس از خوردن شام و برگزاری یک مراسم معرفی برنامه‌ها، سوار بر اتوبوس شدیم.
ساعت ١١بود که به سمت شیراز حرکت کردیم. ٣ اتوبوس دانش‌آموزان میناب و
رودان شروع به حرکت کردند و پس از چند ساعت راننده اعلام کردکه برای خرید
در یک فروشگاه بین‌راهی توقف می‌کند و هر کس خریدی دارد، انجام دهد. پس از
خرید از فروشگاه بین راهی، سوار اتوبوس شدیم و ساعت حدودا ٣:٣٠ بود که
تصمیم گرفتیم بخوابیم، اما پس از ٢٠دقیقه وقتی از خواب بیدار شدم، خودم را
به صورت معلق داخل اتوبوس دیدم و گردوخاک همه جا را گرفته بود که به سختی
توانستم خودم را از اتوبوس بیرون بکشم. وقتی از اتوبوس پیاده شدم، به سختی
جلوی خودروهای دیگر را گرفتم و کمک خواستم. همراه من چند نفر دیگر از
بچه‌ها که مجروح شده بودند از اتوبوس بیرون آمدند و سپس به کمک آنها دیگر
دوستانمان را از اتوبوس بیرون کشیدیم. پس از ١٥دقیقه بود که خودروهای
آمبولانس به محل آمدند و دوستانم که آسیب‌دیده بودند را به بیمارستان منتقل
کردند و من آخرین نفری بودم که به بیمارستان آمدم. من از ناحیه شکم و مچ
دست آسیب دیدم و به خاطر این‌که روی خارها و خاک راه رفتم کف پایم نیز
زخمی شده است.»
ترس از صحنه واژگونی
معصومه کرمی‌زاده نیز یکی از مصدومانی است که از طریق بالگرد به بیمارستان
منتقل شده است. او نیز در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «با دوستانم در
قسمت بوفه اتوبوس نشسته و سرگرم صحبت و حرف زدن بودیم. راننده هم به سر و
صداهای ما اعتراضی نداشت که ناگهان احساس کردیم اتوبوس شروع به لرزیدن کرد.
شوکه شده بودیم و چون در انتهای اتوبوس بودیم نمی‌دانستیم چه اتفاقی
افتاده است. ناگهان در همین لحظه اتوبوس واژگون شد و گرد و خاک همه جا را
فرا گرفت. صحنه وحشتناکی بود و پس از ١٠ دقیقه اورژانس و تیم‌های امدادی به
کمک ما آمدند و من درد زیادی داشتم که از اتوبوس خارج شدم. پس از آن مرا
سوار بر بالگرد و به بیمارستان شیراز منتقل کردند و امدادرسان‌ها کمک‌رسانی
و رفتار خوبی با ما داشتند.»
نگرانی پدر از سرنوشت دختر
حسین خادمی ٥٥ساله که از کارمندان آموزش و پرورش است، نگران سرنوشت دختر
١٤ساله‌اش است. دختر او یکی از مصدومان این حادثه است. این مرد به «شهروند»
می‌گوید: «سارا ساعت ٥عصر همراه دوستانش راهی بندرعباس شد و ساعت ٧عصر به
آن‌جا رسید. قرار بود اتوبوس دانش‌آموزان ساعت ٧:٣٠ به سمت شیراز حرکت کند،
اما نمی‌دانم چرا آنها دیرتر حرکت کردند. قرار بود دخترم هر وقت به سمت
شیراز حرکت کرد با ما تماس بگیرد که ساعت ١١شب با من تماس گرفت و گفت که
سوار بر اتوبوس شده‌اند تا به شیراز بروند. چون از همکارانم در اتوبوس آنها
بود تا حدی آرام بودم و نگرانی‌ام کمتر بود تا این‌که ساعت ٧ صبح گوشی
موبایلم به صدا درآمد. فکر می‌کردم دخترم می‌خواهد از رسیدنشان خبر دهد اما
شماره ناشناس بود و وقتی گوشی را برداشتم دختر نوجوانی پشت تلفن بود و گفت
که اتوبوس آنها واژگون و سارا در بیمارستان بستری شده است. باورش برایم
سخت بود، هول شده بودم و نمی‌دانستم باید چه‌کار کنم، تا این‌که دقایقی بعد
دخترم به من زنگ زد و گفت که زخمی و در بیمارستان داراب بستری شده است. به
سرعت از شهرستان رودان به سمت داراب حرکت کردم که ساعت ١١ بالای سر دخترم
رسیدم. سارا از ناحیه دو پا، لگن و کمر بشدت آسیب دیده بود، به همین دلیل
پزشکان پس از بررسی‌های اولیه دخترم را سوار بر بالگرد و به بیمارستان
شیراز منتقل کردند.»حسین خادمی که یک فرزند پسر ٧ساله دارد، ادامه می‌دهد:
«یکی از همکارانم نیز که سرپرست گروه دانش‌آموزان داخل اتوبوس بود در این
حادثه فوت کرده است.»
