یحیی یثربی معتقد است توجه بیش از حد به نذورات و ... باعث شده خود را طوری سرگرم کنیم که عاشورا را نادیده بگیریم، اما باید آستین بالا زده و عاشورایی شویم و با انحراف، تحریف، بی‌دینی، تن‌فروشی و ظلم در جامعه مبارزه کنیم.
یحیی یثربی، استاد بازنشسته فلسفه و صاحب تفسیر روز، در گفت‌وگو با ایکنا، در پاسخ به این پرسش که منشا تحریفات عاشورا و واکنش صرفا احساسی به این واقعه چیست؟ گفت: پاسخ این سوال را باید در دو محور داد، یک اینکه چرا تحریف اتفاق می‌افتد و دیگر اینکه رویکرد احساسی و عقلانی به عاشورا به چه چیزی بر می‌گردد.
وی ادامه داد: تحریف از زمانی که دین پدید آمده است، وجود داشته است و از روی اخلاص و یا عمد برخی و افراط و یا تفریط‌هایی که می‌گیرند، دین را تحریف کرده و رفتار نادرستی با تداوم در تاریخ به عنوان رفتار دینی جا می‌افتد. علت بعثت ۱۲۴ هزار پیامبر این بود که هر دین که میآمد، دستخوش تحریف شده، اصول به دلخواه دیگران عوض می‌شد. این تحریف‌ها اکثرا از روی علاقه بوده است و گاهی هم شیطنت افراد تاثیر داشت.
یثربی افزود: در نتیجه همین تحریفات، خداوند دین جدیدی میفرستاد تا دین را بپیراید. این روند ادامه داشت اما انسان به جایی رسید که خداوند حفظ دین را به عهده خود گذاشت. ما بعد از ختم نبوت و غیبت امامان معصوم(ع)، مسئول پاسداری از دین هستیم و این دین همانند ادیان گذشته هم از نظر اصول اعتقادی و هم آداب و شرایع می‌تواند مورد تحریف قرار بگیرد.
کم‌توجهی جامعه به تحریف
این مفسر قرآن تصریح کرد: برخی توحید اسلامی را با توحید افلاطونی عوض می‌کنند و اسمش را وحدت وجود می‌گذارند. یکی از وظایف مهم مسئولان جلوگیری از تحریف‌های دینی است. من در فلسفه خرافات، تحریف عاشورا را بحث کرده‌ام همچنین در یادداشت‌هایی به همین مناسبت آن‌ها را خاطرنشان می‌کنم منتها جامعه امروز به این مباحث کم‌توجه است.
یثربی با بیان اینکه جریان عاشورا چیزی پیچیده نبود، گفت: عاشورا بر اساس یک مشکل سیاسی در حوزه اسلام پیش آمده بود. خلافت اسلامی به سلطنت اموی بدل گشته بود و فردی که همه آن را نالایق می‌دانستند، بر منبر پیامبر(ص) نشسته و جامعه رو به تبعیض و ستم و آلایش‌های شرک‌آلود پیش می‌رفت.
این مفسر قرآن ادامه داد: امام حسین(ع) وظیفه خود می‌دید که جامعه را اصلاح کند. امام نیامده است که شهید شود و برای او گریه کنند. از این رو با این که کل خاندانش را در خطر و تهدید می‌دید، این راه را در پیش گرفت که یک عده بیدار و آگاهی که برایش نامه نوشته بودند را همراهی کند. امام(ع) می‌خواست حکومت را اصلاح کند تا با نشستن بر جای پیامبر(ص)، روند امور را تغییر دهد.
وی افزود: دستگاه اموی امضا و بیعت امام حسین(ع) را برای خلافت یزید خواست. امویان دو راه پیش روی امام(ع) گذاشته بودند که ایشان یا باید بیعت کرده و قدرت یزید را تایید می‌کرد و یا تن به هر بلایی که قابل تصور بود، می‌سپرد. امام حسین(ع) در اینجا گفت که من نمی‌توانم یک قدرت انحرافی را تایید کرده و تن به ذلت بسپارم.
