فرارو- مدیرکل آژانس بین‌المللی اتمی بار دیگر خواستار فراهم شدن امکان بازدید بازرسان از سایت پارچین شد؛ سایتی که مسدود شدن آن به روی بازرسان به مانعی در مسیر مذاکرات فنی و حقوقی ایران و آژانس و مختومه کردن پرونده ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران تبدیل شده است.
به گزارش فرارو، یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گفت‌وگو با شبکه سی‌بی‌اس نیوز ضمن ابراز خشنودی نسبت به حصول یک توافق هسته‌ای جامع، میان ایران و گروه ۱+۵، اجرای پروتکل الحاقی برای اطمینان از فعالیت‌های هسته‌ای ایران را ضروری دانست.
او مدعی شد که یکی از مشکلات یا دلایلی که آژانس نمی‌تواند اطمینان دهد برنامه هسته‌ای ایران دارای اهداف صلح‌آمیز است این است که نمی‌تواند یک ابزار راستی آزمایی قوی را بکار ببرد.
آمانو در ادامه مدعی شد یکی دیگر از مسائل سخت میان آژانس و ایران مسأله سایت نظامی پارچین است. او افزود: «ما از آن‌ها می‌خواهیم که امکان دسترسی به این مرکز را برای ما فراهم کنند چون بخشی از تحقیقات در خصوص ابعاد احتمالی نظامی است.»
آمانو در این‌باره گفت: ما درخواست برای دسترسی به پارچین را مدت‌ها پیش اعلام کردیم. اما هنوز موافقت ایران برای این دسترسی را دریافت نکرده‌ایم. ما خواهان ورود به این سایت و بازرسی آن هستیم.
چرا آژانس خواستار بازدید از پارچین است؟ پارچین، سایت نظامی است در جنوب شرقی تهران که از حدود ۱۱ سال پیش آژانس بین المللی انرژی اتمی بر اساس اسناد نهادهای اطلاعاتی برخی کشورهای غربی مدعی برخی آزمایش‌های هسته‌ای در این سایت شده بود.
آژانس این ادعا را در سال ۲۰۰۳ میلادی بر پایه تصاویری که از وجود اتاقک و مخزنی که برای آزمایش‌های هسته‌ای به کار می‌رود مطرح کرده بود.
سال ۲۰۰۳، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اطلاعات خود را درباره این اتاقک هسته‌ای این گونه گزارش داده بود: بر پایه اطلاعات یک کشور عضو (آمریکا) و عکس‌های ماهواره‌ای، ایران در سال ۲۰۰۰ در پارچین اتاقکی ساخته که برای آزمایش‌های شبیه‌سازی هسته‌ای مناسب است. این آزمایش‌ها با مواد منفجره شناخته شده (غیر هسته‌ای) انجام شده تا اثرات انفجار را روی مواد خاص بررسی نماید؛ این آزمایش‌ها معروف به هیدرودینامیک هستند و یک گام لازم برای توسعه سلاح‌های هسته‌ای است. در این آزمایش‌ها، ایران از فلز تنگستن به عنوان جایگزینی برای به‌کارگیری نوترون استفاده کرد».
در بند دیگر این گزارش درباره تولید نوترون که آژانس آن را هم مرتبط با پارچین دانسته بود، نوشته شده بود: «آژانس توسط یک دولت آگاهی پیدا کرد که ایران کار را برای ساخت یک کپسول مناسب برای جای دادن مواد هسته‌ای انجام داده است. یک دولت عضو دیگر هم به آژانس گفت: ممکن است ایران آزمایش‌هایی در این زمینه درباره ارزیابی تولید نوترون مناسب برای انفجار هسته‌ای انجام داده باشد و طراحی این کپسول مطابق است با آن طراحی که ادعا شود، توسط شبکه قاچاق به ایران برده شده است».
چرا ایران مخالف بازدید آژانس از پارچین است؟
از سال ۲۰۰۳ آژانس به طور مکرر خواستار بازدید از سایت پارچین بوده است. با این حال این درخواست جز یکبار از سوی جمهوری اسلامی ایران مورد اجابت قرار نگرفت.
بازرسان آژانس در چارچوب ادعای خود موفق شدند، سال ۲۰۰۵ یک بار از پارچین بازدید کردند، اما به ادعای یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، در آن زمان آژانس اطلاعات لازم برای شناسایی محل مورد نظر برای انجام تحقیقات را نداشت.
