یکشنبه، هفتم خرداد جاری، تغییراتی در سازمان بسیج رخ داد؛ با حکم سردار غلامحسین غیب‌پرور، رئیس سازمان بسیج مستضعفین، سردار «حمیدرضا تقی‌زاده»، رئیس بنیاد تعاون بسیج شد و سردار «غلامرضا نوشادی» از این سمت خداحافظی کرد. البته غیب‌پرور اسفند سال گذشته «نوشادی» را به‌عنوان معاون هماهنگ‌کننده سازمان بسیج منصوب کرده بود؛ اما روز هفتم خرداد مراسم تودیع و معارفه رؤسای قدیم و جدید بنیاد تعاون برگزار شد.
به گزارش شرق، «مؤسسه‌ای غیرانتفاعی، با شخصیت حقوقی و مالی مستقل و وابسته به نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی»؛ این تعریفی است که در ماده یک از اساسنامه ٢٩ماده‌ای «بنیاد تعاون بسیج» آمده. این اساسنامه که بر روی وب‌سایت «سازمان بسیج حقوق‌دانان» قابل دسترسی است، مصوب هفتم مرداد ١٣٧٥ است و ٢٥ مرداد ١٣٧٥ ابلاغ شده است. در پایان اساسنامه بنیاد تعاون بسیج آمده: «این اساسنامه در ۲۹ ماده و ۶ تبصره در تاریخ ٧/٥/١٣٧٥ به تصویب مقام معظم رهبری و فرماندهی کل قوا رسید».
اهداف بنیاد
ماده دو این اساسنامه ابراز دارد که «مرکز اصلی بنیاد در تهران است و برابر ضوابط اساسنامه می‌تواند در مراکز استان‌ها نمایندگی ایجاد نماید». همچنین اهداف بنیاد در اساسنامه در ماده چهارم به این شرح است: «الف؛ ایجاد فرهنگ تعاون و همکاری در میان بسیجیان و پشتیبانی و هدایت آنها جهت استفاده از تسهیلات اقتصادی دولت» و «ب؛ ارائه خدمات به بسیجیان در ابعاد فرهنگی و هنری، علمی و آموزشی، مسکن، وام، مصرف و بهداشت و درمان».
طبق ماده ششم اساسنامه وظایف بنیاد در اجرای بند (الف) ماده چهار، در سه قسمت آمده است: «هدایت و پشتیبانی از بسیجیان برای تشکیل شرکت‌های تعاونی و سهامی»، «هدایت و پشتیبانی از بسیجیان جهت اخذ مجوزها و موافقت‌های اصولی و اعتبارات دولتی» و «هدایت و پشتیبانی از بسیجیان جهت استفاده از تسهیلات قانونی ویژه بسیجیان و ایثارگران».
گروه بنیاد
در قسمت «گروه بنیاد» که بر روی وب‌سایت «بنیاد تعاون بسیج» قرار گرفته، نام شرکت‌هایی است که به نظر می‌رسد از زیر‌مجموعه‌های بنیاد باشند. یکی از این شرکت‌ها را شاید آنها که سفرهای بین‌شهری زیادی دارند، به چشمشان خورده باشد؛ «جوان‌سیر ایثار». در توضیح این شرکت آمده: «شرکت در دی‌ماه سال ۱۳۸۰ با هدف خدمت‌رسانی و ساماندهی حملونقل زمینی جامعه هدف با موضوع فعالیت حملونقل داخلی، بین‌المللی، خدمات هوایی، سیاحتی و زیارتی در اداره ثبت شرکت‌های تهران به ثبت رسید و فعالیت خود را آغاز نمود».
شرکت دیگر «مؤسسه تأمین درمان بسیجیان» است؛ هرچند اطلاعات خاصی بر روی وب‌سایت این شرکت موجود نیست؛ ولی نوع فعالیت آن را می‌توان از روی نامش حدس زد؛ ارائه خدمات درمانی.
