یک تزریق ساده برای یک
بیماری ساده و در وضعیتی نه چندان پیچیده، جان جوان ٢٥سالهای را گرفت.
جوانی که به گفته پدرش، تنها یک سرماخوردگی ساده داشت، اما ٢٤ ساعت پس از
تزریق داروی سفتریاکسون که نوعی آنتی‌بیوتیک است، جانش را از دست داد.
این
اتفاق زمانی رخ داد که پسر جوانی پس از بالا رفتن دمای بدنش به خاطر
سرماخوردگی، شب هنگام به درمانگاهی در محدوده فلکه چهارم خزانه مراجعه کرد.
ماجرا ساده بود، مثل همیشه پزشک بیمار را ویزیت و برایش آمپول سفتریاکسون
تجویز کرد، پدر بیمار هم بدون حرفی، دارو و ویتامین‌ها را از داروخانه خرید
و به دست پزشک رساند.
او به خبرآنلاین می‌گوید: «دقایقی از تزریق آمپول در
سرم نمی‌گذشت که سر دردهای پسرم شروع شد، همان موقع پزشک سرم را قطع کرد،
اما حال پسرم خوب نشد، برایش کپسول اکسیژن آوردند اما همان دستگاه اکسیژن
دو دقیقه بیشتر کار نکرد، پسرم همین طور درحال کبود شدن بود، پزشک آمپول
دیگری تزریق کرد.»
پدر بیمار فوت‌شده ادامه می‌دهد: «در همان گیر و دار که
پسرم کبودتر می‌شد، کپسول دیگری برای احیا آماده می‌شود که آن هم ناقص است.
به همین خاطر با اورژانس ١١٥ تماس گرفتم، اما اورژانس هم نیامد، به همین
خاطر با ماشین خودم او را به بیمارستان رساندم که همان موقع او را به بخش
آی‌سی‌يو منتقل کردند.» به گفته پدر این جوان، ٢٤ ساعت پس از تزریق دارو،
بیمار در بیمارستان جانش را از دست داد. پزشکان آن‌جا هم اشتباه را در
تجویز پزشک درمانگاه اعلام کردند. براساس گزارش، مرکز ثبت و بررسی عوارض
ناخواسته داروها، سفتریاکسون یک آنتی‌بیوتیک از نسل سوم سفالوسپورینهاست که
بیشترین عوارض دارویی را به خود اختصاص داده، به‌طوری‌که در گزارش‌های
رسیده به این مرکز، این دارو تا آذرماه سال ٨٩ با ١٧١٥ مورد گزارش بیشترین
عوارض را داشته و با ثبت ٥٥ مورد مرگ، بیشترین تعداد مرگ را نیز به خود
اختصاص داده است.
عوارض گزارش‌شده عمدتا شامل عوارض پوستی، عوارض گوارشی،
تنگی نفس، شوک آنافیلاکسی، واکنش‌های شبه‌آنافیلاکسی و ایست قلبی بوده و در
بسیاری موارد واکنش به صورت شدید و تهدید‌کننده زندگی بیمار بوده است.
داروی سفتریاکسون، در شرایطی برای این بیمار تجویز شد که به گفته مجتبی
سرکندی، داروشناس، این دارو به هیچ عنوان برای درمان سرماخوردگی تجویز
نمی‌شود. او به بخشنامه‌ای که تجویز این دارو را منع کرده اشاره می‌کند و
به خبرآنلاین می‌گوید: «این بخشنامه بعد از ثبت ۷۱ مورد مرگ مشکوک به مصرف
سفتریاکسون طی سالهای ۱۳۷۷ تا شهریور ۱۳۹۰ در مرکز ADR ایران و همچنین
بیشترین تعداد عوارض (۲۳۸۸ مورد از ۲۸۲۵۱ مورد بیمار) به ثبت رسیده و در
مرکز ADR ایران نیز بیشترین تعداد موارد مرگ مرتبط با مصرف دارو را در بانک
اطلاعاتی عوارض به ثبت رسیده و به خود اختصاص می‌دهد، صادر شده است.
