ابراهیم شهولی*؛ در اجتماعات انسانی از گذشته‌های دور ارتباطات، مناسبات و مراودات تحت الشعاع آداب و رسومی بوده است که در طول زمان تشکیل و تکوین یافته‌اند و تبعیت یا عدم پیروی از آن‌ها بستگی به نزاکت و شخصیت اجتماعی افراد و گروه‌ها داشته است. و گاهی عدم رعایت این آداب، ناهنجاری اجتماعی محسوب می‌شده و سرزنش‌هایی نیز بهمراه داشته است که نشان از اهمیت و ضرورت آن است.
در عرف و مناسبات دیپلماتیک نیز جلسات رسمی و غیر رسمی تابع اصول و آداب تشریفات دیپلماتیک هستند که در طول زمان و با گسترش مراودات بین دولت‌ها و محافل سیاسی شکل گرفته‌اند. این مسائل شاید به ظاهر کم اهمیت جلوه دهند ولی می‌توان گفت که رعایت آن‌ها در نظر مقامات رسمی و سیاسی الزامی و به صورتی نظاممند و نهادینه شده است. زیرا مسائل تشریفات مسایلی مربوط به شئون دولت ومقامات است و به دلیل حاکمیت برابر کشور‌ها باید به صورت متقابل انجام شوند و آنقدر اهمیت دارند که در همه کشور‌ها دانش آن را فرا می‌گیرند.
لذا انجام هر رفتار خلاف این قاعده می‌تواند استنباط‌های متعددی از نظر کارشناسانی داشته باشد که ریز رفتار و حرکات سیاسیون و شخصیت‌های برجسته را رصد می‌کنند. رفتار و اعمال افراد و مقامات مسئول در رده‌های بالای تصمیم گیری و اجرایی نباید تابع امیال شخصی و بعضا احساسات باشد زیرا این افراد علاوه بر شخصیت حقیقی مستقل دارای شخصیت حقوقی نیز هستند که نماد و معرف کشور و ملت و فرهنگ حاکم بر یک جامعه می‌باشند و بی‌اعتنایی به آن به تحقیر ملت می‌انجامد. از طرفی گاهی روانشناسی شخصیت مقامات مناسبات بین کشور‌ها را تبیین و در سیاستگذاری‌ها به عنوان یک مؤلفه مد نظر قرار می‌گیرد. در عرف دیپلماتیک، حرکات سر و دست، لحن کلام یا فن بیان، فرم لباس پوشیدن، فرم ایستادن و نشستن، حرکات چشم و ابرو، با تقدم و تأخر حرکت کردن و موارد متعدد دیگر دارای پیام و مفهوم خاص خود هستند که برداشت‌هایی متفاوتی از آن‌ها می‌شود.
اخیرا در مراسم تحلیف دوازدهمین دوره ریاست جمهوری حدود یکصد هیئت بلند پایهٔ خارجی و بین المللی از تمام قاره‌ها دعوت شده بودند و رسانه‌ها و خبرنگاران داخلی و خارجی زیادی این مراسم با شکوه را تحت پوشش خبری و رسانه‌ای قرار دادند که حاکی از اهمیت مراسم در محافل رسانه‌ای جهان بوده است. ولی در حاشیه مراسم عده‌ای از نمایندگان با حالتی شتابزده، غیر منتظره و نامتعارف اقدام به سلفی گرفتن با خانم فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا کردند که واکنش‌ها و اعتراض‌های شدیدی را در داخل کشور بدنبال داشت و انعکاس آن در فضای مجازی بازتاب زیادی بهمراه داشته است.
هر چند این واکنش‌ها باعث عذر خواهی یکی از نمایندگان مذکور شد ولی نمایندگان مجلس وکلای مردم در تقنین و تصمیم سازی‌های مهم کشور هستند و انتظار می‌رود با توجه به شأن و منزلت و رسالتی که دارند رفتار و حرکات خود را متناسب با قواعد و ضوابط تشریفات و رویه‌های مرسوم جلسات رسمی قرار دهند تا علاوه بر تکریم و حفظ عزت ملی پیامدهای منفی برای کشور و ملت در بر نداشته باشد.
متعاقب واکنش‌های منفی جامعه نسبت به این حرکت نمایندگان، عده‌ای از آنان در توجیه این رفتار هدف خود را اعلام موضع ضد استکباری و اعتراض مبنی بر بد عهدی آمریکا در رابطه با برجام را به خانم موگرینی متذکر شده‌اند. با اندکی تأمل می‌توان دریافت که حرکات و رفتار نمایندگان و گوشی‌های همراهی که در دست داشتند مؤید و بیانگر چیزی دیگری است حتی اگر چنین موضوعاتی نیز مطرح شده باشد. مضافا اینکه نماینده عالی هر ملت و کشوری در عرصهٔ بین الملل بر اساس قوانین و مقررات بین المللی دولت آن کشور است که می‌تواند مواضع آن کشور در رابطه با موضوعات متفاوت را به طور رسمی بیان کند.
با فرض اینکه نمایندگان نیز مصمم بودند تا رویکرد خود نسبت به سیاست خارجی کشور و موضوع معاهده برجام را ابراز نمایند می‌توانستند با اطلاع قبلی و هماهنگی مسئول تشریفات، تمهیدات و هماهنگی‌های لازم را بعمل آورده و موضع خود را بطور رسمی بیان کنند. مع الوصف اشکال در مراحل مدیریتی تشریفات و رفتار عجولانه نمایندگان موجد این حرکت شده است. حال چنین حرکاتی علاوه بر استعجاب و انتقادهای فراوان داخلی، توسط محافل سیاسی و اجتماعی نیز مورد کنکاش و بررسی قرار خواهد گرفت و نهایتا تا حدودی در نوع قضاوت و رویکردشان نسبت به نمایندگان ملت در مجلس شورای اسلامی تأثیر گذار خواهد بود.
از منظر نگارنده اتفاقاتی نظیر آنچه در حاشیه مراسم تحلیف ریاست جمهوری در مجلس شورای اسلامی رخ داد در آینده نیز اجتناب ناپذیر خواهد بود لذا شأن و جایگاه نمایندگی اقتضا می‌کند و می‌طلبد تا نمایندگان مجلس صرفنظر از سلایق و گرایشات سیاسی ضمن حسن توجه به مسئولیت مهمی که دارند با اشراف بر رفتار خود، در ملاقات‌ها و دیدار‌ها آداب و تشریفات مراسم رسمی و ضوابط آن را با دقت بیشتری رعایت نمایند.
*تحلیلگر و کار‌شناس ارشد علوم سیاسی