یثربی تصریح کرد: امام(ع) تهدید به قتل و اسارت خاندانش شد، اما بیعت با یزید را نپذیرفت و تن به کاری ناشایست و خلاف فرمان خدا نداد. امام حسین(ع) تصمیم گرفت بیعت نکند و یزید هم تصمیم گرفت امام(ع) را به عنوان مخالف خلافت و خارج بر قدرت سیاسی و به اصطلاح عوام به عنوان یک شورشی تعقیب کرده و با شرایطی غیرانسانی شهید کند. این خلاصه‌ای از واقعه عاشورا است.
وی ادامه داد: به عبارت دیگر، در تاریخ اسلام کار به جایی رسید که فردی چون یزید به قدرت رسیده و وظیفه مسلمانان در این میان اعتراض و مخالفت بود، اما به خاطر رعب، صدا از کسی در نمی‌آید. امام حسین(ع) از جمله کسانی بود که می‌توانست اعتراض کند و عمل امام(ع) مصداق این شعر بود که «گر نثار قدم یار گرامی نکنم/ جان شیرین به چه کار دگرم باز آید». باری ارزش جان این است که در راه حق فدا شود.
مصادیقی از «کل یوم عاشورا»
یثربی تصریح کرد: درست است که بگوییم همه سرزمین‌ها کربلا هستند و همه روزها عاشوراست. عملا ما می‌بینیم به اسلام عمل نشده، ارزش‌ها عوض می‌شود اما ما در این میان باید حسینی باشیم و و اگر احساس می‌کنیم خطری در کار است، به میدان بیاییم. این میدان ممکن است هر کشوری باشد، کار ما ارزش کربلای حسینی را خواهد داشت و مبارزه با ظلم، همواره از ارزش کار امام حسین(ع) برخوردار خواهد بود. ما باید جریان عاشورا را پی بگیریم که مبارزه با تبعیض، ستم، انحراف و تحریف است.
این مفسر قرآن افزود: ما باید جلوی تحریفات عاشقانه را بگیریم. غالبا تحریف‌ها از روی عشق و علاقه هستند. انسان اگر مدعی است که حسینی است باید در عمل این حسینی بودن را نشان دهد. شیعه واقعی اگر تبعیضی در حوزه آموزش وجود دارد با آن مبارزه کند. در کشور دانش آموزانی هستند که در مدارسی تحصیل می‌کنند که خرابه است و برخی در لوکس‌ترین مراکز درس می‌خوانند. برخی به بهترین کلاس‌های کنکور می‌روند و برخی هم نمی‌توانند حتی یک جزوه تامین کنند. آیا این درست است که بچه مستعدی در یک روستای دورافتاده نتواند به دانشگاه بیاید و یک فرد نیمه مستعد با حفظ کردن جزوات به دانشگاه وارد شود؟ در همین تهران در کلیه مقاطع آموزشی تبعیض وجود دارد. امام حسین(ع) از ما می‌خواهد که امروز کودکان کار را سامان بدهیم.
یثربی تصریح کرد: ما باید به وظایف حسینی‌مان عمل کنیم. چشمان امام حسین(ع) به خاطر مظالم موجود گریان است، او داغ شیعه را بر دل دارد، شیعه به که گریه می‌کند؟ ما حتی قبرستان را طبقاتی کرده‌ایم، قبر میلیاردی، صد میلونی و ۵۰۰ هزاری داریم. تبعیض به مرده‌ها هم کشیده شده است. آیا اسلام این را گفته است؟ اسلام می‌گوید همه انسان‌ها برابرید. شیعه نباید این وضعیت را فراموش کند و مدام ناله کند.
