آلودگی هوا که برای تنفس افراد مضر بوده و نوعی سم برای مبتلایان به آسم است برای افراد عادی نیز زیان‌ده است و منجر به بروز بیماری‌های برونشیت مزمن، آمفیزم، حساسیت، آسم و سرطان ریه و معده می‌شود.
کلانشهر مشهد دومین شهر آلوده ایران بعد از تهران است که همواره آلودگی آن گریبانگیر شهروندان است.
کلانشهر مشهد به‌علت جمعیت بسیار، شرایط اقلیمی از جهت واقع شدن در میان کوه‌ها و تردد خودروهای بی‌شمار به‌عنوان دومین شهر آلوده ایران معرفی می‌شود، به گونه‌ای که در هفته گذشته هوای این کلانشهر در سه روز متوالی در حالت هشدار گزارش شد.
آلودگی هوا که از آن تحت عنوان تغییر در ویژگی‌های طبیعی جو بر اثر مواد شیمیایی، غباری یا عوامل زیست‌شناختی یاد می‌شود، گرچه ممکن است برای برخی افراد یک اتفاق عادی و تکراری کوچک به نظر برسد، اما در حقیقت معضلی بزرگ است که گریبان کلان‌شهر‌ها را گرفته و منجر به بروز بیماری‌های بسیار و حتی مرگ و میر افراد نیز می‌شود، به طوری که برخی آمار از مرگ و میر سالیانه سه میلیون نفر در دنیا بر اثر آلودگی هوا خبر می‌دهد.
کیفیت هوا به پنج دسته پاک، سالم، هشدار برای گروه‌های حساس، هشدار برای همه و خطرناک تقسیم می‌شود و عواملی مانند توپوگرافی، خصوصیات آلاینده‌ها، روش آزاد‌سازی آلاینده‌ها همچنین خصوصیات هواشناسی بر آلودگی هوا موثر هستند.
معضل آلودگی هوا مشهد به یک موضوع عادی تبدیل نشود آلودگی هوا که برای تنفس افراد مضر بوده و نوعی سم برای مبتلایان به آسم است برای افراد عادی نیز زیان‌ده است و منجر به بروز بیماری‌های برونشیت مزمن، آمفیزم، حساسیت، آسم و سرطان ریه و معده می‌شود.
با این وجود به طور متوالی شاهد حالِ بد هوای مشهد هستیم که این امر می‌تواند منجر به بروز بیماری و خدشه وارد شدن به سلامت بسیاری از شهروندان مشهدی شود، از این‌رو نباید اجازه دهیم تا این معضل اساسی، مهم و موثر به یک موضوع عادی تبدیل شود و مسئولان دست روی دست بگذارند و فقط نظاره‌گر باشند.
افزایش وضعیت هشدار برای هوای مشهد در سال جاری رضا اسماعیلی، مدیر مرکز پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی مشهد در خصوص وضعیت هوای این کلانشهر، گفت: از ابتدای سال جاری که 273 روز می‌گذرد تا کنون 33 روز هوای پاک، 214 روز هوای سالم و 26 روز نیز هوای ناسالم یا همان وضعیت هشدار داشته‌ایم.
وی ادامه داد: در مدت مشابه در سال گذشته، شاهد 24 روز هوای پاک، 206 روز هوای سالم و 43 روز نیز هوای ناسالم بوده‌ایم که بر اساس مقایسه با مدت مشابه نسبت به سال گذشته علاوه بر اینکه تعداد روزهای هوای پاک افزایش یافته، تعداد روزهایی که هوا در وضعیت هشدار بوده نیز رشد داشته است.
اسماعیلی افزود: از ابتدای مهر‌ماه سال جاری نیز که 87 روز می‌گذرد، 9 روز شاهد هوای پاک، 62 روز هوای سالم و 16 روز نیز شاهد هوا در وضعیت هشدار بوده‌ایم که در وضعیت هشدار شاخص آلاینده به بیش از عدد 100 می‌رسد و برای گروه‌های حساس قابل هشدار است.
