یادداشت دریافتی- مختار بابایی*؛ عرصه‌های بین المللی محل تعامل حکومت‌ها بر پایه قواعد و هنجارهایی است که در غالب کنوانسیون‌ها، قوانین و تعهدات بین المللی به رسمیت شناخته شده و با اهدافی همچون حفظ منافع دولت‌ها، تأمین صلح جهانی و... به کمک روابط دیپلماتیک به اجرا گذاشته می‌شوند تا آنجا که در جهان امروزی هر گونه انحراف از این قواعد پذیرفته شده توسط حکومت‌ها، به نوعی ضعف، ناتوانی و کج روی‌های سیاسی محسوب می‌شود.
یکی از مهم‌ترین تعهدات بین المللی میان دولت‌ها، کنوانسیون وین در مورد روابط کنسولی کشور‌ها می‌باشد که در ۲۴ آوریل ۱۹۶۳ در یک مقدمه، چهار فصل و هفتاد و نه ماده و دو پروتکل اختیاری مورد پذیرش ۱۷۳ کشور دنیا از جمله ایران قرار گرفته و به تصویب مجلس شورای اسلامی ایران نیز رسیده است.
براساس ماده ۵۹ این کنواسیون حفظ اماکن و دفا‌تر کنسولی از وظایف دولت‌های پذیرنده محسوب شده و در بند‌های مختلف دیگر آن نیز مکانیسم‌های حقوقی الزام آوری جهت اجرای مفاد آن در نظر گرفته شده است.
اما نکته اینجاست که در هیچ جای این کنوانسیون در اثر نقص در اجرای آن یا بروز هرگونه چالش در تامین امنیت توسط دولت‌های پذیرنده، به حق قطع روابط دیپلماتیک اشاره‌ای نشده است؛ به بیان دیگر علاوه بر در نظر گرفتن کلیه سازوکار‌ها و الزامات حقوقی مورد نیاز در تدوین یک کنوانسیون جامع، هیچ راهی جهت برهم زدن روابط دیپلماتیک برای دولت زیان دیده در نظر گرفته نشده و در نتیجه تعرض به اماکن کنسولی دلیل مناسبی برای قطع روابط سیاسی محسوب نگردیده است تا آنجا که در این راستا، کشورهای پذیرنده خود را ملزم به اجرای تعهدات مربوط به این کنواسیون دانسته‌اند.
کما اینکه دولت جمهوری اسلامی ایران نیز با بیش از ده‌ها مورد از تهدید امنیت و بروز خسارت به دفا‌تر کنسولی در کشورهای مختلف از جمله آلمان، سوئد، سوئیس، هلند، دانمارک، کانادا، انگلستان، پاکستان، افغانستان و... در راستای اجرای صحیح کنوانسیون مذکور و انجام تعهدات بین المللی هیچ گونه اقدامی نسبت به برهم زدن روابط دیپلماتیک با کشورهای پذیرنده کنسولگری ایران ننموده است.
حال با قبول این نکته که حمله به دفتر کنسولگری عربستان در ایران اقدامی نادرست بوده و دولت ایران مکلف به پیگری‌های قانونی وانجام اقدامات قضایی در زمینه مجازات عاملان این حادثه و شفاف سازی موضوع می‌باشد.
اما در راستای ریشه یابی قطع رابطه دیپلماتیک توسط عربستان باید گفت که این اقدام قدرت حاکمه عربستان در جهت تقابل با ایران در عرصه‌های بین المللی و دستاویزی برای ادامه تحریکات منطقه‌ای و جهانی بر علیه ایران محسوب می‌شود.
پرواضح است که حل هرگونه چالش در روابط کشور‌ها نیاز به وجود رابطه دیپلماتیک دارد و قطع این رابطه توسط عربستان یک پاسخ سیاسی نبوده بلکه به نوعی به یک هدف از پیش تعیین شده برای این حکومت قابل تعبیر است.
به عبارت دیگر حکومت آل سعود در پی بازتاب جهانی حوادث اخیر از جمله فاجعه منا، حمله به مردم مظلوم یمن و رقم زدن فجایع تاسف بار و غیر انسانی در این کشور و همچنین بدر رفتاری‌های مستمر با حجاج ایرانی و... با این اقدام خود به نوعی فرار به جلو نموده و با تلاش در جهت همراه نمودن برخی از کشور‌ها از جمله برخی دولت‌های عضو اتحادیه عرب به قول معروف پیش دستی نموده است که صد البته با تطمیع و جلب حمایت کشورهایی همچون سومالی، جیبوتی و... وزن خود را در عرصه بین المللی به نمایش گذاشته و درادامه سردرگمی‌های سیاسی اخیر خود بار دیگر ماهیت بی‌مقدار خود را برای جهانیان آشکار ساخته است.
*کار‌شناس ارشد حقوق عمومی