فرارو- کوروش احمدی؛ در شرایطی که طی یکی دو هفته گذشته نیروهایی عراقی مشغول خارج کردن آخرین نقاط موصل از کنترل داعش هستند، جنگ برای آزادسازی رقه، پایتخت خود خوانده داعش در سوریه، نیز وارد مرحله نهایی شده و "نیروی دمکراتیک سوریه" به غرب و شرق و جنوب این شهر وارد شده اند. در پرتو این تحولات، اکنون سوال این است که آزادسازی این دو شهر، بویژه با توجه به چگونگی انجام آن، چه تاثیری بر آینده این دو کشور و نیز تمامی منطقه خاورمیانه خواهد داشت.
به گزارش فرارو، در آستانه شروع عملیات برای آزادسازی موصل در مهر گذشته، طرف‌های ذی ربط توانستند به توافقاتی در ارتباط با ابعاد سیاسی عملیات و نیروهای شرکت کننده در آن دست یابند. واحدهای نظامی دولت مرکزی عراق عهده دار انجام عملیات نظامی در شهر و حومه آن شدند و تفاهمی نیز بین این دولت و نیروهای آمریکایی در عراق برای دریافت خدمات مستشاری و نیز پوشش هوایی، موشکی و توپخانه صورت گرفت که قرار بود توسط حدود 5000 سرباز آمریکایی تامین شود. نیروهای حشد الشعبی (بسیج مردمی عراق) نیز که رسما تحت کنترل دولت مرکزی قرار دارند در طول جنگ موصل عمدتا عهده دار قطع رابطه نیروهای داعش در موصل و سوریه شدند و در دوره پایانی جنگ بخشهای غربی موصل را از تصرف داعش خارج کردند و اکنون شهر تل عفر را که در 50 کیلومتری غرب موصل بر سر راه عراق به سوریه قرار دارد و هنوز تحت کنترل داعش است در محاصره کامل دارند.اما دولت ترکیه علی رغم حضورش در بعشیقه واصرارش به شرکت در جنگ موصل نتوانست نقشی در این جنگ بازی کند.
این در حالی است که شرایط در رقه کاملا متفاوت است و آمریکا عملا مانع ایفای نقشی از سوی دولت مرکزی سوریه برای آزادی رقه و دیگر مناطق شرق سوریه می شود. همانطور که در جریان جنگ برای آزادی موصل فرض بر این بوده که این جنگ به شکل گیری آینده عراق کمک خواهد داد، در مورد رقه این نگرانی وجود دارد که وضعیت جنگ در این شهر چه تاثیری بر آینده سوریه خواهد داشت.
در سوریه بویژه از اردیبهشت به این سو، آمریکا به جد کوشیده تا مانع نقش آفرینی دولت قانونی سوریه در آزادسازی رقه شود و دست به اقداماتی با هدف جلوگیری از حرکت نیروهای سوری و متحدانش به سمت شرق کشور و اعاده حاکمیتش بر این منطقه زده که مغایر با حقوق بین الملل است. نیروی موسوم به "نیروهای دمکراتیک سوریه" که اکثر اعضای آن را شبه نظامیان کرد سوری تشکیل می دهند و از طرف آمریکا عهده دار تصرف رقه شده اند، برغم اعتراضات شدید و مستمر ترکیه توسط آمریکا سازماندهی، تامین مالی ومسلح شده و آموزش دیده و مورد پشتیبانی هوایی حدود 1000 نیروی عملیات ویژه آمریکا قرار دارند. گفته می شود که حدود 2500 تروریست داعشی هنوز در رقه هستندکه حدود یک سوم آنها تروریست خارجی اند.اکثرسرکردگان اصلی داعش این شهر را ترک کرده و در شهر المیادین مستقر شده اند.
بعد از آنکه دو هفته قبل و در پی سرنگونی یک جنگنده سوری توسط آمریکا در شرق سوریه، روسیه نسبت به ورود جنگنده های ائتلاف آمریکایی به غرب رود فرات هشدار داد، امکان حمایت کامل آمریکا از نیروهای تحت حمایتش در امتداد رود فرات زیر سوال رفت. اما طی چند روز گذشه گزارشها حاکی از آن است که در نتیجه مذاکرات بین فرماندهان آمریکایی و روسی در سوریه طرفین در مورد جداسازی نیروهای حامی دولت سوریه و نیروهای تحت حمایت آمریکا با هم به تفاهم رسیدهو در مورد ایجاد یک منطقه حائل 18کیلومتری بین این نیروها توافق کرده اند. با توجه به اینکه مراکز اصلی جمعیتی در شرق سوریه در امتداد دره فرات واقع اند، اخطار روسیه مبنی بر عدم عبور به غرب فرات می توانست عملیات آمریکا در این منطقه را دچار مشکل کند این گزارشها، اگر صحت داشته باشند، به آن معنی است که روسیه احتمالا نقش آمریکا و متحدینش در رقه و احتمالا شرق سوریه را پذیرفته است.
