ایرانی‌ها چقدر به زندگی امیدوارند؟

فرارو- بررسی‌ها می‌گوید ایرانی‌ها به زندگی امیدوارتر شده‌اند. شاید با خودمان بگوییم چطور ممکن است؟ و حتی فکر کنیم به بالارفتن میزان افسردگی، طلاق، خشونت و غیره در جامعه. اما مسئولان معتقدند امید به زندگی ایرانی‌ها فارغ از همه این مشکلات بیش‌تر و بیش‌تر می‌شود.

به گزارش فرارو، چندروز پیش وزیر بهداشت در همایشی گفت که امید به زندگی در میان مردان 76 سال و در میان زنان ایرانی 81 سال است.

هرچند مسئولان در بالاتر رفتن سن امید به زندگی یک‌صدا هستند اما گاهی آمارهایشان یکی دوسال بالا و پایین می‌شوند.

مثلا هم‌زمان با سخنان وزیر بهداشت، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت گفت امید به زندگی در مردان 77 و در زنان 80 سال است.

این در حالی است که به زعم کارشناسان اجتماعی و جمعیت‌شناسان تفاوت امید به زندگی حتی به اندازه یک سال نشان‌دهنده تفاوت‌های زیادی در یک جامعه است.

از این گذشته باید دید که آمارهای داخلی با آمارهای جهانی یکی هستند یا نه؟ سازمان جهانی بهداشت در سال 2012 امید به زندگی در ایران را به طور میانگین 73.76 سال می‌داند.
در سال 2014 بنابر داده‌های همین سازمان این آمار کمی افزایش داشت. در 2014 -یعنی دو سال پیش- امید به زندگی مردان ایرانی 74.5 و امید به زندگی زنان ایرانی 76.6 بود و به طور میانگین امید به‌زندگی در این سال رقم 75.5 را نشان می‌دهد.

بنابراین به‌نظر می‌رسد آمارهایی که در ایران اعلام می‌شود با آمارهای جهانی تفاوت دارد؛ تفاوتی که سابقه زیادی در کشور دارد.

مثلا گزارش سرشماری نفوس و مسکن که از سوی مرکز آمار ایران در سال 90 انجام شد میانگین امید به زندگی در ایران را کمی پایین‌تر از میانگین جهانی اعلام کرد.

این گزارش گفته بود امید به زندگی در میان زنان ایرانی 74 سال و 6 ماه و در میان مردان ایران 72 سال و یک ماه است. درحالی‌که سازمان بهداشت جهانی همین آمار را به‌ترتیب 75.82 و 73.08 ثبت کرده بود.
البته در این میان موسسه لگاتوم، یکی دیگر از موسسات جهانی که در این زمینه تحقیق می‌کند، شاخص امید به زندگی در ایران را در همین‌سال 70.6 اعلام کرد.

با این‌حال آن‌چه مشخص است آن‌که همانطور که مسئولان نیز اشاره می‌کنند سن امید به زندگی در ایران رو به افزایش دارد.
از عدد و رقم‌ها بگذریم و به دلایل این افزایش برسیم.

وزیر بهداشت بالارفتن سن امید به زندگی را به ارتقای شاخص‌های بهداشتی مرتبط دانسته و گفته در 45 سال اخیر این شاخص‌ها رشد خوبی داشته‌اند.

رشد شاخص‌های بهداشتی و سلامتی موضوعی نیست که کسی آن‌را انکار کند. کارشناسان همه این را می‌پذیرند. اما آیا این به تنهایی کافی است؟

فرید براتی‌سده معتقد است هرچند سن امید به زندگی مهم است اما سازمان جهانی بهداشت اخیرا مفاهیم دیگری نیز به بررسی سن امید به زندگی مردم جهان اضافه کرده‌است که شرایط را برای ایران کمی متفاوت خواهد کرد.

این کارشناس در گفتگو با فرارو به مفهومِ امید به زندگیِ "سالم" اشاره می‌کند. در این مفهوم فاکتورهای اجتماعی نقش مهم‌تری دارند؛ در حالی‌که ایران در بسیاری از این فاکتورها وضعیت خوبی ندارد.

