پرورش ماهی جنجالی تیلاپیا که گفته می‌شود در تجارت جهانی به ماهی فقرا مشهور است در ایران کلید خورد. این موضوعی است که حسن صالحی، رئیس سازمان شیلات دیروز در نشست خبری خود اعلام کرد و گفت این ماهی در یزد و در شرایطی تولید می‌شود که به آب‌های آزاد دسترسی نداشته باشد و برای گونه‌های دیگر ایجاد خطر نکند اما این تمام ماجرا نیست. ماهی تیلاپیا که واردات آن از دولت گذشته سیر صعودی خیره‌کننده‌ای به خود گرفت، به‌عنوان یک ماهی بی‌کیفیت و حتی لجن‌خوار! در رسانه‌های ایران مطرح شد.
بنا به گفته منتقدان تیلاپیا، مقالات علمی متعددی در دسترس است که نشان می‌دهد این ماهی نه‌تنها کیفیت مناسب و هم‌رده سایر ماهیان ندارد که به دلیل تغذیه نازل و همه چیز خواری ممکن است مصرف آن برای انسان مضراتی نیز به دنبال داشته باشد. ماهی جنجالی که گفته می‌شود از فاضلاب مزارع در چین تغذیه می‌کند حالا قرار است در ایران تولید شود.
تولیدی که البته بیشتر ناظر به منافع اقتصادی و تجاری قابل توجه آن است تا مباحث بهداشتی، زیرا تیلاپیا با تغذیه ارزان و کم کیفیت رشد سریع و قابل توجهی دارد و ارزش افزوده اقتصادی بالایی ایجاد می‌کند.
با این حال ارسلان قاسمی، رئیس اتحادیه آبزی پروران به «شهروند» می‌گوید در شرایطی که ایران غنی‌ترین گونه‌های ماهی را در اختیار دارد تولید ماهی بی‌کیفیت چه توجیهی دارد؟ آن هم در شرایطی که مردم ایران از همین گونه‌های موجود نیز به اندازه کافی تغذیه نمی‌کنند و سرانه مصرف ماهی در ایران یک سوم میانگین جهانی است. او البته تولید این ماهی در ایران را وسیله توجیه واردات تیلاپیا می‌داند و به شرکت‌های صوری اشاره می‌کند که در پوشش تولیدکننده واردات انجام می‌دهند.
تولید ماهی چینی در یزد کلید خورد
معاون وزیر جهاد کشاورزی از پرورش ماهی «تیلاپیا» در ١٠ مرکز مداربسته در شهرستان بافق واقع در استان یزد خبر داد. «حسن صالحی» روز گذشته در نشستی خبری از توافق این وزارتخانه با سازمان محیط‌زیست برای راه‌اندازی ۱۰ مرکز مداربسته تولید تیلاپیا در شهرستان بافق استان یزد خبر داد و گفت: ماهیانی که در این مکان تولید می‌شود تک جنسی بوده و ماهیتی متفاوت با انواع مهاجم دارند. این مقام دولتی درحالی از پرورش ماهی تیلاپیا خبر می‌دهد که پیش از این واردات این ماهی از کشور چین با انتقادهای جدی پرورش‌دهندگان ماهی و فعالان محیط‌زیست مواجه شده بود. ناسازگاری این ماهی با اکوسیستم ایران و خطر نابودی سایر گونه‌های آبزی ازجمله هشدارهای فعالان محیط‌زیست بوده است. اما معاون وزیر جهادکشاورزی می‌گوید پرورش ماهی تیلاپیا در محلی مداربسته انجام می‌شود و امکان ورود این ماهی به آب‌های کشور وجود ندارد و در صورتی که وارد شود با توجه به ماهیت آن در دمای زیر ۱۰ درجه از بین می‌رود.
