آیا تقصیر فیس‌بوک، وایبر، واتس‌آپ و... است؟!

فرارو-به گفته مدیرکل دفتر آسیب‌های اجتماعی وزارت کار و رفاه اجتماعی، شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی بر روی طلاق و روابط زناشویی تاثیرات معناداری داشته‌اند. روزبه کردونی گفته است کاربران اینترنتی در 8 سال اخیر 5 برابر شده‌ و از 7 میلیون در سال 84 به 36 میلیون نفر در سال 1392 رسیده‌اند. در همین بازه زمانی و همزمان با افزایش تعداد کاربران اینترنتی، نسبت طلاق به ازدواج از 10% به 18% افزایش یافته است.

برخی ضمن معنادار خواندن رابطه موجود میان طلاق و افزایش استفاده از اینترنت، معتقدند این شبکه‌ها افراد را به زندگی مدرن سوق و از زندگی سنتی دور می‌کنند. همچنین یکی از دلایل بسیار مهمِ افزایش آمار طلاق در جامعه از نظر این افراد، افزایش کاربران شبکه‌های ارتباطیِ وایبر، واتس‌آپ، فیس‌بوک و... است. اما آیا تا چه میزان افزایشِ آمار طلاق در جامعه را می‌توان به گردن این رسانه‌ها انداخت؟

دکتر افسر افشار نادری (جامعه‌شناس خانواده و زنان) در گفتگو با فرارو، نسبت به نگاه تک‌بُعدی و منفی درباره تاثیرات شبکه‌های مجازی بر روی خانواده‌ها انتقاد کرد و گفت: به‌جای تاکید بر روی نکات منفی رسانه‌ها، بهتر است به خلائی بپردازیم که سبب روی‌آوردن بیش از حد افراد جامعه به شبکه‌های مجازی شده است.

افشار نادری در ابتدا و در پاسخ به این سئوال که آیا این رسانه‌ها بر روی طلاق تاثیر منفی دارند، گفت: اگر نگاهی یک بعدی به مسئله خانواده و طلاق داشته باشیم، می‌توانیم بگوییم رسانه‌های مجازی تاثیر زیادی روی خانواده‌ها گذاشته‌اند. اما نکته مهم در اینجاست که خانواده را نمی‌توان با نگاهی تک‌بعدی مورد ارزیابی قرار داد، بلکه ابعاد زیادی هستند که بر روی طلاق و روابط زناشویی تاثیر می‌گذارند.

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: در ارزیابی و شناخت خانواده، ما باید سئوالات زیادی از خودمان بپرسیم؛ آیا افزایش ازدواج موقت و صیغه بر افزایش طلاق و بر هم خوردن خانواده تاثیر نگذاشته است؟ آیا می‌توان تغییرات در سبک زندگی افراد و قرار گرفتن آن‌ها در روند جهانی‌شدنِ خانواده را نادیده گرفت؟ آیا تا به‌حال از بُعد اقتصادی و تاثیر اقتصاد بر روی نهاد خانواده مطالعاتی در جامعه صورت داده‌ایم؟ و... . پس از پاسخ دادن به این سئوال‌هاست که می‌توانیم نقش رسانه بر روی طلاق را نیز بررسی و ارزیابی کنیم.

این جامعه‌شناس تصریح کرد: ما باید ابتدا یک مطالعه همگانی درباره عوامل تاثیرگذار گوناگون بر روی خانواده انجام و این عوامل را براساس میزان درصد تاثیرگذاری مورد بررسی قرار دهیم. تنها در این صورت است که می‌توان با اطمینان درباره دلایل طلاق سخن گفت.

افسر افشار نادری همچنین گفت: به دلیل انجام نشدن پژوهشی با نتایج شفاف، ما نمی‌توانیم بگوییم رسانه‌ها در طلاق تا چه میزان اثرگذار بوده‌اند. به این دلیل که طبق برخی پژوهش‌های دیگر، بی‌اعتمادی در خانواده‌ها، مشکلات اقتصادی، هم‌خوان نبودن فرهنگ‌ها و سایر دلایل، تاثیرات بسیار زیادی بر روی طلاق‌ها در ایران داشته‌اند.

افشارنادری ضمن تاکید بر نادیده نگرفتن اثرات منفی رسانه‌های مجازی، تشریح کرد: نمی‌توان از اثرات و نتایج منفی این رسانه‌ها سخن نگفت. روابطی که در این شبکه‌ها شکل می‌گیرند، در موارد زیادی روابطی بدون منطق و فسادآمیز هستند. اما در این‌جا باید این سئوال را مطرح کنیم که چه خلائی در خانواده و جامعه وجود دارد که افراد به این شبکه‌ها روی آورده‌اند؟ ما باید یادآوری کنیم که بسیاری از مردم دارای مسائل و مشکلات جنسی و درگیری‌های زناشوئی هستند که به تبع به این رسانه‌ها پناه می‌برند. بنابراین شناخت و بررسی دلایل داخلی بسیار مهم‌تر از عوامل خارجی است.

این استاد دانشگاه همچنین با اشاره به نقش‌های مثبت رسانه در روابط میان جنسیتی گفت: گذشته از این‌ها، ما باید نقش مثبت این رسانه‌ها و شبکه‌ها را ببینیم. بسیاری از ازدواج‌های موفق با کمک این شبکه‌ها شکل می‌گیرند. اگر در استفاده از فضای مجازی و ابزار آن آگاهی وجود داشته باشد، بسیار می‎‌تواند مفید واقع شود، کما اینکه بهره‌مندی از شبکه‌های الکترونیک و مجازی در همه‌ جوامع دنیا وجود داشته و دارد و ما چه بخواهیم و چه نخواهیم، زندگی بر مدار روابط مجازی و الکترونیک در حال گردش است.

دکتر افشارنادری همچنین اظهار کرد: نبود فضای مناسب برای برقراری روابط میان جنسیتی و محدودیت‌های موجود اجتماعی، یکی‌دیگر از دلایل افزایش آمار طلاق و همچنین روی آوردن افراد در اشکال نامناسب به رسانه‌های مجازی است.

افشار نادری در انتها گفت: میان تصمیم‌گیری برای راه‌اندازی سایت همسریابی توسط دولت و ممنوعیت‌ها و منعِ استفاده از شبکه‌های مجازی نوعی تناقض وجود دارد که باید صراحتا حل و فصل گردد.