الاکلنگ دلار و نفت در بازارهای جهانی

اختلالات عرضه در بازار نفت، کانون توجه معامله‌گران باقی ماند و به همین دلیل قیمت نفت در دو روز گذشته نوسان‌های قابل توجهی را تجربه کرد.

 فشار افزایش ارزش دلار در پی احتمال افزایش نرخ بهره در آمریکا و از سوی دیگر ادامه اختلالات در عرضه جهانی نفت دو مولفه‌ای هستند که یکی نفت را به پایین هل می‌داد و دیگری آن را بالا می‌کشید. در واقع، انتشار صورت جلسه آخرین نشست فدرال رزرو مشخص کرد که احتمال دارد در نشست ماه ژوئن این بانک، نرخ بهره آمریکا مجددا افزایش یابد. این عامل افزایش شاخص دلار و رساندن آن به بیشترین سطح در دو ماه اخیر را به دنبال داشت. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد در کشورهای وارد‌کننده نفت که ارز مرجع آنها به غیر از دلار است، افزایش ارزش دلار هزینه واردات را بالا می‌برد از این رو موجب کاهش تقاضا از سوی این کشورها می‌شود. بنابراین، همواره ارتباط معکوسی میان ارزش دلار در بازارهای جهانی و قیمت کالاهایی که بر اساس دلار قیمت‌گذاری می‌شوند نظیر نفت وجود دارد.

روز پنج‌شنبه که با خبر افزایش نرخ بهره در آمریکا آغاز شد و بهای نفت با انتشار این خبر افت دو دلاری را تجربه کرد، نفت برنت به بازه 47 دلار و نفت خام آمریکا تا نزدیک 46 دلار سقوط کرد. اما در ادامه روز مجددا اخباری از توقف بخشی از عرضه نفت نیجریه منتشر شد و قیمت‌ها رشد کردند. روز گذشته نیز تحت تاثیر اختلالات عرضه و همچنین توقف صعود دلار، نفت رشد اندکی را تجربه کرد. دیروز تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت 15 به وقت تهران)، قیمت نفت برنت (نفت شاخص در بازار لندن) حدود 6 سنت نسبت به آخرین قیمت خود در روز پنج‌شنبه رشد کرد و به 87/ 48 دلار بر بشکه رسید. نفت خام آمریکا (نفت شاخص در بازار نیویورک) 15 سنت رشد داشت و به 31/ 48 دلار رسید.

بازی نرخ در بازار نفت
قیمت هر بشکه نفت در بازار جهانی روز پنج شنبه با فشار شاخص دلار روند نزولی را در پیش گرفت. گرچه در ادامه با تداوم اختلالات در سمت عرضه قیمت نفت روند صعودی را در پیش گرفت، اما همچنان احتمال فشار شاخص دلار بر بازارهای کالایی وجود دارد. ارزش‌گذاری قیمت کالا بر اساس دلار در بازار جهانی باعث می‌شود که با تقویت ارزش دلار در برابر سایر ارزها فشار را بر قیمت نفت شاهد باشیم. بر اساس آخرین اطلاعات موجود از واردات نفت توسط کشورهای مختلف، حدود 20 درصد از واردات نفت به آمریکا اختصاص دارد. در نتیجه، 80 درصد از واردات نفت در سطح جهان توسط دیگر کشورها صورت گرفته است. به این ترتیب، با رشد ارزش دلار در برابر ارز سایر وارد‌کنندگان نفتی، توانایی این کشورها در خرید نفت کاهش می‌یابد. این موضوع بر قیمت نفت فشار وارد می‌کند. در شرایط کنونی همچنان نسبت به رشد قیمت طلای سیاه و قرار گرفتن قیمت این کالای استراتژیک در بالای سطح 50 دلار امیدواری وجود دارد. با این حال، افزایش ارزش دلار با احتمال افزایش نرخ بهره آمریکا در نشست‌های بعدی بانک مرکزی این کشور می‌تواند فشار را بر قیمت نفت و سایر بازارهای کالایی افزایش دهد. آنچه در پایان هفته گذشته در صورت‌جلسه نشست پیشین فدرال رزرو و همچنین سخنرانی اعضای این کمیته اشاره شد، احتمال افزایش نرخ بهره در نشست ماه‌های آتی (ژوئن و جولای) با انتظار برای سیگنال‌های مثبت از اقتصاد آمریکا بود.

در نشست پایانی فدرال رزرو در سال 2015 افزایش نرخ بهره پس از نزدیک به 10 سال مورد تایید اعضای این کمیته قرار گرفت. در این نشست به افزایش نرخ بهره در چهار مرحله در سال 2016 تاکید شده بود. با این حال، در نشست‌های بعدی این کمیته با تشدید نگرانی‌ها از وضعیت اقتصاد جهانی و آمارهای نه چندان مناسب از اقتصاد آمریکا انتظارات نسبت به افزایش نرخ بهره را تعدیل کرد. در شرایط کنونی بار دیگر تقویت احتمال افزایش نرخ بهره دلار آمریکا در بازار جهانی رشد ارزش این ارز را به دنبال داشته است.