تهاجم یک گونه تیلاپیابه آب‌های خوزستان
او البته از تهاجم یک گونه خاص تیلاپیا به آب‌های آزاد ایران نیز خبر داد و گفت: براساس گزارش‌هایی که به دست ما رسیده است ماهی تیلاپیای زیلی وارد آب‌های استان خوزستان و حتی مزارع پرورش ماهی کشاورزان شده و برای آنان نگرانی‌هایی بابت از بین رفتن گونه‌های محلی ایجاد کرده است. صالحی از ارایه گزارش این موضوع به سازمان محیط‌زیست خبر داد و گفت: آلودگی این نوع ماهی سبب از بین رفتن گونه‌های محلی می‌شود، اما هنوز اقدام عملی صورت نگرفته است. صالحی با بیان این‌که این نوع از ماهی تیلاپیا فضا را برای گونه‌های محلی تنگ کرده و آنها را تهدید می‌کند، گفت: این ماهی از عراق به ایران آمده و احتمالا مبدا اولیه آن ترکیه یا سوریه بوده است.
پرورش ماهی بی‌کیفیت توجیه ندارد
«ارسلان قاسمی»، رئیس اتحادیه تکثیر و پرورش صادرات آبزیان با بیان این‌که مخالفت با پرورش ماهی تیلاپیا دلایل فراوانی دارد، به «شهروند» گفت: این ماهی‌ها با اکوسیستم ما هماهنگ نمی‌شوند و کیفیت غذایی لازم را نیز ندارند. تنها حسن آنها این است که در حجم وسیع و در تیراژ بالا تولید می‌شوند. در دنیا به دلیل هزینه و کیفیت پایین این ماهی به آن ماهی فقرا می‌گویند.
او ادامه داد: وزارت جهاد کشاورزی نیز می‌داند ورود این ماهی به اکوسیستم ایران زیان‌های جبران‌ناپذیری وارد می‌کند، به همین خاطر پرورش این ماهی را به یزد منتقل کرده است. ما ماهی قزل‌آلا را داریم و از تولیدکنندگان بزرگ این ماهی محسوب می‌شویم. می‌توانیم تولید این ماهی را گسترش دهیم. گونه ماهی خاویار برای ما است، اما چین درحال حاضر بزرگترین تولیدکننده این گونه به شمار می‌رود. بنابراین تمرکز بر این حوزه‌ها به جای تمرکز بر پرورش ماهی که از نظر کیفی و سازگاری با اکوسیستم توجیه منطقی ندارد، یک ضرورت است.
می خواهند واردات تیلاپیا را منطقی نشان دهند
قاسمی تأکید کرد: تنها دلیل راه‌اندازی این پروژه توجیه سیاست واردات بی‌رویه این ماهی‌هاست. چینی‌ها در دولت گذشته دندان ما را خوب شمردند و این ماهی را به صورت فیله وارد بازار کردند. پرورش این ماهی در داخل کشور فایده‌ای ندارد، چراکه ما فناوری عرضه ماهی به بازار به صورت فیله (بدون تیغ) را در اختیار نداریم، وگرنه می‌توانستیم قزل‌آلا را به صورت فیله در بازار عرضه کنیم. او افزود: سال گذشته فقط ٦٠میلیون دلار تیلاپیا وارد کشور شد. این ماهی‌ها به قیمت ارزان تولید و گران به مردم فروخته می‌شوند. واردات تیلاپیا دقیقا مخالف سیاست اقتصاد مقاومتی است، چراکه به جای اشتغالزایی، شرکت‌های چینی را فعال می‌کند.
تولید تیلاپیا بیشتر جنبه تجاری دارد
«آراسب دباغ مقدم»، نايب‌رئيس كميته تخصصي بهداشت مواد غذايي جامعه دامپزشكان ايران در واکنش به شائبه‌های طرح شده در رابطه با مصرف ماهی تیلاپیا به «شهروند» گفت: در مورد ماهی تیلاپیا دو موضوع مطرح است. یکی بحث زیست‌محیطی است که این ماهی گونه مقاومی محسوب می‌شود و اگر وارد آب‌های داخلی شود، ممکن است بر سایر گونه‌ها غلبه کند، به همین دلیل نیز برای پرورش این ماهی استان یزد را انتخاب کرده‌اند که با آب‌های داخلی کشور ارتباطی ندارد. بحث دیگر کیفیت ماده غذایی یا گوشت این ماهی است. بحث‌هایی که مطرح شده است مبنی بر این‌که این ماهی لجن‌خوار است و درصد امگا ٦ آن بسیار بالاست.