رییس شورای ملی سالمندان همچنین به فرارو گفت: سن امید به زندگی در ایران در سال‌های دهه 30 و دهه 40 45 سال بود. اما از دوره‌ای به بعد این سن شروع به افزایش کرد.

وی همچنین تاکید کرد: افزایش سن امید به زندگی در ایران محدود به تغییرات 5سال اخیر نمی‌شود و در پی یک روند طولانی‌تر به‌مرور بیش‌تر شده‌است.

براتی‌سده دو دلیل شروع شهرنشینی و رعایت اصول بهداشتی را از دلایلی دانست که منجر شده امید به زندگی بیش‌تر شود.

البته به گفته او صرفا این دو عامل دخیل نیست؛ بالاتر رفتن سطح رفاه دلیل مهم دیگر است. چرا که در آغاز قرن بیستم قحطی و بیماری‌هایی مانند وبا در کشور وجود داشت. اواخر قرن بیستم اما این مشکلات نبود.

چرا باید سن امید به زندگی را از عواملی مانند ارتقاء بهداشتی فراتر دانست؟

این کارشناس در پاسخ به این سئوال توضیح داد: در سال‌های اخیر سازمان جهانی بهداشت مفهوم دیگری به‌نام امید به زندگیِ سالم را هم مطرح کرد که شاخص‌هایی اجتماعی را دربرمی‌گیرند.

وی گفت: امید به زندگی سالم در سه چهار سال اخیر مطرح شده‌است و شاخص‌هایی مرتبط با شادی، آرامش، احساس به‌زیستی، رضایت از زندگی و... در آن جا دارند.

فرید براتی‌سده همچنین با اشاره به نقش مهم شاید و نشاط ادامه داد: نشاط در معنای امید و سرزندگی نیز از مواردی است که درون امید به زندگی سالم جای دارد.

وی در ادامه به این نکته اشاره کرد که با این تفاسیر نباید تنها با بالارفتن سن امید به زندگی گمان کنیم که شرایط مردم هر روز رو به بهبودی بیش‌تر است؛ چرا که اگر قرار باشد امید به زندگیِ سالم را در نظر بگیریم، شاخص‌های آن مانند شادی، آرامش و رضایت از زندگی پایین است.

به گفته این روان‌شناس باتوجه به این‌که امید به زندگی در کشور افزایش داشته باید به مقوله سالمندی هم در کشور توجه ویژه‌تری داشته باشیم چراکه جمعیت ایران به سمت سالمندی درحرکت است.

وی در ادامه با اشاره به موج سالمندی در ایران گفت: بنابر معیارهای سازمان بهداشت جهانی سالمندی چهارشاخص دارد؛ شاخص رفاه نسبی(امنیت درآمدی، پس‌انداز، مستمری و غیره)، سلامت (سلامت جسمی، امید به زندگی، بهزیستی روانی و غیره)، توانمندی (اشتغال سالمندان و آموزش آن‌ها و غیره) و محیط توانمندساز (حمل‌ونقل، امکانات، مشارکت اجتماعی و غیره).

دبیر شواری ملی سالمندان همچنین ادامه داد: در ارزیابی‌ها نشان داده‌ شده که بهترین شاخص ما امنیت درآمدی است که منجر شده رتبه ایران در جهان 46 باشد.

براتی سده در انتها درباره وضعیت سالمندی توضیح داد: همچنین رتبه سلامت سالمندان ما 44 و رضایت از زندگی سالمندان نیز بالای 80 درصد است. درنتیجه این رضایت از زندگی است که شاخص سالمندی را در ایران بالا برده و نه شاخص سلامت یا توانمندسازی.

با توجه به این سخنان و همچنین با‌توجه به آن‌که در هفته سالمندی هستیم به نظر می‌رسد توجه به امید به زندگی سالم اهمیت بیش‌تری پیدا می‌کند.

این درحالی که به گفته کارشناس شاخص‌هایی اجتماعی هم‌چون نشاط، تفریح، آرامش، رضایت، توانمندی در محیط که لازمه امید به زندگی سالم هستند در ایران وضعیت چندان خوبی ندارند.