دیگر شرکتی که در سایت بنیاد قرار گرفته، «ریل ترابر سبا» است. با توجه به وب‌سایت این شرکت، به نظر می‌رسد «ریل ترابر سبا» در بخش حملونقل ریلی فعالیت می‌کند و صاحب واگن‌های قطار است. در مطلبی که تحت عنوان «معرفی قطارهای لوکس غدیر» بر روی وب‌سایت این شرکت قرار دارد، آمده: «قطارهای ویژه غدیر به‌عنوان مجلل‌ترین، ایمن‌ترین و پرسرعت‌ترین قطار کشور با رعایت استانداردهای روز دنیا به سفارش شرکت ریل ترابر سبا و با بهره‌گیری از توان خبره‌ترین متخصصان داخلی تولید شده است و هم‌اکنون همه‌روزه در مسیرهای تهران- مشهد و برعکس و همچنین به صورت یک روز در میان در مسیر اصفهان- مشهد و برعکس آماده خدمت‌رسانی به هم‌میهنان عزیز هستند. شرکت ریل ترابر سبا با افتخار خدمات ویژه خود را با رعایت حقوق مسافران با عادلانه‌ترین قیمت در اختیار تمامی اقشار جامعه ایران اسلامی قرار می‌دهد».
در آگهی تأسیس شرکت «ریل ترابر سبا» که مهر ١٣٨٨ در روزنامه رسمی کشور منتشر شد، یکی از موضوعات شرکت، «جابه‌جایی ریلی بار و مسافر»، «انجام تمام پروژه‌های مرتبط با حملونقل ریلی» و... ذکر شده است. همچنین در آگهی تأسیس، شرکت از نوع «سهامی خاص» ذکر شده است.
«مؤسسه تأمین مسکن بسیجیان» دیگر شرکتی است که در وب‌سایت نامش آمده است. «مؤسسه علمی رزمندگان» و «شرکت حسابرسی کوثر» دو شرکت دیگر از مجموعه شرکت‌های بنیاد تعاون بسیج است. در توضیحات «مؤسسه علمی رزمندگان» آمده: «مؤسسه خدمات علمی، آموزشی رزمندگان اسلام طی ٢٥ سال خدمت، موفق به اجرای برنامه‌های مختلف علمی-آموزشی شده است. این مؤسسه درحال‌حاضر در عرصه‌‌های مختلفی مانند برگزاری کنکورهای آزمایشی، آزمون‌های المپیاد و پیشرفت تحصیلی، برگزاری دوره‌های المپیادی، اجرای طرح جامع آیه‌های تمدن، تأسیس و اداره مدارس و آموزشگاه‌های علمی، فنی و حرفه‌ای، زبان و کامپیوتر و تألیف، نشر و توزیع کتب و نرم‌افزارهای کمک‌آموزشی، اجرای دوره‌ها و آزمون‌های علمی مانند لیگ علمی، ارتقای سطح علمی پزشکان عمومی و... فعالیت می‌کند».
۶ مؤسسه در اساسنامه
در ماده هفتم اساسنامه بنیاد تعاون بسیج، شش مؤسسه معرفی شده است که «ارائه خدمات مذکور در بند (ب) ماده چهار به بسیجیان، صرفا از طریق آنها و بدون ایجاد شرکت یا مؤسسه دیگری صورت می‌گیرد»؛ ماده چهار در دو بند «الف» و «ب» اهداف بنیاد را تشریح می‌کند که در بند «ب» آن آمده از طریق «ارائه خدمات به بسیجیان در ابعاد فرهنگی و هنری، علمی و آموزشی، مسکن، وام، مصرف و بهداشت و درمان». شش مؤسسه‌ای که نامشان در اساسنامه آمده عبارت‌اند از: «مؤسسه فرهنگی هنری رزمندگان اسلام»، «مؤسسه قرض‌الحسنه بسیجیان»، «مؤسسه تأمین درمان بسیجیان»، «مؤسسه تأمین مسکن بسیجیان»، «مؤسسه تأمین اقلام مصرفی بسیجیان» و «مؤسسه خدمات علمی و آموزشی رزمندگان». ماده هشتم اساسنامه می‌گوید: «مؤسسات فوق‌الذکر، غیرانتفاعی هستند و هزینه‌های خود را از بنیاد دریافت می‌نمایند و به منظور کمک به تأمین هزینه‌ها می‌توانند با تصویب هیئت‌مدیره بنیاد بخشی از خدماتشان را برابر ضوابط و قیمت مصوب هیئت‌مدیره بنیاد، به عموم مردم ارائه دهند».
