فرارو- داستان توقیف فیلم‌ها توسط حوزه هنری مسئله تازه‌ای نیست. در هر دوره اکران از میان آثاری که توسط شورای صنفی نمایش برای اکران انتخاب می‌شدند، حداقل یک فیلم و بنا به گفته رئیس سازمان سینمایی حوزه هنری 4 فیلم توسط این نهاد توقیف می‌شد. اگرچه بحث توقیف این نهاد فرهنگی بنا به گفته بسیاری از هنرمندان و کارگردانان سینما، سلیقه‌ای و خارج از قوانین و چهارچوب‌های نظارتی اتفاق می‌افتد، حذف 90 سالن سینمایی از چرخه اکران یک فیلم ضربه بزرگی برای آن خواهد بود.
به گزارش فرارو تازه‌ترین تحریم‌های حوزه هنری در اکران اخیر برای دو فیلم «اکسیدان» و «مادر قلب اتمی» اتفاق افتاد و این دو فیلم از داشتن سالن‌های سینمای حوزه هنری محروم شدند. اما داستان توقیف تنها به حوزه هنری منتهی نشد و مجلس را درگیر کرد، تا جایی که نامه‌ای از صحن مجلس برای وزیر ارشاد ارسال شد تا از ادامه اکران دو فیلم مذکور جلوگیری کند. همین واکنش‌ها زمزمه توقیف دو فیلم را در میانه زمان اکران مطرح کرد.
تغییر مجلس هم تفاوتی ایجاد نکرد
مجلس نهم، نخستین مجلس دغدغه‌مند در حوزه فرهنگ و هنر، علی‌الخصوص سینما بود. ترکیب اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس نهم مجموعی از افراد دغدغه‌مند این حوزه با تمرکز بر سینما که خواستار حضور در شورای صنفی نمایش و نظارت مستقیم بر انتخاب و نمایش فیلم‌ها بودند. اگرچه اعضای کمیسیون مذکور در زمان حضور در مجلس اختلال‌هایی در سینما اجرا کردند اما هیچگاه صاحب کرسی برای نظارت و دخالت مستقیم نشدند. اتفاقی که به نظر می‌رسید با تغییر ترکیب مجلس در دور بعدی، ادامه‌دار نشود؛ اما چنین نشد. بار دیگر نمایندگان مجلس به سینما ورود کردند و این‌بار هم در داستانی که پای حوزه هنری و تحریمش در میان بود.
17 نماینده مجلس در نامه‌ای به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به اکران دو فیلم تحریمی حوزه هنری واکنش نشان دادند. این نمایندگان دو فیلم «اکسیدان» و «مادر قلب اتمی» را مبتذل خواندند که موجبات نگرانی‌شان را فراهم کرده است. نقطه اشتراک اعتراض این نمایندگان و حوزه هنری در اشاراتی است که فیلم «اکسیدان» به دین مسیحیت دارد. نمایندگان در ادامه خواستار توقف اکران این فیلم که باعث توهین و اختلاف‌افکنی بین وحدت ملی می‌شود، شدند.
اما نکته قابل توجه در نامه این نمایندگان، نقطه اشتراک در تفکر نمایندگان مجلس دهم با دغدغه‌مندان مجلس نهم است. نمایندگان امضاکننده این نامه نیز همچون همفکران گذشته خود بدون اطلاع از ماهیت این فیلم‌ها و تنها با استناد به شنیده‌ها دچار نگرانی شده‌اند. این ادعا بنا به گفته علیرضا رحیمی نماینده مجلس است که حاضر به امضای نامه به وزیر فرهنگ و ارشاد نشد.
وی پس از انتشار نامه 17 نماینده مجلس علیه دو فیلم مذکور در یادداشت کوتاهی در تلگرامش نوشت: در حاشیه جلسه علنی 14 تیرماه، یکی از نمایندگان متنی را در ضدیت با اکران فیلم «اکسیدان» تهیه کرده بود و با ادعای اینکه در این فیلم به دین مسیحیت اهانت شده، امضا جمع می‌کرد. از بنده هم درخواست امضا داشت که به او گفتم فیلم را ندیده‌ام و قضاوتی ندارم و امضا نکردم. در توضیح گفت که بعضی مراجع قم هم ناراحت شده‌اند از این اهانت».
رحیمی اما همچون بسیاری راضی به امضا نمی‌شود و درصدد تحقیق برمی‌آید. تحقیقی که به گفته خودش با شنیدن توضیحات یکی از متولیان خوشنام سینما و منوچهر محمدی تهیه‌کننده فیلم اتفاق می‌افتد و نتیجه متفاوتی نسبت به متن نامه نمایندگان را رقم می‌زند. وی درخصوص توضیحاتی که شنیده است چنین می‌گوید: «روشن شد اتفاقا تبلیغ مسیحیت و نمادهای آن مثل کشیش و کلیسا در این فیلم پررنگ و برجسته شده و به نوعی تبلیغ مسیحیت شده است. همین امر یکی از ایرادهای شورای نمایش برای صدور پروانه پخش بوده است؛ یعنی نقطه مقابل ادعای مطرح شده در نامه سرگردان در صحن مجلس».