در این میان، کارشناسان بازار جهانی به سایر عواملی که احتمال تقویت ارزش دلار را افزایش می‌دهد، اشاره کرده‌اند. در این خصوص، احتمال خروج انگلیس از اتحادیه اروپا همچنان وجود دارد.این موضوع می‌تواند اثر قابل توجهی بر رشد دلار داشته باشد. کشورهای جنوبی اروپا و یونان نیز بیش از اندازه معمول بدهی را ثبت کرده‌اند. علاوه بر یونان، ایتالیا و همچنین اسپانیا نیز با حجم بالایی از بدهی روبه‌رو هستند، تنها راه نجات این کشورها به نظر تضعیف ارزش یورو به نظر می‌رسد. در کشور چین به‌عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان، نیز احتمال کاهش ارزش یوآن وجود دارد. در واقع چین ممکن است کاهش ارزش یوآن را با توجه به کند شدن اقتصاد و همچنین افزایش قابل توجه بدهی‌های این کشور در دستور کار قرار دهد. در ژاپن نیز احتمال تشدید سیاست‌های تسهیل پولی با تزریق بیشتر نقدینگی به اختصاص وجود دارد، این موضوع نیز می‌تواند کاهش ارزش ین را به دنبال داشته باشد. بر این اساس، علاوه بر حمایت احتمالی افزایش نرخ بهره از دلار، کاهش ارزش سایر ارزها در برابر دلار نیز می‌تواند این روند را تشدید کند. این موضوع می‌تواند فشار بر بازارهای کالایی و نفت را افزایش دهد.

موضوع دیگری که در بازار نفت در مواجهه با افزایش نرخ بهره مطرح می‌شود، کاهش قدرت بازپرداخت بدهی‌ها به خصوص دراقتصادهای نوظهور است. افزایش نرخ بهره آمریکا بر اقتصادهای نوظهور نیز اثر منفی خواهد داشت. در سال‌های گذشته شاهد کند شدن رشد اقتصادی در این کشورها بوده‌ایم. در شرایط کنونی، افزایش نرخ بازپرداخت بدهی توسط این کشورها می‌تواند فشار مضاعفی را اعمال کند. در سال‌های اخیر با کند شدن این اقتصادها به خصوص چین کاهش تقاضای نفت و سایر کالاهای مصرفی را شاهد بودیم. بر این اساس، احتمال فشار کاهش تقاضا بر قیمت نفت نیز وجود دارد.

همبستگی نفت با دلار
همان طور که اشاره شد، رشد شاخص دلار (تقویت ارزش دلار در برابر سایر ارزها) بر قیمت‌های جهانی کالاها فشار وارد می‌کند. بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» از حدود 10 سال گذشته به همبستگی منفی 9/ 0 واحد بین قیمت هر بشکه نفت و شاخص دلار در بازار جهانی اشاره دارد. کارشناسان به اثر دوجانبه بین نفت و دلار اشاره کرده‌اند. رشد ارزش دلار بر قیمت نفت فشار وارد می‌کند، حالت عکس این موضوع نیز برقرار است. برای مدت‌ها این موضوع با توجه به مقادیر بالای واردات آمریکا تشریح می‌شد. گلدمن ساکس در گزارشی که پیش از این منتشر شده بود، به بررسی اثر نفت بر دلار و برعکس پرداخته است. افزایش تولیدات شیل با تکنولوژی‌های جدید از سال 2008 وابستگی آمریکا به واردات را کاهش داد. گلدمن ساکس کاهش واردات این کشور تا اواخر سال 2014 را عاملی برای کاهش همبستگی دلار با نفت می‌داند. سطح بالای تولیدات آمریکا باعث شده بود، افزایش قیمت نفت اثر مثبتی را بر اقتصاد این کشور داشته باشد (همان طور که بر اقتصادهای وابسته به نفت با افزایش قیمت نفت رشد ارزش پولی نیز مشاهده می‌شود). در نتیجه، این موضوع در مقابله با ارزش‌گذاری نفت با دلار برآمد و مانع از اثر کامل دلار بر نفت شد. در شرایط کنونی با فشار قیمت پایین نفت بر تولیدات غیر متعارف احتمال افزایش مقدار واردات آمریکا وجود دارد؛ عاملی که می‌تواند رابطه الاکلنگی دلار و نفت را تشدید کند.

