فرارو- پنبه در زندگی ما حضور پر رنگی دارد. در لباسهایی که می‌پوشیم، در حوله‌هایمان، در تشک رختخوابمان و حتی در اسکناسهایی که خرج می‌کنیم.
به گزارش فرارو به نقل از سی‌ان‌ان، با این وجود، تعداد کمی از مردم می‌دانند که بخش بزرگی از پنبۀ دنیا در آسیای مرکزی و توسط کارگرانی که در شرایطی شبیه به بردگان کار می‌کنند، تولید می‌شود. بسیاری نگران شرایط نامطلوب کارگاه‌های تولیدی در بنگلادش و هند هستند، اما افراد کمی از اینکه دولتهای ازبکستان و ترکمنستان از شهروندان خود برای تولید پنبه بیگاری می‌کشند مطلع هستند.
بیش از یک میلیون کودک و بزرگسال در ازبکستان و دهها هزار نفر در ترکمنستان به اجبار مسئولان دولتی مجبورند تا در گرما و شرایطی خطرناک و غیربهداشتی پبنه بچینند. بخش اعظم عایدات تولید پنبه که به "طلای سفید" مشهور است به جیب طبقۀ کوچک اشراف این کشورها میرود و اکثریت شهروندان این کشورها در فقر زندگی میکند.
چند هفتۀ پیش، برداشت سالانۀ پنبه در ازبکستان و ترکمنستان آغاز شد و انتظار میرود که صدها هزار نفر از مردم دوباره به اجبار در مزارع به کار گرفته شوند.
نظام تولیدی با استفاده از کار اجباری، عمیقاً در اقتصاد این دو کشور ریشه دارد. حکومت صاحب بخش عمدۀ زمین‌هاست که آن را به زارعان اجاره می‌دهد، و برایشان سهمیۀ تولید پنبه تعیین میکند. عدم موفقیت در رسیدن به سطح تولید تعیین شده، می‌تواند عواقبی نظیر تنبیه، تحقیر در ملا عام و حتی از دست دادن زمین را در پی داشته باشد.
قیمت خرید پنبه نیز توسط دولتها تعیین می‌شود و مخصوصاً پایین‌تر از هزینۀ تولید تعیین می‌شود. دولتها سیطرۀ خود را بر بازار پنبه حفظ کرده و خرید و فروش کل محصول را در دست دارد، و از این طریق سود بزرگی به جیب می‌زند که چیزی از آن نصیب شهروندان نمی‌شود و عمدۀ آن به جیب اشراف فاسد این کشور میرود.
پنبه‌چین‌ها عمدتاً از میان کارمندان دولت به کار گرفته می‌شوند. هر سال، معلمان، پزشکان، پرستاران و کارمندان ادارات محلی، مجبور به ترک شغلهای معمول خود می‌شوند و برای چند هفته به سر زمین می‌روند. آنها اغلب در سربازخانه‌ها می‌خوابند که فاقد آب لوله کشی یا تجهیزات بهداشتی اولیه هستند. آنها هر روز برای ساعتهای طولانی کار می‌کنند تا بتوانند به سهمیه‌های تعیین شده از سوی دولت برسند. اگر موفق نشوند که به سهمیۀ تعیین شده برسند، ممکن است با عواقبی چون از دست دادن شغل یا در بهترین حالت، تحقیر در محل کارشان مواجه شوند.
هیچ کدام از اینها باعث نشده که شرکتهای چندملیتی از خیر پنبۀ ازبکستان و ترکمنستان بگذرند و دولتهای غربی کسب و کار و سرمایه‌گذاری در این دو کشور را تبلیغ نکنند یا حتی بانک جهانی در سرمایه‌گذاری در این کشورها تجدید نظر کند.
بعید است که به این زودی‌ها شاهد تغییر اوضاع باشیم.
