سرانجام پس از چند دهه درگیری اهالی سیستانوبلوچستان با گردوغبار، متهم اصلی شناسایی شد.
براساس آنچه مسئولان محیط‌زیست در نشست روز گذشته بررسی گردوغبار سیستانوبلوچستان و تالاب هامون اعلام کردند، «هرات افغانستان» به‌عنوان سرچشمه گردوغبار سیستان معرفی شد. تصاویر ماهواره‌ای هم بر این موضوع صحه گذاشته‌اند: «تمام تصاویر ماهواره‌ای ثبت‌شده نشان می‌دهد که منشأ طوفان‌های گردوغبار اخیر در سیستان، شمال افغانستان و هرات و حتی تاجیکستان بود که کشور ما را تحت‌تأثیر قرار داد و شهروندان سیستانی را دچار مشکل کرد. بنابراین بیشتر کانون‌ها در افغانستان قرار دارد.»
این را سعید محمودی مدیرکل محیط‌زیست سیستانوبلوچستان درهمین نشست اعلام کرد و با نشان دادن تصاویری از طوفان‌های شن و کاهش دید افقی و تصادفات جاده‌ای گفت: «سرعت حداکثر باد در روزهای ۲۳ و ۲۴ تیرماه حداکثر ۱۰۰کیلومتر درساعت بود.» او در ادامه از بازگشایی دایک مرزی در نقاط حساس و مبادی ورودی تالاب هامون خبر داد و گفت: «این اقدام با همکاری وزارت کشور و ستاد کل مرزیابی صورت گرفته است.»
به گفته او، تدوین برنامه مدیریت زیست بومی تالاب هامون، انجام مطالعات طرح جامع شناسایی مکانیزم وقوع گردوغبار، لایروبی و اقدامات اصلاحی و هدایت آب داخل تالاب با هدف ماندگاری بیشتر آب و کنترل کانون‌های ریزگرد اقدامات دیگری است که در این حوزه انجام شده است. او در ادامه به اقدامات محیط‌زیست سیستانوبلوچستان برای حل مشکل تالاب هامون هم اشاره کرد: «ثبت جهانی تالاب هامون به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست کره در برنامه انسان و کره مسکون یکی از اتفاقات خیلی مهم بوده است.»
از جوسازی‌ها رنج می‌بریم
معصومه ابتکار، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، هم به‌عنوان یکی از میهمانان اصلی این نشست، درباره شناسایی کانون‌های گردوغبار در استان سیستانوبلوچستان صحبت‌هایی کرد و از نهایی‌شدن طرح جامع مقابله با ریزگردهای این استان در آینده نزدیک خبر داد و گفت: «مطالعات زیست‌محیطی هامون تکمیل و مصوب شد.» او ادامه داد: «این جلسه برای اجرای مصوبه دولت مبنی بر تشکیل ستاد مقابله با گردوغبار و درخواست استاندار سیستان از معاون اول رئیس‌جمهوری به منظور شکل‌گیری جلسه بررسی ریزگردها بود، در سازمان حفاظت محیط‌زیست تشکیل شد.» او به مشکلات ریزگردها در برخی استان‌های کشور اشاره کرد: «ما در زمینه مقابله با گردوغبار از جوسازی‌هایی رنج می‌بریم، در مسأله گردوغبار، اغراق درمشکلات وجود دارد که این موضوع کمکی به حال مردم نمی‌کند.
رنج مردم سیستانوبلوچستان و آسیبی که مردم درپی طوفان‌های شن و ماسه تحمل می‌کنند، موضوعی نیست که دولت آن را نادیده بگیرد، در این زمینه هم اقدامات خوبی در سطح استان برای مقابله با ریزگردها صورت گرفته اما کافی نیست.» ابتکار در ادامه با اشاره به مشکلات تالاب هامون، با بیان این‌که طرح توسعه‌ای کشاورزی در ٤٦هزار هکتار از طریق اصلاح الگوی آبیاری ازجمله اقدامات در سطح استان سیستانوبلوچستان است، گفت: «حفاظت از منابع آب و طرح‌های احیایی تالاب هامون اجرایی شده است. همچنین موانع ورود آب به هامون برداشته شده و این تالاب امسال وضع بهتری نسبت به سال گذشته دارد.»
او بر ضرورت وجود هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف به‌ویژه وزارت نیرو و وزارت خارجه درموضوع حل بحران هامون تأکید کرد و گفت: «تنظیم روابط با افغانستان موضوع‌های مهمی است که قرار است اشرف غنی رئیس‌جمهوری افغانستان کارگروه مشترکی برای احیای هامون تشکیل دهند. همچنین تعیین تالاب هامون به‌عنوان ذخیره‌گاه ایستگاهی ازجمله اقداماتی بود که در سال‌جاری اتفاق افتاد. » تدوین قطعنامه بین‌المللی درمجمع سازمان ملل درحوزه گردوغبار و پیگیری مسأله گردوغبار در شورای وزرای محیط‌زیست، موضوع دیگری بود که ابتکار به آن اشاره کرد: «حضور ایران درموضوع گردوغبار در سطح جهانی بسیار قوی بوده و با تلاش ایران توجهی به مسأله گردوغبار معطوف شده است تا از همکاری‌های فنی و انتقال تجربیات بین‌المللی استفاده کنیم.»