او ادامه داد: در مجموع می‌توان مدعی شد تیلاپیا جزو ماهی‌های خوب است و اگرچه شاید تغذیه سهل‌گیرانه و همه چیز خواری داشته باشد اما برخلاف شایعات لجن‌خوار نیست. با این حال تولید این ماهی بیشتر جنبه تجاری و اقتصادی دارد زیرا این ماهی با تغذیه ارزان به سرعت رشد می‌کند و می‌تواند درآمدزایی خوبی ایجاد کند.
افزایش ٥١درصدی صادرات آبزیان ایران
معاون وزیر جهاد کشاورزی همچنین در ادامه نشست دیروز گزارش‌هایی درباره تجارت ماهی ارایه داد و اگرچه از وضع واردات ماهی به کشور گزارشی نداد، اما در رابطه با صادرات گفت در سال گذشته یک‌هزار تن از انواع آبزیان به روسیه صادر شده است که طی برنامه‌ریزی‌های انجام شده قرار است، این رقم به ٥هزار تن برسد. صالحی در توضیح بیشتر این موضوع گفت: تعرفه ورود آبزیان ایران به روسیه ١٩درصد بود که با رایزنی‌های انجام شده به ٣,٥درصد کاهش پیدا کرده است که می‌تواند تأثیر مثبتی برای صادرات این محصول باشد.
رئیس سازمان شیلات همچنین با بیان این‌که در پنج ماهه امسال ۳۲هزار و ۸۲۴ تن انواع محصولات شیلاتی به ارزش ۹۵میلیون دلار از کشور صادر شده است، اظهار کرد: میزان صادرات پنج ماهه نسبت به مدت مشابه سال گذشته از نظر وزنی ۵۱درصد و از لحاظ ارزشی ۳۶درصد افزایش داشته است. او با بیان این‌که طی این مدت ۴۰۰ کیلوگرم خاویار از کشور صادر شده است، افزود: این عدد نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۹۰درصد افزایش دارد.
رئیس سازمان شیلات ایران ادامه داد: سال گذشته کشورهای ویتنام، امارات و عراق بزرگترین وارد‌کننده محصولات شیلاتی ایران بوده‌اند اما میزان صادرات ما به روسیه تنها هزار تن بوده است که امیدواریم در سالجاری با برنامه‌های ایجاد شده این رقم به ٥هزار تن افزایش یابد.
قرارداد شیلاتی با آمریکا، انگلیس و کانادا
او درخصوص کشورهایی که در شرایط پس از اجرای برجام اقدام به همکاری با ایران در بخش شیلاتی کرده‌اند، گفت: کشورهای نروژ، فرانسه و چین پس از اجرای برجام با ایران همکاری‌های خود را شروع و سرمایه‌گذاری کرده‌اند. همچنین در این مدت مذاکراتی با کشورهای کانادا، انگلستان، آمریکا و تایلند صورت گرفته که هنوز به مرحله سرمایه‌گذاری نرسیده است.
صالحی ادامه داد: کشور چین سرمایه‌گذاری خود را به صورت ٥١ به ٤٩ و فرانسه با توجه به این‌که سرمایه‌گذار آن اصلیتی ایرانی دارد حدود ٩٠درصد سرمایه‌گذاری داشته است اما کشورهای آمریکا و انگلیس به صورت مشارکتی با ایران همکاری داشته و میزان سرمایه‌گذاری آنها کمتر از ٥٠درصد است.
او افزود: تمام قراردادهایی که با کشورهای خارجی در بخش شیلات صورت گرفته است در چارچوب انتقال تکنولوژی بوده و با آمریکا و انگلیس درخصوص تکثیر و پرورش آبزیان همکاری خواهیم داشت. صالحی در ادامه سخنان خود با اشاره به تراز تجاری ما در سال ١٣٩٤ حدود ٣٥٠میلیون دلار به نفع صادرات بود و به میزان ١٥٠میلیون دلار نیز واردات داشته‌ایم.