 تورم نفتی در کشورهای مصرف‌کننده
بررسی اثر همزمان افت قیمت نفت و رشد ارزش دلار آمریکا بر واردکننده‌های نفتی پرداخته است. ارزش دلار و تعادل عرضه و تقاضا بر قیمت نفت اثرگذار است. با مازاد عرضه و نشانه‌های ضعف اقتصاد جهانی (سیگنال‌های کاهش تقاضا)، از اواسط 2014 قیمت نفت بر شیب تند نزول قرار گرفت. در ماه ژوئن 2014 و هم زمان با شروع نزول ادامه‌دار قیمت در بازار جهانی، شاخص دلار آمریکا در سطح 80 واحد قرار داشت. قیمت هر بشکه نفت در این تاریخ حدود 105 دلار بود. قیمت هر بشکه نفت از زمان نزول قیمت نفت تاکنون افت نزدیک به 54 درصدی را (براساس دلار) تجربه کرده است. آمریکا بیش از 20 درصد از واردات نفت جهان را در اختیار دارد. بر این اساس، کاهش 54 درصدی هزینه واردات نفت را در بزرگ‌ترین‌ واردکننده شاهد بوده‌ایم.

اروپا به‌طور کلی 26 درصد از حجم واردات نفت را در اختیار دارد. قیمت هر بشکه نفت در ژوئن 2014 معادل 77 یورو بوده است؛ در حالی که قیمت هر بشکه نفت در شرایط کنونی معادل 43 یورو است. قیمت نفت بر اساس یورو افت 44 درصدی را نشان می‌دهد. همان طور که مشاهده می‌شود، قیمت دلاری نفت در مقایسه با یورو افت بیشتری را تجربه کرده است. بر این اساس، با تضعیف ارزش یورو در برابر دلار در سال‌های اخیر اثر افت قیمت نفت در سال‌های اخیر بر هزینه‌های کشورهای اروپایی نسبت به آمریکا کمتر بوده است (اختلاف 10 درصدی تغییرات قیمت نفت در آمریکا در مقایسه با اروپا).

چین نیز بیش از 12 درصد از واردات نفت جهان را به خود اختصاص داده است. ارزش هر بشکه نفت بر اساس یوآن افت کمتر از 52 درصدی را تجربه کرده است. بر این اساس، شاهد اختلاف نزدیک به 3 درصدی قیمت نفت به یوآن در مقایسه با دلار هستیم.

افزایش ارزش دلار به منزله گران‌تر تمام شدن قیمت یک کالا (مانند نفت) برای کشورهای واردکننده خارج از آمریکا است. بنابراین با کاهش تقاضا از سوی کشورهای به غیر آمریکا که حدود 80 درصد از واردات را در اختیار دارند، فشار را بر کاهش قیمت نفت شاهد هستیم.

جدال عوامل منفی و مثبت در بازار نفت
در چند هفته اخیر، اختلال در عرضه نفت در برخی از کشورهای جهان موجب رشد قیمت نفت شده است. از سویی آتش‌سوزی در کانادا و از سوی دیگر تحرکات تروریستی در نیجریه و لیبی کاهش عرضه را به دنبال داشته و موجب افزایش قیمت‌ها در بازار نفت شده است. این در حالی است که تولید نفت در آمریکا نیز برای دهمین هفته پیاپی کاهش یافته است. اما عوامل منفی افزایش ارزش دلار و افزایش حجم موجودی‌ها موجب شده که برخی از کارشناسان رشد قیمت نفت را موقتی بدانند.

به گزارش خبرگزاری رویترز، بانک ANZ اعلام کرده است که اختلالات در عرضه نفت حداقل حدود 5/ 2 میلیون بشکه از عرضه جهانی نفت را کاهش داده و عملا مازاد عرضه‌ را بعد از دو سال در بازار نفت از بین برده است.

روز پنج‌شنبه، مخالفان دولت مرکزی در نیجریه پایانه نفت Qua Iboe را که متعلق به شرکت اکسون موبیل است، مصادره کردند. گفته می‌شود این پایانه شریان اصلی صادرات نفت نیجریه محسوب می‌شود. به گفته کارشناسان، تا‌کنون برنامه صادرات نفت در سه پایانه از 5 پایانه نفتی نیجریه قطع شده است. حال با قطع صادرات نفت از پایانه Qua Iboe برآورد می‌شود میزان صادرات روزانه نفت این کشور بیش از 450 هزار بشکه کاهش یافته و در حال حاضر به زیر 4/ 1 میلیون بشکه در روز یعنی کمترین سطح طی 22 سال اخیر رسیده است.