عاشورا؛ سند افتخار شیعه
وی افزود: یکی از کتاب‌های کوچکی که در خصوص واقعه کربلا نوشته شده «اللهوف» سید بن‌طاووس است. من چه زمانی که معمم بودم و چه زمانی که نبودم همیشه تحت تاثیر این کتاب بوده‌ام و بخشی از مقدمه آن را به شیعیان هدیه می‌کنم. در مقدمه این کتاب سید بن‌طاووس می‌گوید عاشورا روز افتخار شیعه و سربلندی بنی‌هاشم است. ما شکست نخوردیم، ما وظیفه خود را انجام دادیم و در مقابل ستم ایستادیم و این بزرگترین افتخار برای خاندان بنی‌هاشم و شیعیان است. سیدطاووس می‌گوید ما باید در عاشورا خوشحال باشیم و مثل جشن با عاشورا برخورد کنیم، سربلند بوده و افتخار کنیم که حسینی هستیم و در مقابل ستم، تبعیض و تحریف می‌ایستیم. اما احساسات ما به ما اجازه نمی‌دهد و ما بی‌اختیار به گریه می‌افتیم. عاشورا روز پیروزی آل محمد است، نباید عاشورا را این‌طور برگزار کرده و نباید امام حسین(ع) را به جسد بدل کنیم. امام حسین(ع) آن قد استوار و ایستاده در میدان مبارزه با ظلم است. قطره قطره خون این مرد قهرمان است و نباید او را فردی بدل کنیم که دورش نشسته و برایش گریه کنیم، گریه بی‌اختیار می‌آید که شریف و با ارزش است.
یثربی افزود: متاسفانه عاشورا برای ما گاه خلاصه شده در خرج دادن و مردم را به صف کشاندن و بعد وارد شدن فشار به همدیگر به خاطر غذا. عاشورا شربت و چای پخش کردن نیست. این یعنی خود را طوری سرگرم کنیم و عاشورا را نادیده بگیریم.
آستین بالا بزنیم و عاشورایی شویم
وی افزود: باید آستین بالا زده و عاشورایی شویم و با انحراف، تحریف، بی‌دینی، تن‌فروشی و ظلم در جامعه مبارزه کنیم. باید شرایط اجتماعی را ارتقا بدهیم و با اعتیاد مبارزه کنیم. ما در مقابل هزار ظلم و ستمی که در جامعه‌مان وجود دارد چه کرده‌ایم؟ امروز فکر می‌کنیم که اگر تنها گریه کردیم حق عاشورا را به جای آورده‌ایم امروز هم گریه را با چیزهای زیادی آمیخته‌اند. مطالب کم‌محتوا آهنگ‌های ضعیف و رفتارهایی که در واقع سم به حساب می‌آید.
این مفسر قرآن با بیان اینکه دین ما دین عقل است، گفت: پیامبر(ص) ما نیامده است تا کلیاتی بگوید و برود. گفته است اگر درست عمل کنید، نجات می‌یابید ولو بچه من باشید و اگر درست عمل نکنید هم نجات نخواهید یافت. ما باید عقل خود را به کار بیاندازیم و ببینیم وظیفه شیعه در عاشورا چیست؟ و وظیفه شیعه در این راستا چیست؟ این همه عاشورا آمده و می‌گذرد اما دزدی، اعتیاد، تورم، قاچاق و فساد ما بیشتر می‌شود و در مقابل سرمایه‌گذاری در تولید کمتر می‌شود. خانه‌دار شدن به یک رویا در جامعه ما تبدیل شده است. شیعه باید به زندگی و مشکل مردم برسد. به آوارگان امثال رقیه باید پرداخت. این همه نمی‌توانند ازدواج بکنند و این همه خانواده نمی‌توانند زندگی خود را اداره کنند. این‌ها دل امام زمان(ع) را به درد می‌آورد.
وی افزود: احساس در جای و به حد خود زیباست. قدیم مراسم عزاداری یک ساعته بود و مسائل شرعی، اعتقادی و موعظه‌های اخلاقی گفته می‌شد و در این میان ده دقیقه‌ای هم روضه می‌خواندند، اما امروز چطور است؟ ما بیاییم فضا را برای آموزش عقلانی و وظیفه‌شناسی اسلامی باز کنیم. اینکه همه‌اش مسائل احساسی را مطرح کنیم، به نتیجه‌ای نخواهیم رسید.
یثربی در پایان گفت: امروز ملاک هیئت‌ها میزان گریه شده است. سابقا روحانیون ما از روی کتاب صحبت می‌کردند، اما امروز برخی کم‌سواد هر چه دل‌شان می‌خواهد می‌گویند. امام حسین(ع) عاشق ستایش من و شما نبوده است و علاقه‌اش به ما به اندازه عقلانیت ما خواهد بود.