پس از آن هم ایران بر پایه این استدلال که پارچین نه یک سایت هسته‌ای بلکه یک سایت نظامی است دیگر اجازه بازدید از آن را به بازرسان آژانس نداد.
درخواست بازدید از سایت پارچین در حالی مطرح شده است که براساس پیمان ان‌پی‌تی، آژانس تنها مجاز به بازدید و بازرسی از تاسیسات هسته‌ای اعلام شده از سوی کشورهای عضو است. در حالی که جمهوری اسلامی ایران این منطقه را به آژانس برای بازرسی معرفی نکرده است چراکه تاکید دارد در این سایت فعالیت هسته‌ای صورت نمی‌گیرد.
با این حال آژانس از ایران انتظار دارد که نه پیمان ان‌پی‌تی بلکه الحاقیه این پیمان یا پروتکل الحاقی را به مرحله اجرا در آورد؛ بر اساس پروتکل الحاقی، بازرسان آژانس، این اختیار را پیدا خواهند کرد که حداکثر ظرف ۴۸ساعت از هر نقطه‌ای چه اعلام شده و چه نشده از سوی کشور عضو ان‌پی‌تی بازدید داشته باشند.
در دوسال پایانی عمر دولت احمدی‌نژاد ایران و آژانس نزدیک به یازده دور مذاکره فنی و حقوقی برگزار کردند که یکی از خواست‌های آژانس بازدید از پارچین بود که این خواسته هم آن زمان از سوی ایران رد شد و به نوعی به مانع اصلی همکاری‌های دو طرف تبدیل شد.
در دولت حسن روحانی با وجود تغییر رویکرد و تاکید بر تعامل در مناسبات تهران – آژانس که منجر به حل و فصل برخی سوالات و ابهامات حول محور ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران شد، دو طرف پس از چندین دور مذاکره سرانجام به مانع پارچین برخورد کردند که همین امر منجر به توقف گام سوم و نهایی همکاری‌های ایران و آژانس برای پایان دادن به پرونده ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران شد.
ظرف یک یا دو سال اخیر و با نزدیک شدن ایران و آژانس به آخرین موضوع باقی مانده برای مختومه کردن پرونده ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای یعنی پارچین، بار‌ها مقامات نظامی، سیاسی و حتی ائمه جمعه اعلام کرده‌اند که جمهوری اسلامی، اجازه بازرسان از سایت پارچین را نمی‌دهند.
این امر اکنون به خط قرمزی برای جمهوری اسلامی تبدیل شده است و با وجود تمام رایزنی‌ها و مذاکرات دو طرف نتوانسته‌اند به راه حلی برای پایان دادن به این اختلاف دست پیدا کنند.
پروتکل الحاقی مجوز بازدید از پارچین است؟ بر همین اساس آژانس بین المللی انرژی اتمی امیدوار است در پی توافق هسته‌ای میان ایران و گروه ۱+۵ که در نهایت منجر به اجرای پروتکل الحاقی توسط جمهوری اسلامی می‌شود، این امکان را پیدا کند تا از این سایت بازدید کند.
این در حالی است که علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی، در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی سی‌سی تی‌وی چین عملا بر این امیدواری آژانس هم خط بطلان کشید و تلویحا تاکید کرد اجرای پروتکل الحاقی مجوزی برای بازدید از سایت‌های نظامی از جمله پارچین نخواهد بود.
به گفته صالحی «در پروتکل الحاقی این فرصت و امکان وجود دارد که از برخی سایت‌ها بازدید انجام شود اما این به تفاهم و توافق دوجانبه وابسته است.»
او افزود: «برای مثال فرض کنید بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌خواهند از یک مرکز یا تاسیسات غیر هسته‌ای بازدید کنند ما مخالف این موضوع هستیم. مراکز و تاسیسات هسته‌ای در چارچوب توافق تامین امنیت تحت نظر قرار دارند. ما درباره مراکز غیر هسته‌ای صحبت می‌کنیم. بازرسان بر اساس پروتکل الحاقی می‌توانند از مناطق اطراف مراکز غیر هسته‌ای نمونه‌برداری کنند.»
از اول هم معلوم بود از این خواسته دست بر نمی دارند تازه اگر بازدید هم بکنند باز هم دست بردار نخواهند بود
با این حساب تا 11 تیر به نتیجه نخواهند رسید