شرق مشهد آلوده‌ترین بخش این کلانشهر است مدیر مرکز پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی مشهد در خصوص آلوده‌ترین مناطق مشهد در ایستگاه‌های سنجش آلایندگی هوا، تصریح کرد: در سال جاری بیشترین آلودگی هوا در ایستگاه‌های ساختمان واقع در شهید رجایی و رسالت بوده که هر دو این ایستگاه‌ها در شرق مشهد هستند، از این‌رو شرق مشهد آلوده‌تر است.
اسماعیلی اضافه کرد: پس از ایستگاه‌های ساختمان و رسالت، ایستگاه‌های ماشینابزار، تقی‌آباد و نخریسی بیشترین آلودگی هوا را به خود اختصاص داده‌اند.
سه‌شنبه‌ها آلوده‌ترین روز کلانشهر مشهد وی با اشاره به اینکه بر اساس بررسی‌ها و نتایج حاصل از ایستگاه‌های سنجش آلاینده‌های هوای مشهد، در سال جاری روز سه‌شنبه آلوده‌ترین روز در این کلانشهر مشخص شده است، گفت: بعد از سه‌شنبه، به ترتیب شنبه، پنج‌شنبه و دوشنبه آلوده‌ترین روزهای هفته گزارش شده‌اند و جمعه نیز پاک‌ترین هوا را در مشهد به خود اختصاص داده است.
مدیر مرکز پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی مشهد با بیان اینکه این مرکز از خرداد سال گذشته راه‌اندازی شده است، عنوان کرد: در مجموع در سطح شهر مشهد 11 ایستگاه متعلق به محیط‌زیست و 6 ایستگاه نیز متعلق به شهرداری جهت پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی وجود دارد که این دو مجموعه به صورت یکپارچه فعالیت دارند، البته به دلایل مختلف در بعضی از روزها بعضی از ایستگاه‌ها فاقد اطلاعات هستند و تعداد ایستگاه‌های فعال در روزهای مختلف متفاوت است.
اسماعیلی با اشاره به اینکه تعدادی از این ایستگاه‌ها در مهر‌ماه سال جاری افتتاح شده‌اند، افزود: ایستگاه‌های جدید قابلیت سنجش پارامترهای هواشناسی را نیز دارند و در جهت مطالعات آب و هوایی می‌توانند بسیار مفید واقع شوند.
اعزام خودروهای گشتی ویژه آلایندگی در روزهای هشدار خلیل‌الله کاظمی، معاون خدمات و محیط زیست شهری شهرداری مشهد، با بیان اینکه یکی از عوامل مهم در کاهش آلودگی هوا توجه به موضوعات پیشگیری است، اظهار کرد: درصد زیادی از آلودگی هوای کلان‌شهرمشهد ناشی از ذرات معلق و تردد خودروها است.
وی ادامه داد: در راستای کاهش آلودگی هوا، کار اطلاع‌رسانی به شهروندان و دستگاه‌های مختلف مربوطه را انجام می‌دهیم تا از این طریق علاوه بر رعایت شرایط توسط شهروندان، دستگاه‌هایی که پروژه‌های عمرانی دارند نیز در روزهایی که وضعیت هوا در حالت هشدار قرار دارد از تردد ماشین‌آلات خود خودداری کنند. فک‌پلاک و عدم تردد برای رانندگان خودروهای دودزا در مشهد
کاظمی افزود: همچنین شهرداری مشهد با اعزام خودروهایی گشتی آلاینده با رانندگان خودروهای دودزا برخورد می‌کند و به منظور جریمه این افراد خودروهای این رانندگان فک پلاک شده و جهت تعمیرات و کاهش آلایندگی به مراکز معاینه فنی ارجاع داده می‌شود.