البته در بین این مؤسسه‌ها، «مؤسسه قرض‌الحسنه بسیجیان» شناخته‌شده‌تر از بقیه است. چراکه چندسالی می‌شود که دیگر با نام بانک «مهر اقتصاد» دیده و شنیده می‌شود. در بخش تاریخچه وب‌سایت بانک «مهر اقتصاد» آمده: «بانک مهر اقتصاد از ابتدای شروع فعالیت خود با نام مؤسسه قرض‌الحسنه بسیجیان در سال ١٣٧٢ با هدف ایجاد زمینه‌های مساعد جهت رشد اقتصادی جامعه و ارتقاي سطح رفاه اجتماعی آحاد ملت آغاز به‌کار کرد. در سال ١٣٧٩ به دلیل رشد و توسعه مؤسسه و جوابگونبودن فعالیت‌های قرض‌الحسنه برای پاسخ‌گویی به نیازهای مشتریان درخواست تبدیل از مؤسسه قرض‌الحسنه به مؤسسه مالی و اعتباری مهر به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ارائه شد و به‌این‌ترتیب مؤسسه از سال ١٣٨١ حائز شرایط ارتقا به مؤسسه مالی و اعتباری شناخته شد». در همین بخش از وب‌سایت، «روند تأمین سرمایه و افزایش آن» این‌گونه نوشته شده: «سرمایه اولیه بانک در سال ١٣٧٢ مبلغ ١٠ میلیون ریال هبه مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) بوده که طی دو مرحله به مبلغ ١٥٠٠ میلیارد ریال افزایش و در آخرین مرحله به منظور صدور مجوز قطعی فعالیت بانک مهر اقتصاد، این مبلغ به ٤١٠٠ میلیارد ریال افزایش یافت».
شرکت‌های تابعه «مهر اقتصاد»
در بخشی از وب‌سایت این بانک نيز شرکت‌های تابعه «مهر اقتصاد» آمده است: «کارگزاری مهر اقتصاد ایرانیان»، «تجلی مهر ایرانیان»، «فراسوی شرق» و «شرکت آتیه‌سازان مهر اقتصاد».
شرکت «کارگزاری مهر اقتصاد ایرانیان» در زمینه بازار بورس فعالیت می‌کند. آن‌طور که در قسمت «درباره ما» وب‌سایت این شرکت نوشته شده، سال تأسیس این شرکت ١٣٧٩ است. در بخش دیگری از این وب‌سایت، مجوزهای اخذشده در زمینه‌های «خریدوفروش اوراق بهادار پذیرفته‌شده در بورس و فرابورس»، «معاملات اینترنتی»، «معاملات آنلاین»، «معاملات قراردادهای آتی سهام در بورس اوراق بهادار»، «سبدگردانی و مدیریت پرتفوی»، «مشاور پذیرش»، «مشاور عرضه» و «آتی کالا» عنوان شده است.
شرکت «تجلی مهر ایرانیان» دیگر شرکت زیرمجموعه بانک مهر اقتصاد است که می‌توان به نوعی آن‌را زیرمجموعه «بنیاد تعاون بسیج» هم دانست. «تجلی مهر ایرانیان» شرکتی «هلدینگ، عمران و ساختمان» است. در بخش تاریخچه این شرکت آمده: «شرکت تجلی مهر ایرانیان در تاریخ نهم تیرماه ١٣٨٨ به‌عنوان یکی از شرکت‌های تابعه شرکت سرمایه‌گذاری مهر اقتصاد ایرانیان که راهبری و هدایت چهار شرکت عمرانی و یک شرکت طراحی و نظارت را عهده‌دار می‌باشد به منظور فعالیت در کلیه امور ساختمانی، اقتصادی و بازرگانی در تهران در اداره ثبت شرکت‌ها و مؤسسات غیرتجاری به ثبت رسید. در اوایل سال ١٣٩٠ در راستای تصمیمات اتخاذشده به‌عنوان هلدینگ عمران و ساختمان شروع به فعالیت نمود که بر همین اساس سهام شرکت‌های سازندگی انصار، کوثر آذربایجان، کوشاپایدار، فراسوی شرق و افتخار خوزستان به هلدینگ مذکور منتقل شد. سپس در اواخر سال ١٣٩٢، براساس سیاست‌های شرکت سرمایه‌گذاری مهر اقتصاد ایرانیان، کلیه سهام شرکت فراسوی شرق به استثنای یک سهم به بنیاد تعاون بسیج واگذار شد».