رئیس سازمان سینمایی به مجلس پاسخ داد
اگرچه تا پیش از این بسیاری از هنرمندان و منتقدان تحریم‌های حوزه هنری، به سکوت وزیر و رئیس سازمان سینمایی اعتراض کرده بودند و سکوت آنان را در قبال تحریم‌ها دلیل دنباله‌دار شدن این ماجرا می‌دانستند، اما محمدمهدی حیدریان، رئیس سازمان سینمایی یک روز پس از انتشار نامه نمایندگان مجلس، در پاسخ به این اعتراض نسبت به حواشی ایجاد شده درخصوص این فیلم اظهارنظر کرد.
حیدریان با اشاره بر حقی که نمایندگان مجلس در نقد و نظر نسبت به فعالیت‌های فرهنگی دارند، بر حق فعالان فرهنگی نسبت به دیده شدن محصولات فرهنگی و سپس مورد نقد قرار گرفتن، تاکید می‌کند. وی با اشاره به وجود شوراهایی که به منظور نظارت بر محصولات فرهنگی ایجاد شده‌اند، حفظ امنیت تولیدکنندگان فرهنگی را لازمه‌ای برای ایجاد خلاقیت می‌داند که نبودش جز حاشیه چیزی برای فرهنگ و هنر کشور به ارمغان نمی‌آورد.
وی در بخشی از صحبت‌های خود صراحتا از حواشی ایجاد شده چنین می‌گوید: «اتفاقی که امروز شاهدش هستیم و باید مراقب باشیم خلاقیت را قربانی نکنیم. در نبود خلاقیت است که پناه بردن به حواشی و بازی با خطوط قرمز، تبدیل به ضرورت حیات می‌شود. ما باید تأمین خاطر ایجاد کنیم که تولیدکنندگان بدانند به صورت خلاقانه می‌توانند به موضوعات مختلف ورود کنند و حتما این نافی نقد کارشناسانه نیست».
حیدریان نتیجه اعتراض نمایندگان را که احتمال توقیف این دو فیلم هست را رد می‌کند و با اشاره به دو نظر متفاوت مجلسیان نسبت به فیلم‌های مذکور، عنوان می‌کند: «واقعا نمایندگان محترم مجلس پیش از این نامه‌نگاری با کارگردان یا تهیه‌کننده این فیلم‌ها صحبتی داشته‌اند؟ وقتی نه فیلم را دیده‌ایم، نه با کارگردان و تهیه‌کننده آن صحبت می‌کنیم و به جای آن اعتراض خود را رسانه‌ای می‌کنیم مردم حتما نسبت به ما قضاوت خواهند داشت و این قضاوت حتما مثبت نخواهد بود».
توقیف برای حفاظت از سینما
محمد حمزه‌زاده معاون سینمایی حوزه هنری در تازه‌ترین اظهارنظرهایش درخصوص مواضع حوزه هنری نسبت به توقیف دو فیلم «اکسیدان» و «مادر قلب اتمی» با اشاره به این نکته ما ملاحظاتی برای اکران داریم که از مجموع خط قرمزهایمان برای جلب اعتماد خانواده‌ها نشات می‌گیرد؛ عنوان می‌کند:«فیلم‌هایی که از این خط قرمزها عبور کنند برای مخاطبان ما به نمایش درنخواهند آمد».
وی در توضیح خط قرمزهای تعیین‌کننده حوزه هنری که به توقیف بعضی از فیلم‌ها منتهی می‌شود، به خواست مخاطب و ایجاد یک فضای امن برای خانواده‌ها اشاره می‌کند و چنین توضیح می‌دهد: «شما اگر به عنوان یک صاحب سرمایه هر شغلی را راه انداخته باشید و مردم از آن استقبال نکنند دنبال دلیل می‌گردید که چرا استقبال نشده و ما روزانه درگیر این مسئله هستیم که چرا سینماهای ما خالی است و چرا مردم استقبال نمی‌کنند؟
نظرسنجی ما و برداشت ما نشان می‌دهد خانواده‌ها به محتوایی که در سینماهای کشور در حال ارائه است، اعتماد ندارند و ما دنبال این هستیم که سینما را برای خانواده‌ها به یک مکان امن تبدیل کنیم».
