فرارو- سال ۹۳ هم سال «توافق» نام نگرفت. دستیابی به توافق جامع هسته‌ای میان ایران و گروه ۱+۵ یک سال دیگر به تعویق افتاد تا سال ۱۳۹۴ این شانس را پیدا کند تا با مزین شدن به نام سال «توافق» در تاریخ ثبت شود.
به گزارش فرارو، طی ۱۲ ماهی که گذشت، ۱۶ دور مذاکره که هر دور، حاوی چندین جلسه در ساعاتی طولانی بود هم نتوانست ایران و گروه ۱+۵ را به توافقی برسانند. توافقی که دو طرف برای حداقل دوبار به آن نزدیک شده بودند. یک بار در نیمه نخست سال و بار دیگر در نیمه دوم.
با این حال هر بار در لحظات آخر، دو طرف با تاکید بر نیاز به کار بیشتر رسیدن به توافق جامع را به آینده موکول کردند تا به نتیجه‌ای که از ابتدای دور تازه مذاکرات هسته‌ای در دولت حسن روحانی رییس جمهوری دولت تدبیر-امید تاکید شده بود دست یابند؛ نتیجه‌ای تحت عنوان برد – برد.
پس از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و تغییر تیم مذاکره کننده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و بالطبع تغییر سیاست‌ها و رویکرد‌ها، روند «مذاکره برای مذاکره» سابق، با پرهیز از حاشیه رفتن‌های بی‌حاصل و عدم طرح مسائل بی‌فایده در مذاکراتی که صرفا بر موضوع هسته‌ای متمرکز بود، از جمله درخواست برای گفتگو پیرامون مدیریت جهانی، مبارزه با مواد مخدر و دزدان دریایی و...، جای خود را به «مذاکره برای نتیجه» داد. آن هم نتیجه‌ای که در دو طرف برنده آن باشند.
بر پایه توافق مقدماتی ایران و گروه ۱+۵ در سوم آذر ۱۳۹۲ در مذاکرات ژنو۳ موسوم به «برنامه اقدام مشترک»، «برد» جمهوری اسلامی ایران در عادی شدن پرونده هسته‌ای و انتقال آن از «نیویورک» (مقر شورای امنیت سازمان ملل متحد) به «وین» (مقر آژانس بین المللی انرژی اتمی) و رفع تحریم‌ها و تهدید‌ها علیه برنامه هسته‌ای کشورمان تعریف شد و «برد» گروه می‌انجیان بین المللی حل و فصل مناقشه هسته‌ای ایران، در اطمینان نسبت به ماهیت صلح آمیز برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی.
بر همین اساس برای رسیدن به چنین نتیجه‌ای پس از توافق مقدماتی در چارچوب «برنامه اقدام مشترک» دو طرف متعهد شدند تا زمینه دستیابی به توافق جامع و نهایی را فراهم کنند.
برای رسیدن به تفاهم به منظور دستیابی به توافق جامع، پس از توافق مقدمانی، ایران و گروه ۱+۵ راه طولانی را پیش رو داشتند که عمده این راه و مسیر در سالی که گذشت طی شد.
وین رکوردار میزبانی از مذاکران جامع هسته‌ای
پس از حصول توافق اولیه میان ایران و گروه ۱+۵ به میزبانی ژنو سوئیس، با توافق طرفین مقرر شد که مذاکرات برای رسیدن به توافق جامع و نهایی در شهر وین اتریش دنبال شود.
از این رو در این شهر هیات‌های مذاکره کننده جمهوری اسلامی ایران و کشورهای عضو گروه ۱+۵، برای ۸ بار در این شهر و در هتل کوبورگ وین رو در روی هم نشستند تا شاید بتوانند به توافقی که در پی آن بودند دست پیدا کنند.
بر اساس برنامه اقدام مشترک ایران و ۱+۵ توافق کرده بودند ظرف شش ماه پرونده مذاکرات را ببنند. برپایه جدول زمانی تعیین شده ۲۹ تیرماه (۲۰ جولای) نخستین ضرب الاجل تعیین شده برای رسیدن به توافق جامع بود.
اولین فرصتی از دست رفت
پس از ۵ دور مذاکره سخت و فشرده در وین و طرح موضوعات مختلف مورد اختلاف دو طرف که ظرفیت غنی سازی، تعداد سانتریفیوژ‌ها، زمان اجرای توافق جامع، راکتور آب سنگین اراک و تاسیسات زیرزمینی فردو، تحقیق و توسعه و تحریم‌ها در صدر آن‌ها قرار داشت هیات‌های مذاکره کننده هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ طولانی‌ترین مذاکرات را برگزار کردند.