آتش‌سوزی در کانادا نیز که از حدود یک ماه پیش آغاز شده است، با وجود مهار آن همچنان تاسیسات نفتی این کشور را تهدید می‌‌کند. از این رو تولید یک میلیون بشکه‌ نفت از میادین ماسه‌ای نزدیک به مرکز آتش‌سوزی متوقف شده است. عرضه نفت در لیبی نیز مانند نیجریه تحت تاثیر تحرکات تروریستی قرار دارد.

علاوه بر اختلالات اخیر در عرضه نفت، تولید نفت آمریکا نیز در مسیر کاهشی قرار گرفته است. هفته گذشته نیز تولید نفت این کشور برای دهمین هفته پیاپی کاهش یافت. بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، تولید نفت این کشور در هفته منتهی به 13 مه سال جاری به 791/ 8 میلیون بشکه در روز رسیده که نسبت به هفته قبل از آن 11 هزار بشکه کمتر است. تولید نفت این کشور در ژوئن سال گذشته به بیشترین مقدار خود یعنی 6/ 9 میلیون بشکه رسید اما از آن زمان تاکنون بیش از 800 هزار بشکه افت کرده است.

در این بین تقاضای بنزین نیز عامل دیگری است که به کمک رشد قیمت نفت آمده است. براساس برخی گزارش‌ها کاهش قیمت نفت و در پی آن افت قیمت بنزین موجب افزایش تقاضا برای این سوخت به خصوص در آمریکا و هند شده است. به گزارش فایننشال تایمز، مصرف بنزین از سوی رانندگان آمریکایی افزایش داشته است و با قرار گرفتن در آستانه فصل گرما در نیم‌کره شمالی که با افزایش مسافرت‌‌های بین شهری همراه است رشد مصرف تداوم خواهد داشت. تقاضا برای بنزین هفته گذشته به 755/ 9 میلیون بشکه در روز رسیده که به گفته کارشناسان نزدیک به رکورد تاریخی خود در آگوست سال 2007 قرار دارد. همچنین گفته می‌شود سهم خودروهای دوگانه‌سوز در بازار خودرو آمریکا کاهش قابل توجهی داشته و به جای آن فروش خودروهایی که مصرف بالایی دارند، افزایش یافته است.

بر اساس گزارش فایننشال تایمز، فروش خودروهای دوگانه‌سوز مانند تویوتا پریوس در بازه ژانویه تا آوریل سال 2016 نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش 14 درصدی را نشان می‌دهد. از سوی دیگر با وجود کاهش رشد اقتصادی در اقتصادهای نوظهور از جمله هند، چین و روسیه که به کاهش رشد تقاضای نفت در این کشورها انجامیده، کاهش قیمت نفت افزایش تقاضای بنزین در این کشورها به خصوص هند را به دنبال داشته است. رشد سالانه تقاضای روزانه نفت هند در 10 سال اخیر به‌طور متوسط 150 هزار بشکه برآورد می‌شود. این در حالی است که رشد تقاضای این کشور در سال 2015 به 300 هزار بشکه رسیده است و پیش‌بینی می‌شود امسال به 400 هزار بشکه افزایش یابد.

با این حال همچنان عوامل منفی در بازار وجود دارد که امید به تداوم رشد قیمت نفت را کمرنگ کرده است. احتمال افزایش ارزش دلار و افزایش سطح ذخایر نفتی دو عامل فشار بر بازار نفت هستند. معامله‌گران بر این باورند که حجم بالای ذخایر نفتی در سراسر جهان موجب شده که دستا‌وردهای اختلالات اخیر عرضه برای بازار نفت محدود باشد و نفت آن‌طور که باید رشد نکند. حجم ذخایر نفتی آمریکا در هفته منتهی به 13 مه 3/ 1 میلیون بشکه افزایش داشت و به 3/ 541 میلیون بشکه رسید که 1/ 59 میلیون بشکه بیشتر از مدت مشابه سال قبل است. حجم ذخایر نفتی در بیشترین سطح تاریخی خود از سال 1920 تا‌کنون قرار گرفته است. معامله‌گران بر این باورند که حجم بالای ذخایر نفتی در سراسر جهان موجب شده دستا‌وردهای اختلالات اخیر عرضه برای بازار نفت محدود باشد و نفت آن‌طور که باید رشد نکند.

با این حال بر‌خی از کارشناسان رشدهای اخیر قیمت نفت را موقتی و زود‌هنگام می‌دانند. به‌طور مثال کارشناسان بانک BNP Paribas در لندن بر این باورند که بازار همچنان تحت تاثیر مازاد عرضه است و از سویی رشد شاخص دلار و افزایش مداوم حجم ذخایر نفتی این رشد قیمتی را تهدید می‌کند. کارشناسان این بانک رشد قیمت نفت را خیلی زیاد و خیلی زود توصیف می‌کنند. آنها بر این باورند که قیمت نفت می‌تواند مجددا به مرز 30 دلار سقوط کند.