- یک تحلیل گر مسائل سیاسی معتقد است: «کاندیدایی که به طور عینی برای معلمان، پرستاران و... برنامه بدهد و اخلاقا موظف به اجرای آن باشد بهتر می تواند به جامعه ی مدنی خدمت کند. کاندیداهای اصلاح طلب باید روشنتر و صریح تر سخن بگویند. لازم نیست که تندتر اظهار نظر کنند و وعده های غیر عملی بدهند. کاندیداهای اصلاح طلب باید برنامه های خود را تبدیل به مانیفیست کنند و با وضوح هر چه بیشتری به آن ها بپردازند.»
تقی رحمانی در گفتگو با خبرنگار فرارو، در خصوص الزامات جامعه مدنی گفت: «جامعه مدنی زیر ساخت های مشخصی دارد و برای تحقق آن این زیر ساخت ها باید ایجاد شود.»
وی افزود: «یکی از پایه های شکل گیری جامعه مدنی در دوران اخیر طبقه ی متوسط است. یعنی شکل گیری طبقه ای که توانایی تولید، توزیع و ارائه خدمات را داشته باشد. به این معنا که هم کشاورزی و هم صنعت و هم توزیع با هم در ارتباط باشند. اما در ایران این سه مورد از هم منقطع شده اند که دلیل اصلی آن هم دخالت های ناروای دولت است، در ایران تولید کننده مقابل توزیع کننده قرار می گیرد.»
این فعال جامعه ی مدنی افزود: «وجه دیگر جامعه مدنی بوجود آمدن نهادهایی است که بتواند از تولید گر حمایت کند، اما این بخش از جامعه ی مدنی، بخش لخت و خشن آن است و قدرتمندان تولیدگر در آن وجود دارند. ولی در اروپا علاوه بر این مولفه خشن و قدرتمند شاهد وجود نهادهای مدنی و حامی کشاورزان، کارگران و تمام صنف ها هستیم. مانند سندیکاها و اتحادیه های کارگری که باعث کاسته شدن از خشونت جامعه ی لیبرال می شوند و تلفیقی بین لیبرال سوسیالیسم و سوسیال دموکراسی نه از لحاظ نظری بلکه از لحاظ عملی ایجاد کرده اند. به عبارتی طبقات فقیر و طبقات غنی با داشتن نهادهای قدرتمند درجامعه تاحد قابل قبولی با هم تعامل می کنند و این یکی از مهمترین وجوه تحقق جامعه ی مدنی است.»
این فعال ملی مذهبی در ادامه افزود: «در جامعه ی مدنی ایران بحث شکل گیری طبقات با وجود دولت منتفی است. بلکه از طریق تقویت نهادها می توان به شکل گیری اقشار و طبقات اجتماعی کمک کرد.از این رو جامعه ی ما دارای نهادهای مدنی است ولی به رسمیت شناخته نشده اند و قدرتمند نیستند یعنی ما دارای جامعه ی مدنی ژله وار هستیم مانندانجمن صنفی معلمان و سندیکای کارگران شرکت واحد و هزاران تشکل صنفی دیگر است. که به راحتی به رسمیت شناخته نمی شوند و در تقابل با دولت هستند و براحتی سرکوب می شوند.»
این کارشناس مسائل اجتماعی گفت: «جامعه ی ما بارها توانسته است در راه مدنیت قرار گیرد ولی بارها با استبداد مواجه شده است. مانند کودتای 28 مرداد که ایران درحال نزدیک شدن به مدنیت بود که با اعمال زور متوقف شد، در سالهای اول انقلاب و در دوره ی اصلاحات هم زمزمه هایی از مدنیت را دیدیم ولی استمرار پیدا نکرد.»
وی درادامه افزود: «برای اینکه بتوانیم این جامعه ی مدنی ژله وار را به شکل اندام وار در بیاوریم باید نهادهای مدنی موجود به رسمیت شناخته شوند و طرف تعامل واقع گردند، اینجا اینکه چه کسی حکومت کند مهم نیست، بلکه چگونه حکومت کردن مهم است.»
این تحلیلگر سیاسی اظهار داشت: «دموکراسی 4 شرط اساسی دارد، اول اینکه باید در جامعه طبقه ی متوسط وجود داشته باشد، دوم سازمان های خیریه ی قدرتمند وجود داشته باشند که فاصله ی فقر و غنا را کم کنند. سوم حمایت دولت از این سازمان های خیریه است و چهارم و مهمترین آن این است که طرفین قاعده ی بازی را رعایت کنند. اما ایران برای تحقق دموکراسی هیچ یک از این 4 شرط را ندارد. طرفین قاعده ی بازی را به هیچ وجه رعایت نمی کنند.»
تقی رحمانی در ادامه با اشاره به انتخابات در ایران گفت: «بدون رعایت این 4 شرط انتخابات در ایران نمی تواند به دموکراسی منتهی شود مگر اینکه در چهار چوب یک راهبرد و استراتژی به آن نگاه کرد.»
این فعال مدنی افزود: «صد سال گذشته ی سیاست در ایران به وسیله ی روشنفکران حرکت هایی سراسیمه بوده است و روشنفکران سیاسی به تاختن در وادی دولت محوری پرداختند که این وادی سراسیمه در سیاست است و روشنفکران غیر سیاسی هم به طرح بحث های انتزاعی و غیر واقعی پرداختند که خوب است ولی در بستر عینی نیست و این باعث غفلت شده است، غفلتی که خوش آیند حکومت ما است.»