در «وین۶» برای از دست نرفتن فرصت طلایی دستیابی به توافق، مذاکره کنندگان نزدیک به ۲۰ روز گفتگوهای بدون وقفه برگزار کردند. از این رو هیات‌های مذاکره کننده ایران و ۱+۵ از ۱۱ تا ۲۸ تیرماه در هتل کوبورگ وین شب و روز پشت درهای بسته با یکدیگر مذاکره کردند.
در این دور دوطرف برای تاریخ ساز شدن چیزی کم نگذاشتند. هر کدام به نحوی اراده خود را در رسیدن به توافق جامع را عیان ساختند. در طول مذاکره ۱۷ روزه، هیات‌های مذاکره کننده گام‌های بزرگی برای رسیدن به توافق برداشتند اما در برداشتن گام آخر ناتوان بودن و برای برداشته شدن آن به این نتیجه رسیدند که ضروری است که زمان بیشتری به یکدیگر بدهند.
بر این اساس برنامه اقدام مشترک برای یک دوره شش ماه دیگر تمدید شد تا تعیین سرنوشت مذاکرات به سالگرد نخستین توافق هسته‌ای تاریخ مذاکرات یعنی سوم آذر سال ۱۳۹۳ موکول شود.
تمدید در دوره تمدید
مذاکره کنندگان ایران و گروه ۱+۵ در دوره تمدید شش ماه مذاکرات، چهار دور مذاکره در نیویورک، وین، مسقط و باز هم در وین برگزار کردند تا بتوانند در ضرب الاجل دوم تعیین شده یعنی سوم آذرماه بتوانند به توافق جامع و نهایی دست یابند.
با این حال در این مذاکرات هم نه تنها از سطح و میزان اختلافات میان طرف کاسته نشد بلکه تاکید آمریکا بر گفت‌و‌گو درباره برنامه دفاعی موشکی ایران در مذاکرات هسته‌ای در چارچوب قطعنامه‌ای که در سال ۲۰۱۰ علیه ایران صادر شد و تاکید داشت که ایران از هر نوع برنامه موشک‌های بالستیک منع شده است، شکاف میان طرفین را عمیق‌تر از قبل هم کرد.
از این رو در دوره تمدید دوم هم ایران و گروه ۱+۵ نتوانستند زمینه حصول دستیابی به توافق جامع و نهایی را فراهم کنند تا به این ترتیب در سوم آذر به جای توافق دو طرف به تمدید مذاکرات به مدت ۷ ماه و ۷ روز رضایت دهند.
برای تمدید ۷ ماهه مذکرات در وین۸ دو طرف توافق کردند برای سرعت بخشیدن به مذاکرات و تسهیل روند دستیابی به توافق جامع با جدا کردن مسائل فنی از سیاسی در یک توافق دومرحله‌ای ابتدا روی کلیات و مسائل سیاسی به توافق برسند و در ادامه برای رسیدن به توافق فنی تلاش کنند. از این رو از این دور به بعد تمرکز مذاکره کنندگان بار دیگر به ژنو بازگشته بودند بیش از پیش روی رسیدن به توافق سیاسی و و بیان واضح‌تر باید‌ها و نبایدهای اساسی سیاسی بود.
بر همین اساس از سوم آذر تا آخرین روزهای پایانی سال ۱۳۹۳، حدود ۶ دور مذاکره برای رسیدن به توافق سیاسی عمدتا میان ایران و آمریکا به عنوان طرف‌های اصلی مناقشه هسته‌ای برگزار شد.
اتفاقا برعکس مذاکرات قبلی به دلیل اضافه شدن دو عضو موثر به هیات‌های مذاکره کننده دو طرف یعنی از یک سو علی اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی ایران و از سوی دیگر ارنست مونیز وزیر انرژی آمریکا به عنوان دو دانشمند برجسته هسته‌ای بیش از هر زمان دیگری دو طرف به توافق جامع نزدیک شدند؛ اما نه در حدی که بتوانند رسیدن به آن را در سال ۱۳۹۳ اعلام کنند.
از این رو با پایان یافتن سال ۱۳۹۳، مزین شدن به نام سال «توافق» و ثبت در تاریخ به سال ۱۳۹۴ موکول شد. سالی که تردیدی وجود ندارد که در آن توافق نهایی میان ایران و گروه ۱+۵ حاصل می‌شود و به بیش از یک دهه بحران غیر ضروری پایان داده خواهد شد.