قصه از جایی شروع می‌شود که معضل خرید و فروش پایان‌نامه گریبان رشته‌های علوم اسلامی و قرآنی را هم می‌گیرد، معضلی که می‌رود تا با تسهیل در اخذ مدرک، آموزش عالی را تبدیل به نهادی تشریفاتی کند.
به گزارش ایکنا، خرید پایان‌نامه، ایستگاه پایانی برای برخی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی است که بنا بر هر دلیلی آن را بر نگارش پایان‌نامه ارجح می‌دانند. به‌دنبال پیگیری این موضوع، سری به بازار خرید و فروش پایان‌نامه در رشته علوم قرآن و حدیث زدیم.
مراحل خرید پایان‌نامه قرآنی
اینجا همه چیزهست. از بساط دمپایی گرفته تا آگهی پایان‌نامه تحصیلات تکمیلی. اینجا میدان انقلاب است؛ میدانی در دل تهران. میدانی که بی اغراق در همه جای آن آگهی‌های فروش پایان‌نامه به چشم می‌خورد. داشتن 7، 8 برگه آگهی مرکز فروش پایان‌نامه، تنها حاصل پنج دقیقه قدم زدن در پیاده‌روهای خیابان انقلاب است.
به‌دنبال یکی از همین آگهی‌هایی که هر روزه کارت‌پخش‌کن‌ها به دست هزاران رهگذر خیابان انقلاب می‌دهند، برای خرید پایان‌نامه دکتری رشته علوم قرآن و حدیث به سراغ یکی از این مغازه‌ها رفتیم. مغازه‌ای با سه کارمند و دو نفر مراجعه‌کننده در طبقه منفی دوی یکی از پاساژهای خیابان فروردین مقصد ما بود. دانشجویی برای خرید پایان‌نامه کارشناسی در یکی از رشته‌های فنی آمده بود که با شنیدن مبلغ 650 هزار تومان برای آن، از خرید منصرف شد.
پس از پرس‌و جوی قیمت، کارمند پایان‌نامه‌فروشی قیمت یک پایان‌نامه دکتری که اختصاصی نوشته شود و از جایی کپی نشده باشد را حدود سه میلیون و نیم اعلام کرد و گفت: موضوعات برایتان ایمیل می‌شود و بعد از انتخاب موضوع قراردادی بسته می‌شود و مبلغ فصل به فصل گرفته می‌شود. حدود دو ماه نیز زمان می‌برد.
وقتی از او درباره اینکه ممکن است استاد راهنما ایراداتی را وارد کند، چگونه باید با پایان‌نامه‌نویس در ارتباط باشیم پرسیدیم، جواب داد: از طریق ایمیلی که برای ما می‌فرستید و ما برای ایشان می‌فرستیم می‌توانید در ارتباط باشید.
منوی تولیدات علمی
«جدال احسن از منظر آیات و روایات»، «سوگند خوردن از منظر آیات و روایات»، «مدیریت و رهبری از دیدگاه آیات قرآن»، «بررسی تفسیری و حقوقی لااکراه فی الدین»، «ملاک‌های ارزش و منزلت از منظر قرآن و روایات» و «آرزوهای مؤمنان»، موضوعاتی بودند که از سوی پایان‌نامه‌فروشی ایمیل شدند تا از بین آن‌ها یکی انتخاب شود و سه میلیون و نیم پول بابت آن هزینه شود.
برای دوره دکتری که پژوهش‌محور است، شخص باید تحلیل‌های خودش را ارائه دهد، همچنین باید نگاه جزئی‌نگرتر داشته باشد. در صورتی که با نگاهی به موضوعات، برخی از آن‌ها حتی در حد تحقیق دوره دبیرستان هم نیستند.
برای دستیابی به حد و حدود نرخ پایان‌نامه‌نویسی در رشته قرآن و حدیث، آگهی دیگری که در تبلیغش آمده بود: «مشاوره تخصصی پایان‌نامه در تمامی رشته‌های دانشگاهی با کادری مجرب و متخصص و فارغ‌التحصیل ارشد و دکترا، کاملاً تخصصی و با کیفیت بالا» هدایت‌گر ما به مغازه‌ای در زیرزمین یکی از پاساژهای خیابان کارگر جنوبی شد.
