«ساختار جمعیتی کشور در دو، سه دهه آینده یک جمعیت سالمند خواهد بود. ما همین الان شش میلیون نفر بالای ۶۰ سال داریم و تا ۱۰ سال آینده این تعداد قطعا به ۱۱ میلیون افزایش خواهد یافت و در ۲۰ سال آینده این آمار بیشتر هم خواهد شد.» این خبر که سال گذشته توسط رئیس کمیته مطالعات و پایش سیاست های جمعیتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام شد، تنها اشاره ای به آمار سالمندان در ایران است.
سالمندان ما در جامعه هنوز مشکلاتی دارند و برنامه‌ریزی برای آنها یک ضرورت است. گرچه در تعریف سالمند آمده است که سالمندی پایان چرخه حیات انسان است، افراد سالمند قابلیت‌های احیا شونده محدودی دارند و بیش از دیگران در معرض بیماری، سندروم‌ها و کسالت هستند و به گفته متخصصان با توجه به سیر افزایش جمعیت سالمند در ایران در صورت نبود اقدامات پیشگیرانه لازم، در سال های آتی آلزایمر و پارکینسون شیوع بالایی می یابد، اما لازم است که بدانیم پیری هم جزو یکی از مراحل زندگی است که باید به بهترین شکل ممکن سپری شود. با این وجود، با مروری بر آمار سالمندان در ایران و جهان متوجه می شویم که رشد جمعیت سالمندان در آینده به ویژه در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران رو به افزایش است. بر همین اساس هشدار جدی وجود دارد تا مسئولان هر چه زودتر برای بهبود روند دوران سالمندی برنامه‌ریزی و اقدام کنند.
تبدیل سالمندان به پیران پویا
در دوران سالمندی بیماری و مشکلات گریبان سالمندان را بیشتر می گیرد. آنچنان که باید دغدغه خاطر این گروه سنی را کم کرد تا هر چه راحت تر این برهه از زندگی خود را سپری کنند، اما عدم برنامه‌ریزی های مناسب دوران پیری را به چالش کشیده است. بر اساس بررسی‌ها طی دو دهه دیگر روند رو به رشد سالمندی تبدیل به یک موضوعی بحرانی می شود و این در حالی است که بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران از برنامه‌ریزی های کنونی برای قشر سالمند ناراضی هستند. آن‌طور که استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه تبریز می گوید: در جامعه ما به مبحث سالمندی توجه زیادی نشده و حتی در سال‌های اخیر نیز به این موضوع در مطالعات علمی کمتر پرداخته شده است؛ در صورتی که هرم سنی جمعیت ما در حال حاضر جوان بوده و بعد از گذر چندین دهه، این جمعیت جوان پیر شده و هرم سنی جمعیت نیز متعاقبا هرم سنی پیر خواهد شد.
به گفته توکل آقایاری مساله پیری جمعیت در دهه‌های بعدی گریبان جامعه ما را خواهد گرفت، از این‌رو باید در این خصوص توجه و مطالعات زیادی انجام شود؛ چرا که مقابله با چنین موضوعی شرایط خاص خود را می‌طلبد که باید جامعه را برای رویارویی با آن آماده کنیم. ماه گذشته رئیس انجمن مددکاران اجتماعی اعلام کرد که مشکلات روحی و روانی سالمندان در آینده به دلیل تغییر سبک زندگی احتمال افزایش دارد. بنا به گفته سید حسن موسوی چلک سبک زندگی کنونی و تغییر ساختار خانواده موجب خواهد شد در آینده قشر سالمند ما با تنهایی بیشتری دست و پنجه نرم کند. مهم‌ترین نیازی که این قشر در شرایط کنونی و در آینده دارد توجه و محبت است.
افزایش جمعیت سالمند کشور نگرانی هایی برای چند دهه آینده ما ایجاد کرده است که باید بیش از گذشته به آنها توجه شود. در این شرایط، مددکاران اجتماعی در کنار سایر متخصصان باید آمادگی لازم را داشته باشند و دانشگاه ها نیز لازم است از امروز برای تربیت متخصصان مورد نیاز جامعه ای که جمعیت سالمند دارد، تمهیدات لازم را اتخاذ کنند. به گزارش ایرنا، حسین قاسم‌نژاد پزشک و متخصص در امور سالمندی گفت: برنامه‌ریزی برای قشر سالمند نباید از ۶۰ سالگی برای هر فردی کلید بخورد، بلکه این برنامه از ۲۰ سالگی باید در جریان باشد تا با مطالعه های میان نسلی بتوانیم نیازها و احتیاج نسل های مختلف در دوره سالمندی را به خوبی بشناسیم.