«فراسوی شرق» هم یکی دیگر از شرکت‌های زیرمجموعه «مهر اقتصاد» است. این شرکت در وب‌سایتش، خود را این‌گونه معرفی کرده است: «شـرکت فـراسوی شـرق در تاریخ ١١/٢٢/١٣٦٨ تحت شماره ٦٣٠٥ اداره ثبت شرکت‌های مشهد به ثبت رسیده است و یکی از شرکت‌های تابعه شرکت تجلی مهر ایرانیان (هلدینگ عمران و ساختمان) و همچنین عضو انجمن صنفی انبوه‌سازان استان خراسان‌رضوی می‌باشد». این شرکت «در زمینه طراحی و محاسبه، اجرا و نظارت بر پروژه‌های عمرانی، ابنیه، معماری راه و باند، امور سد‌سازی و اجرای پروژه‌های تأسیساتی اعم از برقی و مکانیکی و اجرای کلیه خطوط انتقال و توزیع شهری (در زمینه آب و فاضلاب) فعالیت دارد».
اما روی صفحه نخست وب‌سایت «آتیه‌سازان مهر اقتصاد» تنها یک ساعت نمایان است و نوشته «سایت در دست ساخت می‌باشد». در اطلاعاتی که بر روی وب‌سایت بانک مهر اقتصاد آمده، اهداف تأسیس «آتیه‌سازان مهر اقتصاد» این‌گونه معرفی شده است: «ایجاد انگیزه و افزایش تعهد سازمانی»، «تبدیل‌شدن به نماد همبستگی و اتحاد کارکنان بانک»، «جلب و ارتقاي مستمر رضایت پرسنل»، «کمک به معیشت پرسنل» و «خلق ارزش افزوده و کسب سود به منظور حفظ ارزش پول سرمایه‌گذاران شاغل و بازنشسته بانک». در همان قسمت هم سهامداران شرکت «آتیه‌سازان مهر اقتصاد»، «کلیه کارکنان شاغل (قراردادی موقت؛ قراردادی رسمی؛ خرید خدمت؛ پاسداران مأمور در بانک) و خانواده‌های آنها»، «کارکنان غیرشاغل بانک (بازنشسته؛ کارمند ازکارافتاده کلی؛ خانواده متوفی و شهداء بانک)» و «کلیه پرسنل خدماتی و پاره‌وقت و ساعتی (با حداقل حضور ٥٠ ساعت در ماه) و مشاور بانک و خانواده آنان» ذکر شده است.
مالیات بنیاد
ماده ١٢ در اساسنامه بنیاد تعاون بسیج، چندین سال پیش باعث چالشی بین سازمان امور مالیاتی و بنیاد شده بود. ماده ١٢ می‌گوید: «درآمدهای مجموعه بنیاد (بنیاد، نمایندگی‌های بنیاد، مؤسسات و شعب آنها) مشمول ماده ۱۳۳ قانون مالیات‌های مستقیم می‌باشد».
در ماده ١٣٣ قانون مالیات‌های مستقیم آمده است: «صد درصد (١٠٠%) درآمد صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی، شرکت‌های تعاونی روستایی، عشایری، کشاورزی، صیادان، کارگری، کارمندی، دانشجویان و دانش‌آموزان و اتحادیه‌های آنها از مالیات معاف است». این ماده یک تبصره هم دارد که در آن چنين آمده است: «دولت مکلف است معادل مالیات بر درآمد متعلق به آن قسمت از سود ابرازی سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران را که با تصویب مجمع‌عمومی برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های تعاونی روستایی اختصاص داده می‌شود، پس از وصول و واریز آن به حساب درآمد عمومی کشور، از محل اعتبار ردیف خاصی که به همین منظور در قانون بودجه کل کشور پیش‌بینی می‌شود در وجه سازمان مذکور مسترد نماید».
