تپانچه آغاز رقابت‌های دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری سرانجام شلیک شد، جمعه‌شب با ٦ کاندیدا و البته یک شوک. از میان سه جریان سیاسی مدعی حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری حالا یک طرف به‌طور کامل حذف شده است. محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری سابق و حمیدرضا بقایی که احمدی‌نژاد گفته بود برای حمایت از او نام‌نویسی کرده است. دو جریان عمده سیاسی یعنی اصلاح‌طلبی و اصولگرایی اما هنوز نامزدهای خود را در این انتخابات حفظ کرده‌اند.
به گزارش شهروند، از میان ٦ نامزد تأیید صلاحیت شده به‌طور کاملا مساوی می‌توان حسن روحانی، اسحاق جهانگیری و سیدمصطفی هاشمی‌طبا را نزدیک و تحت حمایت اصلاح‌طلبان و در طرف مقابل سیدابراهیم رئیسی، محمدباقر قالیباف و سید مصطفی میرسلیم را نزدیک و مورد حمایت اصولگرایان دانست. در گروه نخست یعنی جایی که حسن روحانی، رئیس‌جمهوری مستقر و اسحاق جهانگیری، معاون اولش حضور دارند، اتحاد و اتفاق نظر بیشتری برای تبیین استراتژی‌های انتخاباتی در مقابل رقیب به چشم می‌خورد.
به نظر می‌رسد حتی مصطفی هاشمی‌طبا که به گفته خود مستقل به میدان انتخابات وارد شده و البته تا آخر رقابت‌ها نیز باقی می‌ماند نیز نمی‌تواند حداقل در مناظره‌های انتخاباتی در زمین حریف بازی کند. در طرف مقابل اما این اتحاد، پوسته‌ای تَرَک‌خورده و باطنی لرزان‌تر از رقیب دارد.
مصطفی میرسلیم، موتلفه‌ای تمام‌عیاری که سابقه وزارت در دولت دوم هاشمی‌رفسنجانی را در کارنامه دارد، در نخستین ساعت از نخستین روز ثبت‌نام با لباس کار به ستاد انتخابات وزارت کشور آمد و قبراق و چالاک مراحل ثبت‌نام را یکی پس از دیگری طی کرد. پیش از ثبت‌نام، او و دیگر اعضای حزب موتلفه اسلامی ابتدا اندکی با تشکل تازه به‌وجود آمده جبهه نیروهای مردمی انقلاب اسلامی (جمنا) مدارا کردند و گفتند منتظر می‌مانند ببینند جمنا چگونه تصمیم‌گیری می‌کند. پس از مدتی چنانکه از ظواهر امر برمی‌آمد مذاکرات پشت پرده به جایی رسید که اسدالله بادامچیان از سوی حزب موتلفه درباره میرسلیم بگوید «با آرامش کامل پشت سرش نماز می‌خوانیم و به او اعتماد داریم. ما تکلیف الهی خود می‌دانیم که به آقای میرسلیم رأی دهیم.»
با چنین تعبیراتی به احتمال زیاد جایی برای مذاکره باقی نمی‌ماند. ضمن آن‌که با توجه به مواضع عمدتا محافظه‌کارانه حزب موتلفه و شخص میرسلیم در سال‌های گذشته بعید به نظر می‌رسد که او در قامت یک منتقد تمام‌عیار و آتشین‌مزاج در برابر رئیس‌جمهوری ظاهر شود.
محمدباقر قالیباف با دو دوره تجربه شرکت و البته شکست در انتخابات ریاست‌جمهوری باسابقه‌ترین نامزد انتخاباتی اصولگرایان محسوب می‌شود. قالیباف برخلاف دیگر نامزدهای موجود نطق پس از ثبت‌نامش را تند و تیز آغاز کرد. او به دستاوردهای اقتصادی دولت تاخت و از همان ابتدا با وعده‌های انتخاباتی پُر و پیمان وارد رقابت‌ها شد. قالیباف، شهردار فعلی تهران خصوصا در چندماه گذشته و پس از حادثه آتش‌سوزی پلاسکو هدف انتقادهای سخت اصلاح‌طلبان هم در شورای شهر تهران و هم در رسانه‌ها قرار گرفت. به عقیده منتقدانش او مدیریتی ضعیف در این زمینه داشت و عدم تجهیز به موقع آتش‌نشانی تهران در گسترش ابعاد حادثه نقش داشته است.