ضرورت تکریم سالمندان
سالمندان در دوران پیری بیشتر از هر زمان دیگری به کانون گرم خانواده نیاز دارند، چرا که به دلیل ناتوانی و کارافتادگی اغلب زودرنج و حساس می‌شوند و خواهان این هستند تا محبتی افزون را از جانب اطرافیان دریافت کنند. در این میان برخی فرزندان هم از بی مهری کم نمی گذارند و با سپردن والدین خود به سرای سالمندان تیر خلاص را به سمتشان نشانه می گیرند و این در حالی است که در چنین مرحله بحرانی والدین سالمند دچار افسردگی شده و امکان دارد حتی در دل آرزوی مرگ کنند. با این وجود، مساله تکریم سالمند اهمیت می یابد و تنها فرهنگ است که می تواند به آن قوت ببخشد.
چند روز پیش رئیس اداره بهزیستی صومعه‌سرا گفت: تکریم سالمندان نیازمند فرهنگسازی است. در این راستا باید از کشورهایی که در امر آموزش به خانواده‌ها، سالمندان را مورد تکریم قرار می‌دهند، الگوبرداری کرد. سیده پرتو موسوی با بیان اینکه گیلان بر اساس آمارها به عنوان پیرترین استان در کشور شناخته شده است و حساسیت و توجهات باید در این استان نسبت به سالمندان افزایش یابد، خاطرنشان کرد: بر طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته تعداد سالمندان در سال ۲۰۲۰ در جهان به یک میلیارد نفر افزایش خواهد یافت. او تصریح کرد: باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که با بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و امکانات موجود با حفظ منزلت و جایگاه سالمندان در جهت توانمندسازی آنان گام برداریم. باید با این قشر به گونه‌ای برخورد شود که از احساس رضایت نسبت به زندگی خود برخوردار شوند.
به گزارش ایسنا، رئیس اداره بهزیستی صومعه‌سرا با اشاره به اینکه مطلوب است کلیه ارگان‌ها با بهره‌گیری از امکانات در جهت ارائه خدمات، این قشر را مورد توجه قرار دهند، اظهار کرد: تشکیل شورای سالمندان و فراهم‌آوری امکانات برای این قشر موجب افزایش سلامت جامعه می‌شود. با این وجود، نباید مرحله پیری را در زندگی نادیده گرفت، چون تغییرات ناشی از پیری آنچنان معلوم می‌شود که خود به خود روحیه را از افراد سالمند سلب می کند، از سپید شدن موها گرفته تا بدخلقی و نداشتن حوصله؛ به طوری که آنها می‌دانند در حال سپری کردن سال های پایانی عمر خود هستند. بنابراین کمبود عاطفه و محبت می تواند سالمندان را زودتر از وقت موعد از پای درآورد و آنچه می تواند شرایط این مقطع زندگی را بدتر کند، زندگی در خانه سوت و کور سالمندان است. جایی که باید روزها و هفته ها منتظر بمانند تا کسی به دیدارشان بیاید.
آنها مراکز نگهداری را ته دنیا می دانند، جایی که دیگر روزنه امیدی وجود ندارد. پس نیک است که فرزندان قدر والدین سالمند خود را بدانند و این خلأ عاطفی را در خانه های خود پر کنند. علاوه بر این باید توجه به نیازهای سالمندان به ویژه سالمندان بد سرپرست و بی سرپرست در برنامه های مسئولان قرار بگیرد. چرا که سند ملی سالمندان برای مسئولان وزارت رفاه ارسال شده، اما تاکنون هیچ اقدامی در جهت تصویب و اجرای آن صورت نگرفته است و سالمندان چشم انتظار برنامه‌ریزی هایی هستند که نه تنها نهادینه نشده بلکه در قالب سیاستگذاری‌های کلان کشور در نیامده است. در حالی که در کشورهای دیگر برای مشکلات سالمندان خود برنامه‌های متعددی تدوین کرده‌اند، در کشور ما از آن خبری نیست و به نظر می‌رسد این موضوع همچنان در صف طولانی انتظار قرار دارد.