شرايط قبل از برجام شرايطي بود كه بدون اينكه بند قانوني معيني در بعضي از زمينه‌ها وجود داشته باشد، محدوديت‌هاي ذهني و عملكردي براي دانشگاه‌ها ايجاد كرده بود. البته شرايط دوران تحريم براي بعضي از دانشگاه‌هاي صنعتي و دانشگاه‌هايي كه در حوزه مطالعات فيزيك، رشته‌هاي تخصصي داشتند، بر اساس قطعنامه محدوديت‌هايي ايجاد كرده بود، اما مهم‌تر از آن فضاي ذهني و رواني بود كه مانعي جدي براي همكاري‌هاي بين دانشگاهي پديد آورده بود.
به گزارش آرمان، يكي از نتايج برجام را مي‌توان توسعه تعاملات بين‌المللي وزارت علوم با دانشگاه‌هاي خارجي و حضور 21 هزار دانشجوي خارجي در دانشگاه‌هاي ايران دانست. اين در حالي است كه قرار بود براساس برنامه پنجم جمعيت دانشجويان غيرايراني به رقم 25 هزار نفر برسد. هم‌اكنون اغلب دانشجويان خارجي از كشورهاي افغانستان، سوريه و لبنان براي تحصيل به كشور ما آمده‌اند. اين در حالي است كه بنابر برنامه‌ريزي‌هاي وزارت علوم كشورهاي نقطه هدف براي جذب دانشجو كشورهايي هستند كه همسويي فرهنگي بيشتري با كشور ما دارند. هم‌اكنون از سوي وزارت علوم با دانشگاه‌هاي خارجي بسياري تفاهمنامه منعقد شده است.
با توجه به اينكه يكي از برنامه‌هاي اساسي وزارت علوم ديپلماسي علمي است تا از اين طريق دانشگاه‌هاي كشور در رده‌هاي بين‌المللي قرار بگيرند، در اين زمينه ارزيابي‌هايي نيز صورت گرفته است تا دانشگاه‌هاي معتبر دنيا با دانشگاه‌هاي ايراني بيشتر تعامل داشته باشند. قراردادهاي زيادي بين دانشگاه‌هاي خارجي و وزارت علوم منعقد شده است كه اين قراردادها براي برگزاري دوره‌هاي آموزشي مختلف در حد دكتري، انجام تحقيقات مشترك و پروژه‌هاي تحقيقاتي مشترك صورت گرفته است. با توجه به اينكه يكي از برنامه‌هاي وزارت علوم توسعه پذيرش دانشجوي خارجي در دانشگاه‌هاي كشور است، بايد به اين امر تاكيد داشت كه هم‌اكنون21 هزار نفر دانشجوي خارجي از 47 كشور دنيا در ايران تحصيل مي‌كنند و قراردادهايي نيز با برخي كشورهاي مطرح دنيا براي تبادل استاد و دانشجو منعقد شده است.
دانشجوي افغاني: عاشق ايران شدهامپسر جوان هم‌اكنون حدود يك سال است كه دانشجوي رشته حقوق است. به گفته خودش در اين مدت جز مهرباني، علم آموزي و خوبي از ايراني‌ها چيزي نديده است. او از افغانستان براي تحصيل به ايران آمده و هم‌اكنون در دانشگاه تهران تحصيل مي‌كند و درباره وضعيت علمي دانشگاه‌هاي ايران به «آرمان» مي‌گويد: وقتي فردي به كشور جديدی مي‌رود بالاخره بستر علمي كشور مبدا باید مورد توجه قرار گيرد. رفيع مي‌افزايد: تحصيل در ايران مزايا و فوايدي را در مقايسه با ديگر كشورهاي خاورميانه به همراه دارد. در واقع بستر علمي موجود در ايران در مقابل با ديگر كشورهاي خاورميانه از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. به گفته او در اصل كشور ايران از لحاظ امنيت و وجود بستر مناسب نسبت به ديگر كشورها از ثبات نسبي برخوردار است. رفيع مي‌افزايد: در