معاون خدمات و محیط زیست شهری شهرداری مشهد اضافه کرد: با اجرای این طرح سعی بر این داشته‌ایم تا با تردد خودروهای آلاینده و دودزا که یکی از معضلات اصلی مشهد است برخورد داشته باشیم و بتوانیم در جهت کاهش آلودگی هوا گام موثر برداریم.
کاظمی افزود: همچنین در جهت کاهش آلودگی هوای مشهد، شهرداری این کلانشهر نسبت به خروج و نوسازی خودروهای فرسوده از جمله تاکسی‌ها و اتوبوس‌های شهری و توسعه فضای سبز اقدام کرده است.
محیط زیست استان برای کاهش آلودگی مشهد چه کرده است؟ محمد عرفانی، معاون نظارت و پایش اداره‌کل محیط زیست خراسان رضوی گفت: با توجه به اینکه آلودگی هوا در شهر‌های بزرگ خیلی بیشتر است، برای کلان‌شهر‌ها مصوبه هیات وزیران گذرانده شده است که بر اساس آن برای دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت نیرو، وزارت نفت، شهرداری‌ها، نیروگاه‌ها و ... وظایفی دیده شده است که باید بر اساس آن حرکت کنند.
وی با اشاره به اینکه کلانشهر مشهد به دلیل موقعیت اقلیمی که دارد و با توجه به اینکه در میان کوه‌ها واقع شده است، در روزهای پاییزی و زمستانی مستعد آلودگی بیشتر است، گفت: همچنین یک میلیون خودرو شخصی، 400 هزار موتورسیکلت، 6700 تاکسی فرسوده و بیش از 1000 ناوگان اتوبوس در حال تردد هستند، اما چیزی که بیشترین اهمیت را دارد، استاندارد بودن خودرو و مصرف سوخت پاک است که رعایت این دو مورد نقش بسیاری در کاهش آلودگی هوا دارد.
عرفانی افزود: در این راستا با پیگیری‌هایی که انجام شد، در جهت تحقق مصوبه هیات وزیران که مقرر شده بود توزیع سوخت یورو 4 از آذر ماه سال گذشته آغاز شود، خوشبختانه این امر زودتر از موعد مقرر و از مهر سال گذشته در مشهد شروع شد که این اقدام در سال گذشته منجر به کاهش 50 درصدی تعداد روزهای هوای ناسالم در این کلانشهر شد.
50 درصد از بنزین توزیع‌شده در مشهد بنزین یورو 4 است معاون نظارت و پایش اداره‌کل محیط زیست استان با اشاره به اینکه این روند در سال جاری نیز ادامه پیدا کرد، اضافه کرد: خوشبختانه پالایشگاه شازند اراک نیاز به تعمیرات و بازسازی داشت که این تعمیرات و بازسازی صورت گرفت و با این اقدام در حال حاضر بیش از 50 درصد از بنزین توزیع شده در مشهد بنزین یورو 4 است که در نظر داریم تا صددرصد بنزین مشهد یورو 4 توزیع شود.
عرفانی گفت: همچنین توزیع سوخت گازوئیل یورو 4 نیز انجام شده و در حال حاضر سوخت ناوگان عمومی از گوگرد کمتری استفاده می‌شود و این امر که در کاهش آلودگی هوا مشهد بسیار موثر است.
وی با تاکید بر اینکه نیروگاه توس در غرب مشهد واقع شده است و در جهت باد‌های غالب قرار دارد، گفت: همواره حجم زیادی دود از طریق این نیروگاه وارد مشهد می‌شد، اما با پیگیری‌هایی که انجام شد به حجم سوخت گازی این نیروگاه یک میلیون متر مکعب گاز افزوده شد تا از این طریق بتوان سوخت پاک‌تری تولید کند.