شکایت به هیئت عمومی دیوان عدالت اداری
درباره همین ماده، سال ١٣٨٢ سازمان امور مالیاتی در بخش‌نامه‌ای معافیت مالیاتی بنیاد تعاون بسیج را لغو کرد. اما بنیاد تعاون بسیج از این بخش‌نامه به «هیئت عمومی دیوان عدالت اداری» شکایت برد. موضوع این شکایت هم «ابطال بخش‌نامه شماره ٣٨٣٧٣ مورخ ١٦/٧/١٣٨٢ سازمان امور مالیاتی» عنوان شده بود. نهایتا در تاریخ تیرماه ١٣٨٥ رأی هیئت عمومی دیوان عدالت اداری صادر شد. در مقدمه شکایت بنیاد تعاون آمده است: «شاکی به شرح دادخواست تقدیمی اعلام داشته است، بنیاد تعاون بسیج با استناد به ماده ١٢ اساسنامه مصوب ٢٥/٥/١٣٧٥ که به تصویب و توشیح مقام معظم فرماندهی کل قوا رسیده است، مشمول ماده ١٣٣ قانون مالیات‌های مستقیم تلقی گردیده و از پرداخت مالیات معاف می‌باشد. وزارت امور اقتصادی و دارایی نیز با استناد به اساسنامه مذکور طی بخشنامههای ٤٨٨٨٦/٧٥٩٥/٤/٣٠ مورخ ٢٩/٩/١٣٧٨ و شماره ٥٧١٦/١٠٦٦/٤/٣٠ مورخ ٢٧/٣/١٣٧٤ معاونت درآمدهای مالیاتی و شماره ٤٩٣٦-٢١١ مورخ ٩/٦/١٣٨٢ سازمان امور مالیاتی بر معافیت مالیاتی بنیادهای تعاون تأکید نموده است. حالیه سازمان امور مالیاتی با استناد به نظریه مقام معظم رهبری که در جریان تصویب اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم با اجابت درخواست ریاست مجلس شورای اسلامی، لغو معافیت‌های مالیاتی موردی برای نهادها و بنیادها به شرح «دستورالعمل یکسان‌سازی مالیات بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی دارای فعالیت اقتصادی» را مورد نظر قرار دادهاند، اقدام به صدور بخش‌نامه غیرقانونی شماره ٣٨٣٧٣ مورخ ١٦/٧/١٣٨٢ نموده و لغو معافیت مالیاتی بنیادهای تعاون نیروی مسلح و مؤسسات تابعه آنها را اعلام کرده است». شاکی در این شکایت دلایل معافیت از مالیات را مطرح کرده ولی نهایتا رأی هیئت عمومی دیوان عدالت اداری بر این اساس بود: «هر چند حسب ماده ١٢ اساسنامه مورخ ٧/٥/١٣٧٥ بنیاد تعاون بسیج که به تصویب مقام معظم رهبری رسیده، درآمدهای مجموعه بنیاد مزبور مشمول ماده ١٣٣ قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ١٣٦٦ بوده و در نتیجه از پرداخت مالیات بر درآمد معاف بوده است، لیکن با عنایت به مندرجات لایحه جوابیه مبنی بر اینکه در جریان اصلاح مقررات قانون مالیات‌های مستقیم، لغو معافیت‌های موردی برای نهادها و بنیادها از جمله معافیت بنیاد تعاون بسیج از پرداخت مالیات بر درآمد (به استثناء آستان قدس رضوی و دو آستان مقدس دیگر) مورد موافقت معظم‌له قرار گرفته و اصلاحیه مزبور بر این مبنا تدوین و تصویب شده و از تاریخ ١/١/١٣٨١ لازم‌الاجرا بوده است. بنابراین بخش‌نامه شماره ٣٨٣٧٣ مورخ ١٦/٧/١٣٨٢ سازمان امور مالیاتی مبنی بر لغو معافیت مالیاتی کلیه بنیادهای تعاون نیروهای مسلح از جمله بنیاد تعاون بسیج به تجویز ماده ٢٥٥ مکرر و ماده ٢٥٨ قانون مالیات‌های مستقیم تنظیم و صادر شده است، مغایرتی با قانون ندارد و خارج از حدود اختیارات قانونی مربوط نمیباشد».