كشور ما (افغانستان) بستر علمي مناسبي وجود ندارد، اما در كشور ايران نه تنها محدوديتي براي فراگيري علم وجود ندارد، بلكه همگان نسبت به علم آموزي يكديگر را تشويق مي‌كنند. از اينكه ايران را براي تحصيل انتخاب كرده‌ام راضي هستم و نسبت به گذشته رشد علمي را در وجود خود احساس مي‌كنم. او در پاسخ اينكه آيا غير از تحصيل در افغانستان تجربه علم‌آموزي در كشور ديگري داشته‌ايد، مي‌گويد: كشورهاي هندوستان و پاكستان را به‌عنوان نخستين گزينه‌ها براي تحصيل انتخاب كردم، اما بايد به اين امر تاكيد كرد كه با وجود تبلیغات درباره تحصيل در خارج اما بار علمي تحصيل در ايران در مقايسه با تحصيل در هندوستان و پاكستان مطلوب‌تر است. دانشجويان فارغ‌التحصيل در ايران در مقايسه با افرادي كه از كشورهاي تركيه، ازبكستان، آذربايجان، پاكستان و... فارغ‌التحصيل شده‌اند باسوادتر هستند. اين دانشجوي رشته حقوق درباره رفتار ايراني‌ها با اتباع خارجي مي‌گويد: من قبل از اقامت در اين كشور، ايران را از ديدگاه كارگران مورد بررسي قرار مي‌دادم، اما از وقتي خودم به اين كشور آمدم و از نزديك با ايرانيان ارتباط برقرار كردم بايد گفت كه شنيده‌ها با واقعيت درباره ايران كاملا متضاد است. من واقعا عاشق ايران شده‌ام. با وجود اينكه ايران با افغانستان خيلي تفاوت دارد، اما بستر علمي در ايران شخصيت مرا تغيير داده است. در ضمن درباره رفتارهاي ايراني‌ها با اتباع بيگانه نيز بايد گفت همه آنها برخورد مناسبي دارند و با اين رفتار ديگران را عاشق خودشان مي‌كنند.
شهريه ارزان براي دانشجويان خارجيفاطمه در رشته روزنامه‌نگاري از دانشگاه علامه طباطبايي فارغ‌التحصيل شده است. او كه از پاكستان به ايران آمده و هم‌اكنون به عنوان يك عكاس آزاد به فعاليت مي‌پردازد، درباره دانشگاه‌هاي ايران به «آرمان» مي‌گويد: به دليل شباهت‌هاي فرهنگي ايران با كشور پاكستان در اين كشور چندان احساس غريبي نمي‌كنم. در اصل همان‌طور كه در برخي كتاب‌ها مردمان اين كشور را مهربان و انسان‌دوست معرفی كرده‌اند، آنها از ارائه هرگونه خدمات به افراد خارجي هيچ ابايي ندارند. اين عكاس درباره وضعيت دانشگاه‌هاي ايران در مقايسه با پاكستان مي‌گويد: بار علمي در كشور ايران در مقايسه با ديگر كشورهاي خاورميانه از حد مطلوبي برخوردار است. در ضمن ميزان شهريه در دانشگاه‌هاي ايران در مقايسه با ديگر كشورها ارزان‌تر است. او در پاسخ به اين سوال كه تاثير برجام را بر توسعه روابط و گسترش ورود دانشجويان خارجي به داخل ايران چگونه ارزيابي مي‌كنيد، مي‌افزايد: اين امر باعث توجه خارجي‌ها به ايران مي‌شود و به اين ترتيب ورورد دانشجويان خارجي به كشور افزايش مي‌يابد. اگر ميزان اخذ شهريه از دانشجويان خارجي به اين شكل باشد، بي‌شك تعداد دانشجويان خارجي در ايران افزايش مي‌يابد. هم‌اكنون در پاكستان هزاران دانشجو آرزوي تحصيل در ايران را دارند، اما به دليل عدم پذيرش و نبود اطلاعات كافي تعداد آنها اندك است.
