فرارو- تعداد زیادی از ما می‌دانیم که با هر نخ سیگار، با هر پُک قلیان و یا با هر بار استنشاق ماده مخدر قدمی به سرطان ریه نزدیک می‌شویم، اما همچنان به کِشیدن ادامه می‌دهیم. چرا؟ فکر می‌کنیم دخانیات در آینده بیماری‌های صعب‌العلاج ایرانی‌ها چقدر نقش دارد؟ یا اصلا فکر نمی‌کنیم و با خود می‌گوییم "اینا همه حرفه!"
به گزارش فرارو، دبیر کل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات گفته در سال‌های آینده خطر افزایش سرطان ریه در کشور وجود دارد. به گفته محمدرضا مسجدی این خطر در افزایش استفاده از قلیان و دخانیات توسط مردم نهفته است.
پزشکان دلایل ابتلا به سرطان ریه را چند دسته می‌کنند، که مصرف دخانیات از همه آن‌ها مهم‌تر است. عوامل ژنتیکی (سابقه وجود سرطان در اعضای نزدیک خانواده)، عوامل ایمنولوژیک (نارسایی مکانیسم ایمنی طبیعی بدن)، آلاینده‌های موجود در محیط زیست و محل کار و مصرف دخانیات همگی از عوامل ابتلای به این سرطان هستند. به گفته پزشکان اما 80 تا 90 درصد از سرطان‌های ریه به دلیل دخانیات هستند.
سال‌های اخیر افزایش مصرف دخانیات در شکل‌های مختلف آن کاملا مشهود بوده است. اگر در گذشته افراد سیگاری بیشتر مردان بودند، حالا سیگارکشیدن دیگر زن و مرد نمی‌شناسد و نوجوانان نیز درگیر آن شده‌اند. قلیان نیز همین روال را طی کرده و از یک وسیله دخانی که گه‌گاهی در خانواده‌ها و قهوه‌خانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت، حالا به ابزار تفریح و اوقات فراغت خیلی‌ها تبدیل شده است. مواد مخدر نیز از این قائده مستثنی نیست و افزایش آن دامن خیل زیادی از پیر و جوان را گرفته است.
تاثیر غیرقابل انکار دخانیات بر سرطان ریه
آمارها نیز این شواهد را تایید می‌کنند. طبق آمار وزارت بهداشت در ایران 11 میلیون نفر در ایران سیگاری ثابت هستند. میانگین مصرف سیگار افراد سیگار در کشور 13 نخ در روز است. در مجموع نیز سالانه 65 میلیارد نخ سیگار در سال توسط ایرانی‌ها مصرف می‌شود. این در حالی است که سالانه 5هزار نفر در کشور بر اثر استعمال سیگار جان خود را از دست می‌دهند.
بخش زیادی از مصرف‌کنندگان سیگار در ایران زنان هستند که به گفته متخصصان به دلیل حساسیت بیشتر بیولوژیکشان بیشتر در معرض سرطان ریه قرار خواهند گرفت.
در رابطه با استعمال سیگار همچنین باید به بیماران مبتلا به سرطانی اشاره کرد که خود مصرف‌کننده سیکار نبوده بلکه در معرض دود آن قرار گرفته‌اند. دکتر کیان خداداد –فوق تخصص مدیکال آنکولوژی- با اشاره به تحقیقی روی 800 بیمار مبتلا به سرطان ریه در مرکز تحقیقات بیماری‌های ریوی بیمارستان مسیح می‌گوید "استنشاق غیرمستقیم دود این ماده دخانی در ابتلای افراد جوان‌تر و زنان به سرطان ریه موثرتر است".
هرچند هنوز هم خیلی‌ها گمان می‌کنند ضرر قلیان از سیگار کمتر است، اما افزایش استعمال قلیان نیز در سال‌های اخیر بر سرطان ریه بسیار موثر بوده است. خرداد امسال در نشست خبری وزارت بهداشت رییس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل و مبارزه با دخانیات از شیوع شتابان قلیان خبر داد. خسرو صادق‌نیت گفت که در سال 82 میزان مصرف قلیان در پسران 16 درصد بود که در سال 86، به 21 درصد افزایش یافت. همچنین این آمار در دختران 8.7 درصد بود که به حدود 20 درصد رسیده است.