کارکنان و ارکان بنیاد
ماده ١٣ اساسنامه کارکنان بنیاد را شرح می‌دهد: «مسئولین و پرسنل بنیاد و مؤسسات آن از بین بسیجیان یا پرسنل نیروی مقاومت تأمین می‌شوند و مطابق ضوابط سپاه حقوق و دستمزد دریافت می‌دارند». در ماده ١٤، ارکان بنیاد را معرفی می‌کند: «هیئت‌امنا»، «هیئت‌مدیره»، «مدیرعامل» و «بازرسان». ماده ١٥ هم هیئت امنا را تشریح می‌کند: «فرمانده نیروی مقاومت بسیج (رئیس هیئت امنا) »، «نماینده رئیس ستاد کل نیروهای مسلح»، «یک نفر به انتخاب فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی»، «نماینده وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح»، «مسئول دفتر نمایندگی ولی فقیه در نیروی مقاومت بسیج»، «معاون هماهنگ‌کننده نیرو» و «مسئول حفاظت اطلاعات نیرو». ماده ١٧ اساسنامه هیئت‌مدیره را شرح می‌دهد: «هیئت‌مدیره بنیاد متشکل از پنج نفر (سه نفر از بسیجیان ویژه و دو نفر از پاسداران متخصص و ذی‌صلاح) می‌باشد که با پیشنهاد رئیس هیئت امنا و تصویب هیئت امنا منصوب می‌شوند».
ماده ١٩ اساسنامه هم نحوه انتخاب مدیرعامل را توضیح می‌دهد: «مدیرعامل برابر پیشنهاد هیئت‌مدیره و با تصویب هیئت امنا از بین اعضای هیئت‌مدیره یا خارج از آن انتخاب می‌شود و مسئول اجرائی بنیاد است و نمایندگی بنیاد را در مقابل مؤسسات، ادارات، محاکم و جمیع اشخاص حقیقی و حقوقی بر عهده دارد».
در ماده ٢٣ اساسنامه هم وظایف بازرسان شرح داده شده: «بازرسان مکلفند هرگونه تخلفات بنیاد از قوانین و مقررات و ابلاغیه‌ها و اساسنامه بنیاد و مصوبات هیئت امنا و همچنین تخلفات و تقصیرات هریک از اعضای هیئت‌مدیره و مدیرعامل را نسبت به امور محوله به هیئت امنا منعکس نمایند».
در ماده ٢٥ همچنین به سرمایه بنیاد اشاره شده است: «سرمایه بنیاد عبارت است از کلیه اموالی که بنیاد تعاون بسیج درحال حاضر مالک آن می‌باشد و منابع درآمد بنیاد عبارتند از: الف) کمک‌های بلاعوض و هدایای دریافتی از نیروی مقاومت بسیج و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از نقدی و غیرنقدی؛ ب) کمک‌ها و وام‌های دریافتی از بانک‌ها و سایر مراجع؛ ج) درآمدهای مؤسسات».
البته این ماده یک تبصره هم دارد: «اجاره اموال منقول و غیرمنقول نیروی مقاومت که در اختیار بنیاد و مؤسسات می‌باشد و حقوق آن دسته از پرسنل بنیاد که توسط نیروی مقاومت پرداخت می‌شود در محاسبات سالانه به‌عنوان هزینه منظور می‌گردد که با تصویب فرمانده نیروی مقاومت تمام یا قسمتی از آن به‌عنوان کمک بلاعوض نیروی مقاومت محسوب می‌شود».
ماده ٢٧ هم درباره شرایط پس از انحلال بنیاد صحبت می‌کند: «در صورت انحلال بنیاد، پس از تصفیه، کلیه اموال و دارایی‌های بنیاد در اختیار مقام معظم ولایت فقیه قرار می‌گیرد». ماده ٢٨ هم می‌گوید: «هیچ‌یک از اعضای هیئت امنا، هیئت‌مدیره، بازرسان و پرسنل مجموعه بنیاد نمی‌توانند در معاملات بنیاد در جهت منافع شخصی عامل یا واسطه باشند».