ظاهرا هدف آمریکا این است که مراکز جمعیتی در امتداد دره فرات در سوریه را با کمک نیروهای تحت حمایت خود از وجود داعش پاکسازی کند. درچنین صورتی فرض بر این است که آمریکا تمایلی برای اعاده مناطق آزاد شده به دولت مرکزی سوریه نخواهد داشت. این سیاست دولت ترامپ با سیاست دولت اوباما مبنی بر اجتناب از مداخله در امور داخلی سوریه مغایرت کامل دارد. ادامه این سیاست می تواند به معنی مداخله موثر در جنگ داخلی سوریه و ریسک درگیری مستقیم با سوریه و حامیانش در شرق این کشور باشد. رسانه های آمریکا بر آن اند که چنین سیاستی طی یکی دو ماه گذشته بین کاخ سفید و پنتاگون و وزارت خارجه مورد بحث بوده و بخشی از مقامات پنتاگون در برابر چنین سیاستی مقاومت کرده و آنرا مغایر با سیاست آمریکا مبنی بر تمرکز بر داعش می دانند. آنها همچنین نگران عوارض چنین سیاستی برای نیروهای آمریکایی در سوریه و عراق هستند که دارایی موقعیتی آسیب پذیرند. همچنین سوال این است که شمار نیروهای تحت حمایت آمریکا آیا از نظر تعداد و امکانات در شرایطی هست که بتواند مجری چنین استراتژی در سوریه باشد.
در مقابل طرفداران این استراتژی در کاخ سفید عمدتا به امکان تکیه بر نیروی هوایی آمریکا برای حمایت از متحدان سوری تاکید و یادآوری می کنند که تصمیم برای اقدامات اخیر مانند حمله موشکی به پایگاه شعیرات در آوریل، سرنگونی جنگنده سوری و دو پهباد ایرانی و برخی حملات به نیروهای سوری و .. توسط پنتاگون گرفته شده است. با این حال هنوز رسما گفته نشده که دولت ترامپ چه سیاستی را در سوریه دنبال می کند. با این حال شواهد موجود حاکی از آن است که همراه با تغییر استراتژی منطقه ای آمریکا که ابعادی از آن را در جریان سفر ترامپ به عربستان دیدیم، سیاست این دولت در سوریه نیز تغییر عمده ای کرده است.
مقامات کاخ سفید ظاهرا نگران آن اند که موفقیت دولت سوریه علیه داعش و پیشروی در شرق سوریه موجب تحکیم موقعیت دولت سوریه در کشور و تقویت موقعیت ایران و حزب الله در منطقه شود. آنها مدعی اند که با شکست داعش در رقه و دیگر مناطق مشکل حل نمی شود و برای این منظور لازم است که شرایط صلحی پایدار در کشور فراهم شود؛ چه در غیر این صورت داعش با استفاده از بی ثباتی دوباره سر بلند خواهد کرد. لذا آنها مدعی اند که بشار اسد نباید به حدی تقویت شود که تن به مذاکره ندهد و ایران نباید امکان یابد که کریدوری بین عراق، سوریه و لبنان ایجاد کند. آنها گفته اند که مایل اند رقه بعد از آزادی در اختیار یک شورای محلی قرار گیرد و دولت سوریه و متحدانش از این پیروزی منتفع نشوند.
اما سوال این است که آیا بدون کمک دولت سوریه و حامیانش شکست کامل داعش در سوریه با نیروی محدودی که آمریکا در اختیار دارد، امکان پذیر است. در جنگ موصل، برغم همکاری بین دولت عراق و آمریکا و نقش مثبت اما محدودی که حشد الشعبی ایفا کرد، شکست داعش حداقل 8 ماه به طول انجامیده و ممکن است تا پاکسازی کامل موصل و شهرکها و شهرهای اطراف آن هنوز به زمان بیشتری نیاز باشد. در چنین شرایطی چگونه آمریکا می تواند تنها با تکیه بر "نیروی دمکراتیک سوریه" تمامی شرق سوریه را از کنترل داعش خارج کند؟