وی افزود: «آرمانگرایی روشنفکری، زیاده خواهی را به وجود می آورد که حق است ولی عملی نیست و سراسیمگی در سیاست باعث ایجاد دولت محوری است که آن هم حق است ولی عملی نیست. با تکیه بر دولت نمی شود همه امور را بهبود داد و هر کسی که به خانه ی دولت رفت و موفق شد بدانید که جامعه مدنی را سرکوب کرده و یا آن را به انزوا کشانده است.»
رحمانی با انتقاد از دوره ی اصلاحات گفت: « جامعه ی مدنی امری لوکس و انتزاعی نیست. در دوره ی اصلاحات جامعه ی مدنی امری لوکس و انتزاعی شد.در بحث های روشنفکری دکتر معین و آقای خاتمی جامعه مدنی لوکس و تجملی شد. آقای خاتمی نگفتند که در جامعه النبی مدنی پیامبر چه اصول قرار دادی بین کفار ، مسیحیون، یهودیان و مسلمانان بود و پیامبر چرا رهبر آن جامعه بود؟»
وی ادامه داد: «به خاطر شان پیامبری یا به خاطر محبوبیت در دو قبیله ی اوس و خزرج در مدینه رهبر آن جامعه بود؟ به عبارتی دیگر بحث انتزاعی روشنفکران دینی و بحث های لوکس شعارهای انتخاباتی ، جامعه مدنی را از ایران دور کرد. جامعه مدنی یعنی از طریق مدنیت در سیاست دخالت کنیم .جامعه ی مدنی یعنی نان شب، یعنی خرج دانشگاه آزاد، یعنی اشتغال.»
رحمانی افزود : «اگر جامعه ی مدنی این گونه تعریف شود، واقعا هم اینگونه است. چرا که در جامعه ی مدنی نهاد ها و گروها در تلاش هستند که حق خود را بگیرند و اولین حق، حق حیات است، حق اشتغال است، حق زیست است.»
رحمانی با اشاره به کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری گفت: «با تعاریف ارائه شده باید دید که کدام کاندیدا واقعا در راه تقویت این گونه جامعه ی مدنی سخن می گوید. چون که بزرگترین مرحله ی فعلی جامعه ی مدنی، توجه کردن به واحد های صنفی و مدنی است یعنی واحد هایی که حق معاش و زندگی انسان را تضمین می کنند مانند سندیکاها و کانون های صنفی، هر کاندیدایی باید در این باره شفاف سخن بگوید.»
این فعال ملی مذهبی گفت: «کاندیدایی که از عدالت و آزادی و رهایی بگوید شعارش گنگ است. از کرامت انسان بگوید ولی کرامت انسان را تعریف نکند شعارش گنگ است. یعنی کرامت انسان در ایران برای معلم ساکن تهران است چیست؟ اینکه مرد از آغوش زن به معراج می رود جمله ی درستی است ولی کرامت این زن چگونه تامین می شود؟ متاسفانه برخی از کاندیداها آن چنان سخن می گوید که انگارهمه جامعه طبقات تحصیلکرده ی هستند.»
وی افزود: « کاندیداهایی که بطور گنگ از کرامت انسان، عدالت و آزادی سخن می گویند ولی آن را مصداقی نمی کنند باید پاسخ بدهند که این کرامت امروز چیست؟ آیا کرامت در توزیع سیب زمینی داده می شود یا در عیدی های 100 هزار تومانی یا اینکه آن تشکل یا صنف بتواند مستقل از دولت خودش مشکلاتش را مطرح کند.»
این تحلیلگر اجتماعی افزود: «کاندیدایی که به طور عینی برای معلمان، پرستاران و... برنامه بدهد و اخلاقا موظف به اجرای آن باشد بهتر می تواند به جامعه ی مدنی خدمت کند. کاندیداهای اصلاح طلب باید روشنتر، صریح تر سخن بگویند.لازم نیست که تند تر اظهار نظر کنند و وعده های غیر عملی بدهند. کاندیداهای اصلاح طلب باید برنامه های خود را تبدیل به مانیفیست کنند و با وضوح هر چه بیشتری به آن ها بپردازند.»
رحمانی با توصیه به اقشار و اصناف مختلف جامعه گفت: «مهمترین مسئله این است که معلمان، مهندسان، پزشکان ، اقشار مختلف زنان و کارگران باید شفاف تر به خواسته های خود بپردازند ، و از کلی گویی درباره ی خواسته های خود بپرهیزند . به طور مثال امروز یکی از مهمترین مسائل کارگری ایران تولید است، تولیدی که اشتغال زا باشد و دیگری مسئله داشتن نهادهای صنفی مستقل و ایجاد تناسب بین تورم و دستمزد است. اگر کاندیدایی بتواند این سه مورد را تحقق بخشند قدم بزرگی در راه جامعه مدنی برداشته است.»
رحمانی در پاسخ به پرسش «فرارو» مبنی بر اینکه کدامیک از کاندیداهای موجود می توانند ایران را به این سوی تحقق جامعه ی مدنی سوق بدهند گفت: « این دو کاندیدای اصلاح طلب در آینده باید شفاف تر راجع به این موضوعات اظهار نظر کنند. در میان کاندیداها آقای موسوی کلی تر و انتزاعی تر سخن می گوید و آقای کروبی شفاف تر صحبت می کند.»