برنامه جامعی برای ریزگردها نداریم
در ادامه این نشست، خداکرم جلالی رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور هم صحبت‌هایی کرد. او گفت: «درحال حاضر برنامه جامعی برای مقابله با ریزگردهای سیستانوبلوچستان نداریم. بنابراین مطالعه جامع‌نگرانه و آینده‌نگرانه‌ای در این حوزه وجود ندارد که باید برای آن برنامه‌ریزی دقیقی صورت گیرد.» او با بیان این‌که «سازمان جنگل‌ها درحوزه کار خود هرچه در توان داشته، انجام داده است»، گفت: «با اعتبارات حدود ٢میلیارد تومان اقداماتی در زمینه مقابله با ریزگردها انجام شده اما با این وجود این بحث در استان سیستانوبلوچستان باید در اولویت قرار گیرد، چون وضع در این منطقه بحرانی است، بنابراین باید بودجه‌های مربوط به شرایط بحرانی نیز برای این استان لحاظ شود.» به گفته او، از بعد از انقلاب، یک‌میلیون هکتار تولید بیابان و کانون گردوغبار درکشور ایجاد شده که حق‌آبه آنها تعیین نشده است.
٤٠٠ روستا زیر طوفان شن دفن نشدند
هفته گذشته بود که با شدت گرفتن طوفان شن در استان سیستانوبلوچستان، مسئولان محیط‌زیست این استان، از دفن‌شدن ٤٠٠ روستای سیستان زیر طوفان شن خبر داده بودند، حالا ولی علی اوسط هاشمی، استاندارد سیستانوبلوچستان، این خبر را نادرست اعلام کرد. او که در این نشست حضور داشت، در توضیح بیشتر گفت: «چرا با مردم استان کمیته امدادی برخورد می‌شود؟ چه کسی گفته ۴۰۰ روستا دفن شده است؟ شما یک روستا که دفن شده باشد، به من نشان دهید.
البته من هیچ‌وقت آزاری را که مردم از این طریق متحمل می‌شوند، نمی‌پذیرم اما زیر بار بزرگنمایی هم نخواهم رفت.» او ادامه داد: «به دلیل شرایط خاص استان و خسارت‌های معیشتی و درآمدی ناشی از طوفان به مردم، باید تمهیداتی چون معافیت از بخشی از مالیات و سبد حمایتی خاص برای درمان و تعرفه‌های آب و برق برایشان درنظر گرفته شود.» او در ادامه با اشاره به مشکلات زیست‌محیطی سیستانوبلوچستان گفت: «تالاب جازموریان هم امروزه ٢٠درصد از منشأ ریزگردهای کشور است و باید مسأله گردوغبارها را با یک تدبیر همسو و پژوهش‌های علمی چاره کنیم. از آن‌جا که ده‌ها سال از این پدیده می‌گذرد، عده‌ای فکر می‌کنند که این موضوع عادی شده است، درصورتی که هزاران نفر در سیستانوبلوچستان با بیماری‌های تنفسی و سل دست‌وپنجه نرم می‌کنند و استان زاهدان سومین مرکز ابتلا به سل درکشور است.»
هاشمی در ادامه با بیان این‌که دولت آب ٤٦هزار خانوار را تثبیت کرده و از تبخیر آن جلوگیری می‌کند و این چند برابر میزان بارندگی کشور است، افزود: «این‌که مطلق اختیار آب در دست وزارت نیرو است، امری اشتباه است. ما باید با توجه به ضرورت‌های منطقه آب را مدیریت کنیم، همچنین باید نگاهی ملی به استان سیستانوبلوچستان داشته باشیم و هوای پاک درکشور را اولویت کارهای خود قرار دهیم.» او با بیان این‌که طوفان اخیر در سیستانوبلوچستان ١٦هزار میکروگرم بر مترمکعب آلودگی داشته است، گفت: «سرعت این طوفان ٨٠١کیلومتر بوده و طوفان با این سرعت تمام کانال‌های آبی را نابود می‌کند، اگر لایروبی کانال‌ها نبود شهر زهک و زابل خسارت می‌دید و کشاورزی نیز در فصل برداشت آسیب می‌دید.». او با تأکید بر این‌که تهدید جدی است و نخستین نقد ما به وزارت نیرو است، گفت: ما برنامه آینده‌نگرانه می‌خواهیم.
دومین استان مبتلا به سل درکشور استان گلستان است که دلیل آن مهاجران استان ما هستند و سومین آن مرکز استان ما زاهدان است، ۴۵درصد شهرنشینان استان حاشیه‌نشین هستند و ۱۰۰هزار نفر در استان آب لوله‌کشی ندارند.
تدوین سند ملی منشأ گرد و غبار در ١٦ استان
ضیاء‌الدین شعاعی، مدیر طرح ملی مقابله با پدیده گردوغبار، از دیگر میهمان این نشست بود. او از تکمیل سند ملی منشأ گردوغبار در ١٢ استان غربی، البرز، اصفهان، آذربایجان‌غربی و آذربایجان‌شرقی خبر داد و گفت: «شناسایی کانون‌های گردوغبار در ١٦ استان به پایان رسیده و توانسته‌ایم برنامه عمل را حداقل در نصف کشور به تصویب برسانیم.» او با بیان این‌که اولویت با استان سیستانوبلوچستان است، تأکید کرد: «مطالعات مربوط به این استان آماده و مکانیزم‌ها پیش‌بینی شده و منشأ گردوغبار داخلی به‌طور کامل مشخص شده است. امیدواریم با افغانستان هم کمیته کار مشترک تشکیل دهیم و تاکنون برای تثبیت گردوغبار اقداماتی انجام داده‌ایم.»