دشمنی اصلاح‌طلبان و محمدباقر قالیباف البته سابقه‌ای طولانی‌تر از این دارد. در انتخابات ریاست‌جمهوری ٨٤ او خود را اصولگرای اصلاح‌طلب معرفی کرد، ٨سال بعد در انتخابات سال ٩٢ سعی داشت اتهام تکنوکرات بودن را از خود دور کند و دست آخر در یکی از مناظره‌های انتخاباتی در مقابل حسن روحانی هنگامی به زانو درآمد که در ارتباط با ماجرای کوی دانشگاه یعنی زمانی که قالیباف فرمانده نیروی انتظامی بود موضوع مشهور به «گازانبر» مطرح شد و از آن پس از سوی رقبایش در تبلیغات بشدت مورد استفاده قرار گرفت. سابقه نظامی او البته یک‌بار دیگر هم برایش دردسرساز شد و آن هنگامی بود که حسن روحانی تفاوت میان خودش و قالیباف را تفاوت میان سرهنگ و حقوقدان عنوان کرد. او درنهایت با کمی بیش از ٦میلیون رأی رقابت را به حسن روحانی واگذار کرد تا امسال بار دیگر در مقابل او قرار بگیرد. در میان رقبای حسن روحانی او تنها نامزدی است که از سابقه اجرایی قابل توجهی برخوردار است.
سیدابراهیم رئیسی، تا پیش از انتصاب به تولیت آستان قدس رضوی یعنی کمی بیش از یک‌سال پیش چهره‌ای عمدتا قضائی و البته بدون سابقه اجرایی بود. از ٢٠سالگی به فعالیت‌های قضائی پرداخت و اندکی بعد با حکم آیت‌الله قدوسی که در آن زمان دادستان کل انقلاب بود به سمت دادستان کرج منصوب شد.
اینها و سوابق بعدی او البته آن مواردی نیست که اصولگرایان هوادارش بخواهند در رقابت با حسن روحانی مورد تأکید و توجه قرار بدهند. آنچه او از اسفندماه سال ٩٤ به این سو انجام داده احتمالا بیشتر در تبلیغات پیش رو مورد استفاده قرار خواهد گرفت چه آن‌که پست قضائی و دادستانی اساسا سمتی اجرایی و سیاسی محسوب نمی‌شود و درعین‌حال نمی‌توان از آن برای پیشبرد اهداف انتخاباتی استفاده کرد هرچند این امکان وجود دارد که از اتفاق رقبا از این فرصت به سود خود بهره‌برداری کنند. نسبت خانوادگی ابراهیم رئیسی با حجت‌الاسلام سید احمد علم‌الهدی، امام جمعه مشهد نیز نکته‌ای تأثیرگذار در معرفی او به جامعه ایرانی خواهد بود.
برخلاف خود رئیسی که به تازگی و پس از منصوب شدن به تولیت آستان قدس رضوی مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته، پدر همسر او به واسطه اظهارنظرهای خاص در تریبون نماز جمعه مشهد مدت‌هاست زیر ذره‌بین رسانه‌هاست. زمانی مخالفت شدید او با برگزاری کنسرت‌های موسیقی در شهر مشهد به بزرگترین چالش وزیر پیشین ارشاد تبدیل شد. رئیسی البته یک رقابت درون‌گروهی دیگر نیز با محمدباقر قالیباف پیش رو خواهد داشت. برخلاف او قالیباف در سال‌های اخیر به یک چهره کاملا سیاسی تبدیل شده و اینبار رئیسی است که باید تلاش کند جایگاه خود را در میان هواداران جریان اصولگرایی به‌عنوان یک نامزد قابل اتکا مستحکم کند.
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری مستقر چنانکه یک‌بار در انتخابات سال ٩٢ توانست دو رقیب اصولگرایش یعنی قالیباف و جلیلی را شکست دهد، اینبار نیز با دو اصولگرای مدعی ریاست‌جمهوری رودررو خواهد شد. در ٤ سال گذشته او توانست پرونده هسته‌ای ایران را مختومه کند و اگر هنوز بر سر دستاوردهای این ماجرا اختلاف نظر وجود دارد، حداقل دیگر همه به این توافق رسیده‌اند که ایران به دلیل فعالیت‌های هسته‌ای تحریم جدیدی را تحمل نخواهد کرد. روحانی در این رقابت‌ها اسحاق جهانگیری را در کنار خود خواهد داشت؛ معاون اولش و مردی که گفته به توصیه بزرگان به رقابت‌ها آمده تا مکمل روحانی باشد.
از این جهت روحانی اقبال بیشتری نسبت به جناح رئیسی و قالیباف خواهد داشت. چنانکه می‌توان حدس زد این دور از رقابت‌ها برخلاف دور پیشین به حمله و دفاع از دستاوردهای دولت اختصاص خواهد یافت. تصویری که اصولگرایان می‌خواهند در انتخابات پیش رو ببینند، ضربات متوالی سه نامزد تهاجمی یعنی رئیسی و قالیباف به دو نامزد مدافع یعنی روحانی و جهانگیری خواهد بود. هر چند این بازی می‌تواند به واسطه سابقه اجرایی آقای شهردار متفاوت از تصویر مورد انتظار در بیاید و اگر به یاد بیاوریم که حتی ابراهیم رئیسی و مصطفی میرسلیم می‌توانند آن دو مهاجمی که اصولگرایان انتظار دارند، نباشند، آن وقت باید در تصویر بازی نهایی اندکی تجدیدنظر کرد. ابراهیم رئیسی در سخنرانی انتخاباتی‌اش پس از ثبت‌نام نشان داد برخلاف قالیباف با توپ پُر به میدان نیامده است. او تا اینجای کار ظاهرا نامزد اصلی اصولگرایان است؛ اگر چه هنوز شایعاتی مبنی بر احتمال کناره‌گیری‌اش به سود قالیباف در روزهای آخر شنیده می‌شود.