"تغییر تاکتیک"
ترکمنستان یکی از سرکوبگرترین رژیم‌های دنیاست. این کشور کاملاً جلوی هر نوع نظارت بین‌المللی را گرفته است و در آن خبری از رسانه‌های آزاد نیست. مدافعان حقوق بشر نیز در این کشور شدیداً سرکوب می‌شوند. دولت ترکمنستان هرگز حاضر نشده که با سازمانهای بین‌المللی و اجتماعی در مورد نگرانی‌های این نهادها از کار اجباری صحبت کند. هیچ نشانه‌ای از اینکه امسال شاهد تغییر رویۀ این رژیم باشیم وجود ندارد.
در مقایسه با ترکمنستان، ظاهراً در ازبکستان پیشرفتهایی در حال حاصل شدن است. دولت این کشور پس از سالها عدم پاسخگویی، در سال 2014 برای از بین بردن کار اجباری، متعهد به همکاری با سازمان بین‌المللی کار شد.
اما این پیشرفت هنوز در اول راه است. در حالی که شمار کودکانی که در مزارع پنبه می‌چیدند، از سال 2012 به شکل قابل ملاحظه‌ای کاهش داشته است، نظام کلی کار اجباری همچنان دست نخورده باقی مانده است. سال گذشته، دولت تعداد بی‌سابقه‌ای از بزرگسالان را مجبور به برداشت پنبه کرد.
به بیان دیگر، واکنش دولت ازبکستان به فشارها برای عمل به قوانین ملی و بین‌المللی، تنها تغییر تاکتیک، یعنی جایگزینی کودکان با بزرگسالان، بوده است، به این امید که بزرگسالان احساس همدردی‌ای را که در افکار عمومی غرب با دیدن عکسهای کودکان کوچک در حال چیدن پنبه برانگیخته می‌شد، برنیانگیزند.
این طرز تفکر دولت ازبکستان گویی چندان بی‌راه نبوده است. کم کردن تعداد کودکان شاغل در مزرعه به علاوۀ نشان دادن علاقۀ ظاهری به همکاری با نهادهای بین‌المللی، باعث ستایش دولت این کشور از سوی جامعۀ بین‌الملل شده است. تا جایی که نهایتاً امسال، وزارت خارجۀ ایالات متحده رتبۀ ازبکستان را در زمینۀ برخورد با قاچاق انسان ارتقا داد.
این تصمیم با انتقادهای بسیاری مواجه شد، چرا که کار اجباری همچنان یکی از ویژگی‌های اساسی صنعت پنبۀ ازبکستان محسوب می‌شود. و برخلاف لفاظی‌های دولت ازبکستان، آنگونه که از شرایط برمی‌آید، بعید است که امسال نیز شاهد تغییر عمده‌ای در این وضعیت باشیم.
دولت ازبکستان تلاش بسیاری برای خاموش کردن هر کسی که سعی در مستندسازی کار اجباری در این کشور میکند، انجام می‌دهد. براساس آنچه که "کارزار پنبه" (ائتلافی از گروههای حقوق بشری که هدفشان پایان دادن به کار اجباری در تولید پنبۀ ازبکستان و ترکمنستان است) اعلام کرده است، پلیس ازبکستان در طی سه ماه گذشته دو بار الِنا اورلاوا به خاطر تلاش برای مستندسازی کار اجباری در مزارع پنبه و توزیع بروشورهای حاوی قوانین ازبکستان که کار اجباری را ممنوع کرده است، مورد یورش پلیس قرار گرفته است. او یکی از اصلی‌ترین مدافعان حقوق بشر در ازبکستان است.
تجربۀ سالهای گذشته نشان داده است که فشار برای تغییر در ازبکستان می‌تواند ثمراتی در پی داشته باشد. اما ارزش تجارت پنبه‌ای که بسیاری از شرکتهای بین‌المللی با این کشور دارند به قدری است که کشورهای این شرکتها پس از اصلاحات نمایشی از سوی دولت ازبکستان، دیگر تمایلی به ادامۀ فشار ندارند.