نزدیک به پنج سال پیش در حالی‌که ایران نخستین ژئوپارک خاورمیانه را به ثبت جهانی رساند، پرونده‌ی دیگری را به یونسکو فرستاد تا دومین ژئوپارک خاورمیانه را نیز به نام خود بزند، پرونده‌ای که هنوز در دست بررسی است.
به گزارش ایسنا، «ارس» دومین ژئوپارک پیشنهادی ایران است که با وجود تایید پرونده‌ی آن در کمیسیون ملی یونسکو، آنچنان که معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری وقت منطقه آزاد ارس حدود پنج سال پیش گفته بود، تا کنون تکلیف‌اش مشخص نشده است.
پرونده‌ی ارس در سال 1389 به سرپرستی زنده‌یاد دکتر «حقی‌پور» تهیه و به شبکه‌ی جهانی ژئوپارک‌ها فرستاده شد، اما پس از بازدید ارزیابان این شبکه از ارس در سال 1390، این منطقه واجد شرایط کافی برای معرفی به عنوان ژئوپارک جهانی تشخیص داده نشد و قرار شد پس از رفع نواقص و تکمیل موارد مشخص شده، دوباره درخواست جدیدی آماده و ارسال شود که تاکنون این اتفاق نیافتاده است.
پرونده‌ی ارس با وجود کاستی‌ها، آن‌قدر برای یونسکو جذابیت داشته که رییس شبکه جهانی ژئوپارک‌ها در سفر اخیرش به ایران، پیگیر شرایط حاضر آن برای پیوستن به فهرست جهانی یونسکو شده است.
علیرضا امری‌کاظمی، کارشناس مسئول امور ژئوپارک‌ها و ژئوتوریسم سازمان زمین‌شناسی ایران که هیأت رییسه شبکه‌ی ژئوپارک‌های جهانی یونسکو را در سفر به ایران و بازدید از ژئوپارک قشم همراهی می‌کرد، به خبرنگار ایسنا گفت: یکی از مواردی که آنها هنگام ورود به ایران پیگیر بودند، وضعیت ژئوپارک ارس و شرایط کنونی آن برای پیوستن به شبکه جهانی ژئوپارک‌های یونسکو بود.
وی ادامه داد: پروفسور "پاتریک مک‌کیور"، دبیر برنامه جهانی ژئوپارک‌های یونسکو و خانم دکتر «مارگارت پاتزاک»، رییس دفتر شبکه جهانی در بازدیدی که اسفندماه سال گذشته از ایران و مناطق مختلف کشور داشتند، با من به عنوان کارشناس مسئول امور ژئوپارک‌ها و ژئوتوریسم سازمان زمین‌شناسی ایران به بحث و گفت‌وگو درباره‌ی مناطق مستعد کشورمان برای معرفی ژئوپارک‌های جدید پرداختند و از «ارس» به عنوان یکی از بهترین مناطق کشور از دیدگاه میراث زمین‌شناختی و دارای شانس بالا برای ثبت جهانی یاد کردند.
امری‌کاظمی اضافه کرد: کارشناسان یونسکو در تماس‌هایی که در ارتباط با موضوعات مرتبط با ژئوپارک‌های ایران برقرار می‌کنند، همواره علاقمندی‌شان را برای همکاری کارشناسی و حمایت از ثبت جهانی ژئوپارک ارس اعلام می‌کنند.
او امیدوار است؛ با تغییرات چشمگیری که در یک سال گذشته در وضعیت زیرساخت‌ها و شرایط مختلف راس بوجود آمده است، این منطقه بزودی به عنوان یکی از ژئوپارک‌های جهانی یونسکو ثبت شود.
منطقه ارس در شمال غرب ایران، یکی از نقاط منحصر به فرد کشور از دیدگاه پدیده‌های کم‌نظیر زمین‌شناختی است که می‌توان از آنها به عنوان «میراث زمین‌شناختی» یاد کرد. میراث زمین‌شناختی بخش بی‌جان طبیعت است که سِیر شکل‌گیری و تکامل زمین را نشان داده و ارزش گردشگری، علمی و آموزشی دارد.
یکی از مهمترین و بارزترین جاذبه‌های علمی منطقه ارس، مرز دوره‌های زمین‌شناسی «پرمین» و «تریاس» است که تنها در چند نقطه‌ی معدود در جهان قابل مشاهده است و از بین آنها جلفا بهترین نقطه به شمار می‌رود.
وجود طبقات سرشار از فسیل‌های گیاهی و جانوری در مقیاس ماکرو و میکرو، پدیده‌های ساختمانی زیبا و توالی سازندهای گوناگون از دیگر جاذبه‌های علمی آموزشی این منطقه به شمار می‌رود.
از سوی دیگر جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی ارزشمند این منطقه کامل کننده‌ی جاذبه‌های زمین‌شناختی و طبیعی آن است. وجود کلیساهای قدیمی با معروفیت جهانی، یادگارهای تاریخی فراوان از جمله سایت‌های مرتبط با جنگ‌های ایران و روس و دیگر رویدادهای تاریخی در کنار فرهنگ و سنت غنی مردم محلی، فرصتی را برای توسعه‌ی گردشگری در قالب مدرن خود (که در ژئوپارک‌ها تحقق می‌یابد) فراهم کرده است.
توجه به این نکته مهم است که اهداف اصلی تشکیل ژئوپارک‌ها، حفاظت از میراث طبیعی، زمین‌شناختی و فرهنگی، آموزش و آگاه‌سازی جامعه در مورد اهمیت طبیعت و علوم زمین و ارتقاء وضعیت اقتصادی منطقه است. تمام این اهداف با همکاری و مشارکت جامعه محلی قابل دستیابی است. در واقع معرفی یک منطقه به عنوان ژئوپارک، سیاستی برای همراه کردن جامعه محلی با جریان توسعه است، آنچنان که در تمام امور ژئوپارک اعم از حفاظت، آموزش و درآمدهای ناشی از گردشگری سهیم باشند.
گردشگری تخصصی که در محدوده ژئوپارک‌ها انجام می‌شود به ژئوتوریسم (زمین گردشگری) معروف است که البته تنها به ژئوپارک‌ها محدود نبوده و دامنه‌ی گسترده‌تری دارد. بنابراین با توجه به توسعه سریع و گسترده‌ای که در بخش‌های تجاری صنعتی در این منطقه در حال انجام است، تاسیس ژئوپارک نه تنها به این توسعه، شاخص‌های پایداری و دوستدار محیط زیست خواهد داد، بلکه جامعه محلی که صاحبان اصلی منطقه ارس هستند نیز سهمی از آن توسعه خواهند داشت و با سرمایه‌گذارانی که از بیرون به منطقه‌ی آنها آمده‌اند تعامل و همیاری مثبتی را در پیش خواهند گرفت.