رد صلاحیت احمدی‌نژاد و بخشی از کابینهاشرد یا عدم احراز صلاحیت محمود احمدی‌نژاد هر چند دور از انتظار نبود، اما باز هم واکنش‌های هیجانی و البته غافلگیرکننده‌ای را در شبکه‌های اجتماعی برانگیخت. احمدی‌نژاد عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام است و پیش از این دو دور به‌عنوان رئیس‌جمهوری بر سر کار بوده است. علت رد صلاحیت او هنوز مشخص نشده؛ هر چند شورای نگهبان معمولا با این عنوان که علت را به خود نامزدها اعلام می‌کند از اعلام عمومی در این‌باره خودداری کرده است. سیداحمد علم‌الهدی امام جمعه مشهد روز گذشته گفت: «کار شورای نگهبان احراز است که این آقا صلاحیت دارد که مردم انتخابش کنند؛ اگر آمد احراز نکرد، احراز‌نکردن دلیل نمی‌خواهد؛ شما به بنده می‌گویی تو عادل نیستی، می‌گویم به چه دلیل می‌گویی عادل نیستم، دلیل نمی‌خواهد، می‌گویی من عدالت تو را احراز نکردم، اگر گفتی من عادل هستم باید دلیل بیاوری.»
اما به هر حال رد صلاحیت یک رئیس‌جمهوری سابق همچنان سوال‌برانگیز باقی می‌ماند. در سال ٩٢ نیز از رد صلاحیت آیت‌الله اکبر هاشمی‌رفسنجانی تا مدت‌ها به‌عنوان شوک بزرگ انتخابات یاد شد. در کنار محمود احمدی‌نژاد اما چهره‌های دیگری هم بودند که برخلاف انتظارشان نتوانستند از فیلتر شورای نگهبان عبور کنند: حمیدرضا حاجی‌بابایی وزیر آموزش‌و‌پرورش دولت دوم احمدی‌نژاد که از قضا یکی از نامزدهای جمنا هم بود، مسعود زریبافان رئیس بنیادشهید و معاون احمدی‌نژاد در دولت دومش که روز گذشته گفت ستادهایش را در اختیار ابراهیم رئیسی قرار می‌دهد، حمید بقایی رئیس سازمان میراث فرهنگی دولت نخست و معاون اجرایی دولت دوم احمدی‌نژاد، صادق خلیلیان وزیر جهادکشاورزی دولت دوم احمدی‌نژاد، محمد مهدی زاهدی وزیر علوم دولت نخست احمدی‌نژاد. از کابینه محمود احمدی‌نژاد که بگذریم از میان ردصلاحیت‌شدگان شاخص دیگر می‌توان به علیرضا زاکانی نماینده سابق مجلس و یکی دیگر از نامزدهای جمنا در انتخابات پیش رو اشاره کرد که دیروز در بیانیه‌ای به استقبال نظر شورای نگهبان رفت و به دیگران نیز توصیه کرد از این نظر تبعیت کنند.
مهدی کلهر مشاور فرهنگی احمدی‌نژاد که طی نامه‌ای خواستار بررسی مجدد احراز صلاحیتش توسط شورای نگهبان شد، سیدمحمد غرضی که در انتخابات ٩٢ یکی از نامزدها بود و اینبار صلاحیتش احراز نشد، سید‌هاشم بطحایی نماینده مجلس خبرگان رهبری، مصطفی کواکبیان دبیرکل حزب مردمسالاری که گفته بود به اصرار اعضای حزبش در انتخابات نامزد شده، اعظم طالقانی دختر مرحوم آیت‌الله طالقانی که حضورش با واکر در ستاد انتخابات توجهات زیادی را به خود جلب کرد و چهره‌های دیگری که عمدتا پیش‌بینی عدم احراز صلاحیتشان چندان هم دشوار نبود. با این همه رقابت‌های دوازدهمین انتخابات برای برگزیدن هشتمین رئیس‌جمهوری از روز گذشته رسما آغاز شده است. رقابتی که اینبار هم دو طرف اصلی آن دو جناح عمده سیاسی کشور یکی برای حفظ رئیس‌جمهوری فعلی و دیگری چنانکه بارها اعلام کرده برای جایگزین‌کردن آن تلاش خواهند کرد.