اشک‌های مادر
مادر صدیقه سولقانی، یکی دیگر از مصدومان نیز درحالی‌که دستان دخترش را
گرفته و اشک می‌ریزد، در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «دخترم همراه
دوستانش به اردوی فرزانگان می‌رفت و قرار بود ساعت ٥ عصر حرکت کنند، اما
نمی‌دانم چرا آنها ساعت ١١حرکت کردند. این اردوی سراسری است و از همه
استان‌ها در آن شرکت می‌کنند و از استان هرمزگان ٣ اتوبوس مسافربری که همگی
دانش‌آموز بودند از بندرعباس به سمت شیراز حرکت کردند که در نزدیکی
شهرستان داراب اتوبوس آنها واژگون شده است. دخترم پس از حادثه، شماره تماس
مرا در اختیار یکی از افرادی که به کمکشان آمده بود، قرار داد. صبح با من
تماس گرفتند و اعلام کردند که دخترم در اتوبوس اردوی فرزانگان مجروح شده
است. وقتی از میناب به سمت داراب درحال حرکت بودیم، خودرو واژگون‌شده‌شان
را دیدم. زمان به کُندی و سخت می‌گذشت تا این‌که به بیمارستان رسیدیم و
دخترم را که از ناحیه سر و کمر آسیب دیده، مشاهده کردم.»
مدیر سابق آموزش و پرورش داراب
موسی خادمی که سال ٩٤ مدیر آموزش‌و‌پرورش شهرستان رودان است نیز به
«شهروند» گفت: «دخترم یکی از دانش آموزانی است که در یکی دیگر از
اتوبوس‌های اردوی علمی و تفریحی فرزانگان بود. دخترم هیچ آسیبی ندیده است و
زمانیکه از این ماجرا با مطلع شدم به سرعت خودم را به داراب رسانده و
دخترم را سوار بر خودرو کرده و به رودان بازگشتم.»
وی درباره تخلفات موجود در این حادثه گفت: «نخستین تخلفی که آموزش و پرورش
انجام داده این است که طبق قانون حرکت خودروی اردوهای دانش آموزی در شب
ممنوع است و با وجود این قانون ٣ اتوبوس شبانه به سمت شیراز حرکت کرده‌اند
در صورتی که با توجه به مدت ٧ ساعته مسیر می‌توانستند صبح حرکت کنند تا
خواب آلودگی راننده مسبب این حادثه نشود. همچنین در قانون آموزش و پرورش
آمده است که برای اردو باید از اتوبوس های سپاه و آموزش و پرورش استفاده
شود که گذشته راننده مشخص باشد و همگی در امنیت باشند اما نمی دانم چرا در
این اردو از اتوبوس های مسافربری بندرعباس استفاده کرده اند.»
اي كاش از احوال والدين نوجوانهاي فوت شده هم مينوشتيد شايد ١ لحظه مسئولان خودشونو جاي پدر و مادرشون ديدند و اقدامي شد براي پيشگيري دفعه بعد