وی در ادامه توقیفات حوزه هنری را در مواجهه با عملکرد مدیریت اکران مطلوب ارزیابی کرده و بیان می‌کند: «از میان ۱۰۰ فیلم ۳ یا ۴ فیلم در سینماهای ما اکران نمی‌شوند ولی۹۶ فیلم اکران می‌شود. با این وجود در سال حدود ۳۰ یا ۴۰ فیلم به علت نابرابری‌ها و ناعدالتی‌هایی مدیریت اکران کشور اکران نمی‌شود و از آن طرف ۸۰ درصد سینماهای ما پر نمی‌شود. ضمن اینکه روندی که در مورد اکران فیلم‌ها در حوزه هنری طی می‌شود این است که بیش از ۱۰ فیلم با ما مذاکره می‌کنند و اصلاحات را انجام میدهند. ما مایل نیستیم که فیلمی اکران نشود. ما بعضی فیلم‌ها را اکران نمی‌کنیم برای اینکه آن جامعه‌ای که مدنظر ماست به سینما بیایند که اتفاقا برای تجارت هم خوب است».
راه‌حلی که پشت‌صحنه یک برنامه ارائه شد!
پس از اظهارات حمزه‌زاده که روی آنتن زنده سیما پخش شد، اکبر نبوی کارشناس برنامه سینما چهار در توضیح مناظره‌ای که میان محمد حمزه‌زاده و مهرداد فرید رئیس شورای عالی تهیه‌کنندگان برگزار شده بود، بیان می‌کند: «حمزه‌زاده با شجاعت اظهار داشت اگر فیلم‌های سینما درجه‌بندی شوند، حوزه هنری با اکران هیچ فیلمی مشکل نخواهد داشت».
اگرچه این راه‌حل پیشتر امکانی برای اکران فیلم‌هایی چون «لانتوری» که درجه‌بندی سنی هم شده بودند را ایجاد نکرد و این فیلم تا پایان زمان اکران از داشتن سینماهای حوزه هنری محروم ماند؛ اما منوچهر محمدی تهیه‌کننده «اکسیدان» این راه‌حل را به عنوان سرآغاز حل معضل حوزه هنری قلمداد می‌کند.
محمدی که در ابتدای اکران نسبت به تحریم فیلمش توسط حوزه هنری، عملکرد دقیق و سختگیرانه شورای صنفی نمایش و صدور پروانه نمایش را دلیلی بر اصلاح و قابلیت نمایش اثر در همه سینماها می‌دانست، اعلام اصلاحیه‌های بیشتر توسط حوزه هنری را بهم ریختگی ساختار فیلم و بی‌قانونی دانست. بنا به گفته محمدی اعمال اصلاحات بیشتر موردنظر حوزه هنری، خلاف عملکرد تهیه‌کننده نسبت به پروانه نمایش خواهد بود و درصورت ایجاد اصلاحات جدید وزارت ارشاد می‌تواند مدعی تغییر در ساختار فیلم باشد.
منوچهر محمدی که حل معضل ایجاد شده در اختلاف نظر برای اکران فیلم‌ها را تنها در اختیار وزارت ارشاد می‌داند، ورود مجلس را نیز خارج از مصوبات قانون می‌داند. «طبق قانون مصوب مجلس در مورد حوزه فرهنگ و سینما، وزارت ارشاد مرجع تشخیص است و مجوزها برعهده ارشاد است و هیچ مرجع دیگری از نظر قانونی نمی‌تواند این کار را انجام دهد بنابراین چون ارشاد مسئول این ماجراست، می‌تواند پیگیری جدی داشته باشد».
محمدی پس از ارائه راه‌حل محمدحمزه‌زاده برای حل مشکل اکران فیلمش، عنوان می‌کند: «من به عنوان تهيه كننده «اكسيدان» براى حل مشكل اكران اين فيلم در سالن‌هاى حوزه هنرى داورى آقاى حمزه‌زاده را قبول دارم و طبق صحبت‌هاى اخيرشان ايشان هر درجه‌بندى سنى كه براى اكران اكسيدان در نظر بگيرند را مى‌پذيرم به شرطى كه از همين امشب اكسيدان را با درجه بندى موردنظرشان در سينماهاى حوزه هنرى اكران كنند. من حسن نيتم را با ارائه اين پيشنهاد نشان دادم و حالا نوبت مسئولان حوزه هنرى است كه به حرفى كه زده‌اند عمل كنند و حسن نيت‌شان را به سينماى ايران ثابت كنند».
مخالفان و موافقانی که ملزم به احترام نسبت به پروانه نمایش شدند
با وجود مخالفت‌هایی که در سطوح مختلف با فیلم‌های «اکسیدان» و «مادر قلب اتمی» صورت گرفت، این دو فیلم هنوز روی پرده اکران هستند. اختلافات که از بیانیه بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع)، تا نمایندگان مجلس و حتی یک منتقد ارمنی سینما گستردگی داشت، اما نتوانست پروانه نمایش شورای صنفی را زیر سوال ببرد، آنچه که رئیس سازمان سینمایی از آن به مداومت در عملکرد شوراها و حفظ اعتبار پروانه‌های صادر شده یاد می‌کند. همین مداومت و ایستادگی بر روند قانونی نهادهای زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد نقطه مقابل عملکرد ارشادی قبلی است که می‌تواند آغازی بر حل اختلاف نظرها باشد.