طرح جامع آلودگی هوا مشهد بازنویسی خواهد شد معاون نظارت و پایش اداره‌کل محیط زیست استان در خصوص فعالیت‌های انجام شده این اداره‌کل در راستای کاهش آلودگی هوای کلانشهر مشهد، گفت: محیط زیست در تولید بنزین و کنترل تعداد خودرو مورد نیاز نقشی ندارد، بلکه محیط زیست یک دستگاه نظارتی حاکمیتی است که نقش هشداردهنده دارد و برنامه‌ها و معضلات را پیگیری و بررسی می‌کند.
عرفانی به طرح جامع آلودگی هوای مشهد اشاره و خاطرنشان کرد: این طرح جامع در سال 82 که وضعیت تعداد خودروها و صنایع مشهد با امروز بسیار متفاوت بود نوشته شد و با توجه به تغییر اساسی که در طی این سال‌ها به وجود آمده این طرح در حال بازنویسی است و نسخه بازنویسی و به روز شده آن تا پایان سال جاری تدوین خواهد شد.
وی ادامه داد: بر اساس بازنویسی این طرح جامع تعداد ایستگاه‌های پایش آلایندگی هوا نیز افزایش پیدا خواهد کرد و در این بازنویسی با توجه به همکاری خوب صنایع و شکل‌گیری شرایط بهتری که امروز شاهد آن هستیم، قطعا سهم منابع متحرک نسبت به طرح جامع سال 82 بیشتر می‌شود و با توجه به این موضوع پیش‌بینی می‌شود که سهم منابع متحرک به 80 درصد برسد.
صنایع آلاینده مشهد نیاز به انتقال و جا‌بجایی ندارند معاون نظارت و پایش اداره‌کل محیط زیست استان با بیان اینکه همه صنایع آلاینده ثابت نظیر نیروگاه‌ها، کارخانه‌های سیمان، صنایع فولادی و ... همه در خارج از شهر قرار دارند، خاطرنشان کرد: صنایع آلاینده مشهد نیاز به انتقال ندارند، زیرا تمامی منابع به خودی خود در خارج از شهر قرار دارد و از این منظر جز استان‌هایی هستیم که در شرایط خوبی قرار داریم.
عرفانی با اشاره به اینکه برای چند صنایعی که مقداری آلایندگی دارند نیز اقدامات خوبی نسبت به سیستم‌های کنترلی آن‌ها انجام شده است، تصریح کرد: برخی از صنایع ما دارای سیستم‌های کنترلی آنلاین هستند و هر فصل آزمایش خود‌اظهاری دارند، همچنین آزمایشگاه‌های متعلق به محیط زیست نیز به طور مرتب صنایع را رصد می‌کند و به محض اینکه بار آلودگی بالا برود، هشدار خواهد داد.
وی با تاکید بر اینکه تمام سازمان‌های مرتبط در زمینه کاهش آلودگی هوا مسئولند و باید در این اقدام سهیم باشند، گفت: شهرداری با کنترل منابع آلاینده، نصب تابلوهای هشداردهنده و افزایش سرانه فضای سبز، مراکز معاینه فنی با هدف کاهش آلایندگی خودروها و راهنمایی و رانندگی نیز با کنترل خودروها می‌تواند در کاهش آلودگی هوا نقش داشته باشند.
کار اساسی در محیط زیست را شهرداری انجام می‌دهد نه محیط زیست غلامحسین صاحبی، رییس کمیسیون خدمات شهری، بهداشت، سلامت و محیط زیست شورای اسلامی شهر مشهد در خصوص اقدامات شورای اسلامی شهر مشهد در زمینه کاهش آلودگی هوا، اظهار کرد: یکی از اقدامات خوبی که توسط شورای شهر صورت گرفته شکل‌گیری مدیریت محیط زیست در شهرداری مشهد است که این مدیریت از دو سال گذشته به دستگاه‌های مختلف تجهیز شده است.
