مصرف مواد و اعتیاد یکی از مهم‌ترین آسیب‌های روانی- اجتماعی است که گریبانگیر خانواده‌ها و جوانان در سراسر جهان است. ابتدایی‌ترین موضوع در زمینه پیشگیری از این آسیب مهلک دسترسی به اطلاعات صحیح در زمینه سوءمصرف مواد و اعتیاد است.
به گزارش ایسنا، مطالب و دانسته‌های زیادی در مورد این بیماری وجود دارد و بسیاری از جنبه‌های مختلف آن به صورت دقیق شناخته شده است، ولی هنوز عده‌ای از مردم همچنان باورهای اشتباهی در مورد اعتیاد، مواد و نحوه درمان دارند. اما آشنایی با این باورهای اشتباه در پیشگیری و مبارزه با اعتیاد بسیار موثر است.
«من معتاد نیستم» اولین طرز فکر معتادان است که باید عوض شود. انکار بیماری به معنای از دست دادن فرصت بهبود است. هیچکس در آغاز نمی‌پذیرد معتاد است؛ چراکه اگر بپذیرد باید مصرف را قطع کند که البته آن را دوست ندارد. معمولا چند سال طول می‌کشد تا یک معتاد قبول کند مشکل دارد و در این چند سال به مصرف ادامه می‌دهد.
خودم همه چیز را می‌دانم
بسیاری از معتادان چنین طرز فکری دارند؛ آنها واقعا معتقدند خودشان همه چیز را درباره اعتیاد می‌دانند و نیاز به کمک دیگران ندارند. همچنین بسیاری از معتادان بهترین راه خلاص شدن از ناراحتی‌ها را فکر نکردن به آنها می‌دانند و با مصرف مواد و الکل مغز خود را از کار می‌اندازند تا مجبور به فکر کردن راجع‌به مشکلات‌شان نشوند.
بسیاری از معتادان با این فکر شروع کرده‌اند که مصرف گاه به گاه و تدریجی مواد باعث اعتیاد نمی‌شود. این درحالیست که حتی یکبار مصرف مواد میل و کشش مصرف دوباره را ایجاد می‌کند. از دیگر باورهای غلط درباره اعتیاد می‌توان به این جمله اشاره کرد که با قدرت اراده‌ام می‌توانم هر وقت بخواهم مواد مصرف نکنم. باید گفت قدرت اراده ربطی به مصرف مواد ندارد. ترک مواد و ادامه آن جنبه جادویی ندارد و به کار و تلاش زیاد نیاز دارد و یکدفعه امکان پذیر نیست.
برخی تصور می‌کنند که مصرف تریاک باعث افزایش قوای جنسی می‌شود.هر چند در ابتدای مصرف ممکن است چنین حالتی ایجاد شود ولی پس از مدتی مصرف اختلال در قوای جنسی تشدید شده و فرد را دچار مشکل می‌کند. همچنین باوری وجود دارد که می‌گوید نشئگی و مستی آدم را سرحال می‌آورد اما اگر چه احساس خوب و خوشایند جزئی از مراحل اولیه اعتیاد است ولی این موضوع همیشگی نیست.
از طرفی برخی دیگر می‌گویند که مصرف مواد باعث خلاقیت می‌شود. در بعضی موارد و به خصوص در بعضی محافل هنری از مواد توهم‌زا مثل حشیش، گراس، ال اس دی و... برای ایجاد خلاقیت استفاده می‌کنند در حالی که این افراد به غلط توهم را نوعی خلاقیت می‌دانند. اما باید دانست که خلاقیت امری سالم و توهم ناشی از بیماری‌ست.
برخی هم بر این باورند که مصرف تریاک باعث جوان ماندن می‌شود؛ این نگرش مثبت نسبت به تریاک نسبتا رایج است، اما حقیقت آنست که مصرف تریاک نه تنها باعث جوانی و سلامتی نیست بلکه به شدت بدن را هم از نظر جسمی و هم از نظر روانی تحلیل می‌برد. تریاک گیرنده‌های درد را از کار می‌اندازد و لذا فرد احساس درد و ناراحتی نمی‌کند و به نظرش می‌رسد که سالم است و تریاک به سلامت او کمک کرده است؛ در حالیکه اینچنین نیست.
بنابر اعلام معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی؛ یکی دیگر از باورهای غلط درباره اعتیاد این است که مصرف تریاک، حشیش و موادی که از گیاهان تولید می‌شوند چون جنبه شیمیایی ندارند، بی ضررند؛ عده‌ای به طب سنتی پایبندند و از داروهای گیاهی استفاده می‌کنند و معتقدند چون مواد شیمیایی نیستند و جنبه گیاهی دارند، پس مضر نیستند؛ حال آنکه مصرف برخی مواد صرف نظر از اینکه جنبه گیاهی داشته باشند یا صناعی، مضر و مهلک است و تریاک و حشیش و... از جمله این مواد مضر هستند.
عده‌ای می‌گویند حشیش اعتیادآور نیست؛ برخلاف تصور مردم حشیش هم وابستگی روانی و هم جسمانی ایجاد می‌کند و از ویژگی‌های مهم آن توهم‌زایی است. تنها تفاوت آن با مواد افیونی مانند تریاک، هرویین و... در آن است که در مصرف‌کنندگان حشیش ایجاد وابستگی روانی و جسمی کندتر است. به همین دلیل این باور غلط وجود دارد که حشیش اعتیاد آور نیست.
برخی نیز فکر می‌کنند مصرف مواد مخدر برای درمان بیماری‌ها مناسب است، حال آنکه هیچ تحقیقی نشان نداده که مصرف مواد و به خصوص تریاک جنبه درمانی داشته است.
برخی بر این باورند که نیکوتین از چاقی پیشگیری می‌کند. در این باره نیز باید گفت که آثار موقت نیکوتین در کاهش انسولین باعث کاهش اشتها می‌شود. از طرفی بیکاری دست و دهان در موقع ترک سیگار ممکن است به ریزه‌خواری و چاقی منجر شود و لذا این موضوع ربطی به اثرات نیکوتین در لاغری ندارد.
معتادان بر این باورند که بدون مواد نمی‌توانند از پس زندگی برآیند. واقعیت این است که مواد به طور موقت از افکار منفی جلوگیری و آرامش کاذب ایجاد می‌کند. حال آنکه اعتماد به نفسی که با مصرف مواد حاصل شود، توهمی بیش نیست.