در این مغازه هم سه نفر پشت کامپیوترهایشان نشسته بودند. وقتی درباره خرید پایان‌نامه در مقطع دکتری رشته علوم قرآن و حدیث پرسیدم و گفتم که موضوع ندارم، فروشنده گفت: اول بیعانه را می‌گیریم و بعد موضوعات را می‌دهیم، چون خود انتخاب موضوع 12 درصد از کل پایان‌نامه‌ات است. پایان‌نامه تاریخ داشته‌ام، معارف داشته‌ام، برای دکترا اینطور نیست که هر چیزی را بنویسی، باید همه‌اش تحلیل باشد. وقتی پروپوزال را می‌دهم که ببرید تأییدش کنند، وقتی تأیید شد یعنی از اینترنت یا جای دیگری نیست که راهنما تأییدش کرده است. تا مرحله پروپوزال هم سیصد هزار تومان می‌گیریم.
از او درباره اینکه چه کسی پایان‌نامه را می‌نویسد، پرسیدیم، اینکه آیا تخصص لازم را دارد، پاسخ داد: در رشته‌ها، دکتری دارم ارشد دارم. خودتان هم می‌دانید اصلاً نیازی نیست دکتری باشد می‌‌بینید یک ارشد در رشته‌تان هست که بهتر از یک دکتری در رشته‌تان کار کرده است. چون کار کرده، زیاد انجام داده، این بیشتر تجربه کاری است.
پایان‌نامه‌فروش درباره قیمت هم گفت: از اول تا آخر سه میلیون می‌گیریم. 150 هزار تومان می‌گیریم که موضوعات را بدهیم. قرارداد که نوشته شد بعداً موضوعات را می‌دهیم.
حال اگر موضوعات مورد قبول واقع نشد معلوم نمی‌شود که سرنوشت 150 هزار تومان بیعانه به کجا می‌رسد. به این شکل دانشجو در صورت منصرف شدن از خرید، در هر حال مبلغی را ضرر کرده است.
سفارش تحقیق‌های کلاسی دانشگاه
پایان‌نامه‌فروش دیگری می‌گفت از هر 20، 30 نفر مراجعه‌کننده یک نفر علوم قرآنی است، چون رشته کمی است، مراجعه‌کننده‌اش هم به نسبت بقیه رشته‌ها کم است. از دانشگاه‌های دولتی مراجعه‌کننده کمتر است، بیشتر از دانشگاه آزاد هستند چون پولدارترند، دانشجویان پیام نور و ... حتی تحقیقاتشان را هم سفارش می‌دهند.
وی مراجعه از رشته‌های انسانی را بیشتر از رشته‌های فنی دانست و گفت: چون پایان‌نامه رشته‌های فنی کار هر کسی نیست. دانشجو تا خودش آن را ننوشته باشد نمی‌تواند دفاع کند.
مشکل از کجا شروع می‌شود؟
شادی نفیسی، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه تهران در گفت‌وگو با ایکنا شروع مشکل را از وقتی می‌داند که در یک بازه زمانی وزارت علوم در مقاطع عالی اجازه جذب حجم زیادی از دانشجویان را داده است.
وی به خبرنگار ایکنا گفت: من سعی می‌کنم اینقدر هزینه این کار را سنگین کنم که دانشجو جرئت نکند به طرف آن برود. ولی بعضاً کسی که بالا دست من است، مخالف نوع تنبیه است.
مدرسان با بار علمی ناکافی
عباس تقویان، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در گروه علوم قرآن و حدیث نیز در گفت‌وگو با ایکنا مدرک‌گرایی را آفت حال حاضر جامعه دانست و گفت: وقتی کارکرد پایان‌نامه تغییر کند و از کارکرد واقعی خودش که بالا بردن سطح علمی است تبدیل به ابزار مدرک‌گرایی شود، این اتفاق می‌افتد.