وی به دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا که در قسمت‌های مختلف شهر نصب شده است، اشاره کرد و گفت: به نوعی در بحث‌های محیط زیستی کار اساسی و اجرایی را شهرداری انجام می‌دهد، در صورتی که محیط زیست در این زمینه وظیفه اصلی را برعهده دارد.
صاحبی ادامه داد: در جلسات کارگروه محیط زیست استان نماینده شورای اسلامی شهر نیز حضور دارد و همواره به موضوع آلودگی توجه داریم و در این راستا تجهیزات خوبی علاوه بر سنجش آلودگی هوا برای سنجش آلودگی صوتی و آلودگی مغناطیسی نیز خریداری شده است.
رییس کمیسیون خدمات شهری، بهداشت، سلامت و محیط زیست شورای اسلامی شهر مشهد با اشاره به اینکه غربالگری خودروها در بحث آلایندگی هوا را آغاز کرده‌ایم، خاطرنشان کرد: کنترل و نظارت مراکز فنی معاینه خودرو را نیز در دستور کار داریم و به صورت جدی اجرا می‌کنیم.
وی ادامه داد: به صورت تصادفی خودروهایی که توسط مراکز معاینه فنی کنترل شده‌اند را از نظر آلاینده و دودزا بودن نظارت و بررسی می‌کنیم و در صورتی که مشکل داشته باشند پلاک موقت می‌شوند و به تعمیرگاه ارجاع داده می‌شوند و تا قبل از تعمیر اجازه تردد ندارند.
صاحبی عنوان کرد: به علت سختگیری‌هایی که در این زمینه صورت گرفته، بسیاری از مردم مشهد مراجعه به مراکز معاینه فنی خودرو خود را در شهرستان‌های اطراف مشهد انجام می‌دهند و این نشان از جدیت کار ما است.
رییس کمیسیون خدمات شهری، بهداشت، سلامت و محیط زیست شورای اسلامی شهر مشهد افزود: البته دودزا بودن تاکسی‌ها و اتوبوس‌های درون‌شهری مشهد نیز کنترل و بررسی می‌شود و خوشبختانه برای رفع این مشکلات نیز راهکار‌های تنظیم می‌شود و در مدت اخیر تعداد زیادی تاکسی فرسوده در مشهد نوسازی شد.
احتمال نصب دستگاه‌های کاهنده آلایندگی و مصرف سوخت بر خودروها وی با بیان اینکه در حال حاضر در حال بررسی نوعی دستگاه کاهنده مصرف سوخت و کاهنده آلودگی هوا هستیم، گفت: از سوی مخترعان این دستگاه پیشنهادی برای ما آمده است که با نصب این دستگاه بر روی تاکسی‌ها و اتوبوس‌ها منجر به کاهش 20 الی 30 درصدی مصرف سوخت همچنین کاهش آلودگی هوا می‌شود و فعلا در حال بررسی هستیم.
صاحبی گفت: اخیرا نیز به اداره‌کل محیط زیست استان تکلیف شده است تا به بحث آلاینده‌زا بودن خودروهای دستگاه‌های دولتی وارد شود و این اداره‌کل در حال بررسی وضعیت خودروهای اداری است.
گرچه مسئولان استانی و شهری از اقدامات خود در زمینه کاهش آلودگی هوا سخن گفتند، اما به نظر می‌رسد عمده فعالیت و به عبارتی کار اصلی مسئولان ما تنها سنجش میزان آلودگی هوا است و گویا اقدامات به اندازه لازم موثر واقع نشده است که در طول یک هفته در یک شهر شاهد سه روز وضعیت هشدار برای هوا هستیم.
باشد که مسئولان مربوطه حل معضل آلودگی کلانشهر مشهد را یک موضوع مهم و ضروری بدانند و برای آن بهتر از دیروز و جدی‌تری از امروز فکری کنند تا وقتی به آسمان می‌نگری به جای رنگ آبی آسمان، توده‌ای ابر خاکستری نبینی...