گوزن یکی از اعضای ارزشمند حیات وحش ایران است که باید محافظت شود.
سید نادر صادقی‌راد رفتارشناس حیوانات در گفت‌وگو با ایسنا با تاکید بر اینکه گوزن زرد مختص ایران بوده و زیستگاه اصلی آن مناطق تالابی و جنگلی و اطراف کرخه و دز است، گفت: در کتب قدیمی حضور این حیوان تا جنگل‌های بلوط لرستان ثبت شده است.
وی با اشاره به اینکه در ایران سه نوع گوزن شامل مرال قرمز ایرانی (گاو کوهی)، شوکا و گوزن زرد ایرانی زیست می‌کنند، در رابطه با خصوصیت خانواده گوزن‌ها به ویژه مرال قرمز اظهار کرد: شاخ گوزن‌ها هر سال در اواخر اسفندماه از ریشه می‌افتد که البته اقتضای طبیعت‌شان است و ظرف سه ماه بعد شاخک بزرگتری رشد می‌کند و برای جفت‌یابی آماده می‌شوند.
این رفتارشناس حیوانات افزود: از 15 شهریور تا 15 مهرماه(گاوبانگ) دوره جفت‌یابی گوزن‌هاست و آنها در فصل غیرجفت‌یابی تنها در اعماق جنگل زندگی می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه مرال قرمز در حاشیه جنگلی کوهستانی خزر زندگی می‌کند و متاسفانه نسل آن در معرض خطر است، افزود: این حیوان روزها به اعماق جنگل می‌رود، اما سحرگاه برای چرا در مناطق بازتر جنگل دیده می‌شود.
صادقی‌راد با بیان اینکه فصل یا دوره گاو بانگ، فصل بسیار خوبی برای مشاهده رفتار زیبای گوزن‌هاست، اظهار کرد: آنها صبح خیلی زود و غروب برای جفت‌یابی و اعلام قلمرو خود صدایی شبیه گاو نر تولید می‌کنند تا عملا گوزن نری که در منطقه حاضر است را به جنگ با خود فرا خوانند. در این شرایط شاخ خود را به نشانه مبارزه به درختان می‌کشد و شروع به صدا زدن گوزن نر روبرو می‌کنند. گوزن مقابل اگر احساس کند که گوزن ماده‌ای در کنار طرف مقابل است برای تصاحب ماده حاضر می‌شود و عملا جنگ شدیدی شکل می‌گیرد.
وی اضافه کرد: در خانواده گوزن‌ها حتی در پارک‌های وحش بسیار شاهدیم که نرها برای تصاحب ماده وارد نزاع می‌شوند و با شاخ نوک تیز خود به طرف مقابل ضربه می‌زنند. گاه این ضربات باعث وارد شدن شاخ به شکم گوزن مقابل شده و حتی خطر مرگ آنها نیز وجود دارد.
این دکترای تاکسی‌درمی گفت: در فصل گاوبانگ گوزن برای همنوعانش بسیار پر هیجان است و این امر باعث می‌شود که شکارچیان به تقلید صدای آنها بپردازند و به راحتی آنها را شکار کنند.
وی با اشاره به اصل پنجاه قانون اساسی که حفظ و حراست حیات وحش را وظیفه شرعی و عرفی همگان می‌داند، گفت: لازم است با توجه به شروع فصل جفت‌یابی گوزن‌ها، ساکنین مناطق جنگلی البرز شمالی جهت جلوگیری از شکار غیرمجاز این حیوانات زیبا به یاری سازمان حفظ محیط زیست بشتابند.
وی درخصوص تکثیر گوزن زرد در ایران گفت: این اقدام به خوبی در کشور صورت گرفته است، به طوری که در دهه 30 این استنباط می‌رفت که گوزن زرد در ایران منقرض شده است تا اینکه سازمان شکاربانی در اطراف کرخه و دز و جنگل‌های حاشیه تعدادی را زنده‌گیری کرد و به منظور ازدیاد به آلمان فرستاد، اما بعد از انجام بررسی‌های لازم مشخص شد که نژاد خالص نیست، به همین دلیل مجددا تعداد هشت راس زنده‌گیری و به منطقه دشت ناز و سمنکده جهت تکثیر منتقل شدند.
وی با تاکید بر اینکه این گوزن مربوط به مناطق گرم اطراف دزفول، اندیمشک و کرخه است، اما تعدادی را به جزیره اشک و کبودان اطراف دریاچه ارومیه منتقل کردند، افزود: آنها به خوبی با آب و هوای سرد آنجا سازگاری پیدا کردند و تعداد آنها به 300 راس رسید.
وی با تاکید بر اینکه تکثیر گوزن باید در مناطق خاصی و تحت شرایط کارشناسی شده انجام گیرد، افزود: برای تکثیر گوزن، بره‌های آنها باید بتوانند همسان با شرایط طبیعی رشد کنند تا در صورت مهیا بودن شرایط در طبیعت به زندگی خود ادامه دهند.
صادقی‌راد با اشاره به اینکه این حیوانات حرکات بسیار جالبی دارند، گفت: طول مدت بارداری آنها هفت ماه است. گوزن‌های ماده مادران فداکاری هستند که همزمان می‌توانند بره‌های گوزن‌های دیگر را شیر دهند.
وی با بیان اینکه در حال حاضر حدود 25 گوزن زرد ایرانی در پارک‌وحش اراک وجود دارند، گفت: این حیوانات با توجه به شرایط آب و هوایی اراک و هوای سرد محیط دوام آورده‌اند و عموما از سرشاخه‌ها، علوفه و میوه‌های جنگلی تغذیه می‌کنند. در پارک شرایط دسترسی آنها به اینگونه غذاها فراهم شده است و میوه‌های مورد نیاز و نمک مورد نیاز بدن آنها در اختیارشان قرار می‌گیرد، حتی در زمان مناسب سرشاخه برای نشخوار آنها فراهم می‌شود.
این رفتارشناس حیوانات در خصوص نوع دیگر گوزن ایرانی که شوکا نام دارد، گفت: کوچکترین نوع گوزن شوکاست که شاخ بسیار کوچکی دارد و شاید وزن آن به 25 کیلوگرم برسد که متاسفانه نسل این حیوان نیز به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارد و در حال حاضر تنها در مناطق شمالی کشور وجود دارد. البته در گذشته در مناطق زاگرس و کردستان نیز وجود داشت که منقرض شد.
صادقی‌راد تصریح کرد: اگر امروز در نقاط مختلف کشور شاهد حضور گوزن زرد هستیم به دلیل تکثیر آن در دهه 40 در دشت ناز و انتقال آنها به سایر نقاط کشور است.
وی تاکید کرد: گوزن شکوه جنگل است و با توجه به خصوصیات جالب و ارزش این حیوان باید مانع انقراض او شده و شرایط زیست و تکثیر این حیوان زیبا را فراهم کنیم.