برخورداري از مزاياي سرزمين اصيل«اندره» از كشور آذربايجان براي تحصيل در حوزه به ايران آمده است. اين فرد با زبان فارسي ويژه كشورش صحبت مي‌كند و با لهجه مخصوصش در نخستين صحبت مي‌توان فهميد كه ايراني نيست. او تحصيل در ايران را به عنوان يك مرجع علمي در جهان اسلام و خاورميانه انتخاب كرده است و درباره اقامتش در اين كشور مي‌گويد: كشور ايران به دليل مجاورت و همزباني با كشور آذربايجان از تشابهات فرهنگي بسياري برخوردار است و اين امر باعث شده كه كشور ايران به يكي از ويژگي‌هاي مثبت براي جذب دانشجوي خارجي تبديل شود. اندره درباره تحصيل در مراكز علمي كشور ايران مي‌افزايد: در ايران زمينه‌هاي علم آموزي براي همگان مهياست و همين دليل هيچ شخص علاقه‌مندي از تحصيل بازنمي‌ماند. اين فرد با بيان اينكه اختلاف فرهنگي چنداني بين جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان وجود ندارد، تاكيد مي‌كند: تحصيل و تبادل اطلاعات در اين دو كشور خالي از لطف نيست و اين امر مي‌تواند در تبادل دانشجو و استاد میان دو كشور موثر باشد. اندره مي‌گويد: به دليل خونگرمي مردم ايران ترجيح مي‌دهم بعد از اتمام دوره تحصيل همچنان اين كشور را براي زندگي انتخاب كنم. بايد توجه داشت كه هيچ محدوديتي براي تحصيل در خارج وجود ندارد و به اين ترتيب افراد داوطلب در امر مهاجرت و تحصيل مي‌توانند با بينش دقيق و كارشناسي كشور ايران را به عنوان مقصد خود انتخاب كرده و به اين ترتيب از مزاياي علمي و فرهنگي اين سرزمين اصيل برخوردار شوند.
عقد تفاهمنامه‌هاي بين‌دانشگاهي شدت گرفته استعضو هيات علمي دانشگاه علامه عقد تفاهمنامه‌هاي گسترده دانشگاه‌ها و مراكز علمي دنيا با دانشگاه‌هاي ايران را يكي از تاثيرات مثبت برجام تلقي مي‌كند و درباره پيامدهاي آن به «آرمان» مي‌گويد: هم‌اكنون مديران و دست‌اندركاران در امر آموزش كشور با دانشگاه‌هاي معتبر تفاهمنامه منعقد مي‌كنند، در اصل اين اقدام نيز زيرنظر وزارت علوم و فقط با دانشگاه‌هاي معتبر دنيا منعقد مي‌شود. محمد زاهدي‌اصل مي‌افزايد: اين تفاهمنامه يك اقدام همكاري و دانشگاهي علمي است و هيچ‌گونه بار مالي را براي دانشگاه‌ها به همراه ندارد. در اين اقدام مبادله دانشجو و استاد جزو اولويت‌ها قرار مي‌گيرد. به گفته او از ديگر پيامدهاي اين تصميم‌گيري مي‌توان به برگزاري نشست‌هاي علمي و نشست‌هاي تخصصي مشترك در كشور اشاره كرد. بايد توجه داشت كه هرگونه اقدامي در اين زمينه زيرنظر مسئولان و مديران دانشگاه‌ها و وزارت علوم انجام مي‌شود. زاهدي‌اصل مي‌گويد: هنوز اتفاق خاصي در زمينه عقد تفاهمنامه‌ها و نتايج آن را شاهد نبوديم تا بتوان چشم‌انداز اين اقدام را مورد بررسي قرار داد، اما بايد توجه داشت كه در دولت تدبير و اميد طي دو سال گذشته با چندين دانشگاه معتبر دنيا تفاهمنامه‌هاي گوناگوني منعقد شده و اين اقدام بعد از برجام شدت گرفته است. اين استاد دانشگاه تصريح مي‌كند: با اين اقدام مي‌توان با ايجاد زمينه ارتباط و تبادل با دانشگاه‌هاي ديگر كشور از علم و بار علمي ديگر كشورها نيز بهره‌مند شد. اين برهه از زمان و برداشتن تحريم‌ها مي‌تواند دوران جديدي براي شدت گرفتن بار علمي در كشور تلقي شود تا به اين ترتيب بتوان با تبادل‌هاي انجام شده به استانداردها در زمينه ارتقاي بار علمي كشور دست يافت.