وی همچنین فقدان اعتماد به نفس علمی بین دانشجویان و عدم ارائه آموزش‌های لازم در بعد پژوهش را از موارد دیگری دانست که در این زمینه قابل توجه است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه اظهار کرد: در دوره‌ای که حجم متقاضیان ورود به دانشگاه زیاد بود، آموزش عالی نیز ناچار به جذب تعداد زیادی مدرس شد، اما خود این مدرسان که قرار بود به دانشجویان آموزش دهند خود از بار علمی کافی برخوردار نبودند.
شفای آموزش عالی چگونه ممکن است؟
بعد از تأکید رئیس جمهور بر مقابله با خرید و فروش پایان‌نامه و پیگیری کمیسیون آموزش مجلس و توضیحات فرهادی، وزیر علوم در این باره به کمیسیون، این مسئله به موضوع داغ این روزها بدل شد. موضوعی پر حاشیه که حکایت از بیماری سیستم ایمنی آموزش عالی می‌دهد.
شغل‌هایی که برای فارغ‌التحصیلان رشته علوم و قرآن حدیث تعریف شده است، عبارتند از؛ پژوهشگر در زمینه قرآن و حدیث، معلم، نویسنده، کارشناس یا مدیر آموزش در دوره‌های تخصصی مرتبط و همچنین کار در رسانه‌های تخصصی.
فارغ‌التحصیل این رشته میتواند در مراکز پژوهشی مثل دائرةالمعارف‌ها و پژوهشگاه‌های علوم انسانی و اسلامی و یا مراکز آموزشی مشغول به کار شود. اما آیا فردی که به سادگی پایان‌نامه را خریداری کرده و در سایه عدم نظارت اساتید دارای مدرک دکتری شده است، توان پژوهش را دارد یا خیر؟ آیا می‌توان امیدوار بود پژوهش‌های این شخص در آینده برای کسی سودمند و مفید باشد؟
آیا اینکه دانشجویی خودش نگارش پایان‌نامه‌اش را بر عهده نمی‌گیرد و به‌دنبال خرید آن می‌رود میتواند به خودکم‌بینی علمی میان دانشجویان ما برگردد. از ابتدای تحصیل با اکثر دانش‌آموزان و بعد از آن دانشجویان به شکلی برخورد می‌شود که همواره خود را ناتوان ارزیابی کنند.
آیا اینکه دانشجو در صورت عدم تحویل پایان‌نامه در مهلت مقرر مجبور به پرداخت هزینه می‌شود و در محاسبات، این هزینه خیلی بیشتر از هزینه خرید پایان‌نامه است میتواند خود دلیلی منطقی و کافی برای خرید آن و رهایی از فشار نگرانی‌های حاصل از آن باشد؟ در هر حال به هر دلیلی که این اتفاق بیفتد، آنچه نمایان است مدرک‌گرایی و آسان شدن اخذ مدرک و داشتن حجم زیادی از دکترهای بیکار در آینده خواهد بود.
آیا اگر کار ضعیفی ارائه شود داور جلوی آن را می‌گیرد؟ اگر از این فیلتر بگذرد آیا حقیقتاً تولید علم صورت می‌گیرد؟ بدون توجه به استخراج مسئله، پایان‌نامه خریده می‌شود، دفاع می‌شود، نمره هم داده می‌شود. پایان‌نامه نیز سال‌ها در قفسه کتابخانه خاک می‌خورد؛ اگر نوآوری وجود داشته باشد قطعاً در کتابخانه خاک نمی‌خورد. و اینگونه است که حجم عظیمی از پایان‌نامه‌ها اسکان مادام‌العمر روی قفسه کتابخانه‌ها یافته‌اند.
موضوعات پایان‌نامه‌های قرآنی بدون در نظر گرفتن یک چارچوب و استراتژی برای پاسخ به مسئله‌ای خاص انتخاب می‌شوند، ممکن است این هم یکی از دلایل خرید و فروش پایان‌نامه باشد که این روزها مثل یک نشانه بیماری برای سیستم آموزش عالی عمل می‌کند.
سکانس آخر در میدان انقلاب
بیرون از پایان‌نامه‌فروشی آگهی دیگری هم بود: «به تعدادی پژوهشگر جهت همکاری نیازمندیم، در تمامی رشته‌های دانشگاهی برای انجام پایان‌نامه و مقاله و پروژه، تلفن:...، ... و...».