از سیگار و قلیان که بگذریم به مواد مخدر می‌رسیم. محققان مصرف بالای تریاک را در ایران از عوامل ازدیاد انواع سرطان‌ها در میان افراد تریاکی دانسته‌اند. این ماده مخدر همچنان در رتبه اول مصرف دخانیات ایران قرار دارد. چندی‌پیش رضا ملک‌زاده –معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت- در سخنرانی‌اش درباره سرطان‌ها در ایران به نقش تریاک اشاره کرده و گفته بود ایران بزرگترین مصرف‌کننده تریاک در جهان است و همین نقش تریاک در سرطان ریه را تشدید می‌کند.
آلودگی هوا و سرطان ریه در ایران
علاوه بر این‌ها و همانطور که پزشکان نیز گفته‌اند محیط زیست نیز از عوامل موثر در ابتلای به سرطان ریه است. آلودگی هوا در ایران به‌خصوص در سال‌های اخیر و در پی تغییرات زیست‌محیطی ابتلا به سرطان ریه را تشدید کرده است. دبیرکل اتحادیه جهانی بیماری‌های ریوی تأثیرات آلودگی هوا بر ریه را دائمی دانسته و گفته بیماری‌هایی که در بلند مدت آلودگی هوا ایجاد می‌کند به هیچ وجه درمان نمی‌شوند و تا آخر عمر بر ریه باقی خواهند ماند.
با این وجود پزشکان معتقدند افراد با کم‌کردن مصرف دخانیات بیشتر به سلامت خود کمک خواهند کرد، چرا که آلودگی هوا بیشتر به رفتارهای جمعی و عملکرد مسئولان شهری بازمی‌گردد.
اما چرا در سال‌های اخیر و با وجود تمرکز بیشتر بر هشدارها نسبت به تبعات منفی مصرف دخانیات، نه تنها آمار کاهش پیدا نکرده بلکه افزایش آن را شاهد بوده‌ایم؟
کارشناسان اجتماعی و روان‌شناسان در پاسخ به این سئوال می‌گویند مصرف انواع دخانیات در ایران سهل‌الوصل و ارزان‌اند. آن‌ها تصریح می‌کنند که مهم‌تر از سهل‌الوصولی و قیمت پایین این مواد باید دانست که مخدر در زندگی افراد توانسته جای خیلی چیزهای دیگر را بگیرد.
دخانیات بهانه‌اند؛ مشکل جای دیگری است
سیدحسن موسوی چلک –رئیس انجمن مددکاران- کمبود شادی در ایران و به خصوص شادی‌های گروهی را از دلایل رفتن افراد به سراغ مواد مخدر می‌داند.
دکتر علی شفیعی –پزشک و عضو انجمن جامعه‌شناسی- نیز ضمن اشاره به رابطه معنادار مصرف مواد مخدر و دخانیات و نشاط می‌گوید مواد مخدر جای نشاط را گرفته، اما جز نشاط جای شغل خوب، رابطه جنسی ارضا کننده، روابط اجتماعی و... را نیز پر کرده است.
علی شفیعی همچنین در مورد مصرف دخانیاتی همچون سیگار و قلیان نیز معتقد است خیلی از افراد قلیان کشیدن را رفتاری مفرح می‌دانند، چرا که امکان دیگری برای تفریح خود پیدا نمی‌کنند.
فرید براتی‌سده –روان‌شناس- نیز از دیگر کارشناسانی است که بر عوامل اجتماعی موثر بر مصرف دخانیات تاکید دارد. او در مورد مصرف زیاد سیگار در ایران می‌گوید "سیگار کشیدن در روانشناسی بر تخلیه روانی و ناراحتی‌های افراد موثر است، در ایران نیز افراد زیادی برای التیام دردهای روانی به سراغ آن می‌روند".
به اعتقاد این کارشناسان در مباحث مربوط به سلامتی نیز ردپایی از مسائل اجتماعی را باید جست‌وجو کرد، چرا که همه عواملی که در جامعه‌ای در حال رخ دادن‌اند به یکدیگر متصل‌اند. درنتیجه اگر قرار باشد افزایش سرطان ریه در کشور کنترل شود، باید ابتدا عوامل آن -مانند دخانیات- را بررسی کرد و بعد ریشه این مصرف دخانیات را. در غیر اینصورت هر مسئله در حوزه جامعه در چرخه‌ای بیهوده مدام تکرار خواهد شد.