به
گفته او و به استناد این بخشنامه، تجویز و مصرف سفتریاکسون در مواردی مانند
سرماخوردگی و سایر مواردی که ازجمله موارد مصرف تأییدشده این فرآورده
نیست، بايد جداً خودداری شود و پیش از تجویز، حتما سابقه حساسیت دارویی
بیمار نسبت به این نوع داروها سوال شود. اتفاقی که به نظر می‌رسد در این
مورد رخ نداده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد خطای پزشکی، مرگ يک‌درصد
بيماران را رقم می‌زند. با این‌که رئیس سازمان نظام پزشکی تأکید می‌کند که
درصد خطاهای پزشکی پایین است و حدود نیم‌درصد می‌شود. اما به گفته همین
مسئول، ثبت خطاهای پزشکی، نظام مشخصی ندارد.
بنابراین براساس اظهارات
علیرضا زالی، می‌توان این‌گونه برداشت کرد که درصد خطاهای پزشکی بسیار
بیشتر از اینهاست اما به دلیل ثبت شدن، آمارها پایین است. پیش از این رئیس
بیمارستان امیراعلم تهران در توضیح رخداد خطاهای پزشکی گفته بود، به ازای
هر ١٠٠ تا ١٥٠ بیمار بستری شده در بیمارستان‌ها، یک بیمار به دلیل خطای
پزشکی جان خود را از دست می‌دهد. این جوان در شرایطی به‌دلیل تجویز نوعی از
آنتی‌بیوتیک جانش را از دست می‌دهد که گفته می‌شود بیشتر خطاهای پزشکی در
نحوه تجویز داروست.
بیمار دچار شوک دارویی شده؛ خطای پزشکی صورت نگرفته
با این همه اما سازمان نظام پزشکی خطای پزشکی را در این مورد نمی‌پذیرد.
محسن خلیلی قائم‌مقام معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی در گفت‌وگو با
«شهروند» در توضیح این‌که این اتفاق خطای پزشکی بوده یا خیر می‌گوید: «آنچه
برای این جوان رخ داده، بیشتر واکنش دارویی است تا خطای پزشکی. این بیمار
به دارویی که برایش تزریق شده، حساسیتی داشته، که در پزشکی به آن
آنافیلاکسی گفته‌مي‌شود، که به معنی همان واکنش دارویی شناخته می‌شود که از
هر ١٠هزار بیمار، در یک نفر دیده می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «این بیمار
دچار شوک ناشی از تززیق دارو شده، دلیل اتفاقی هم که برایش رخ داده سیستم
ایمنی بدنش است، چرا که ممکن است روزانه برای ٥٠ بیمار، شوک دارویی ایجاد
شود اما هیچ‌کدام جانشان را از دست نمی‌دهند، اما در این مورد به احتمال
زیاد بیمار ضعیف بوده است.» به گفته این مسئول در سازمان نظام پزشکی این
بیمار حتی با تست این دارو هم ممکن بود دچار همین مشکل شود. چرا که تززیق
داروی سفتریاکسون، معمولا به راحتی انجام نمی‌شود و در فضا و شرایط خاصی
انجام می‌شود، معمولا این آمپول به صورت محلول در سرم، تزریق می‌شود، در
این مورد نیز ظاهرا همین اتفاق افتاده و پزشک به این مسأله توجه داشته است.
خلیلی تأکید می‌کند که تجویز این دارو، غیرمعمول نیست و معمولا زمانی که
بیمار دچار عفونتی شده باشد، تجویز می‌شود.
«خانواده این جوان، عنوان
می‌کنند که او تنها سرماخوردگی ساده‌ای داشته اما شاید از نظر پزشک، او
دچار عفونتی ریوی یا عفونت دیگری داشته که چنین دارویی برایش تجویز کرده
است.» او از این‌که گفته می‌شود پزشک، در تجویز دارو، مرتکب اشتباه شده،
انتقاد می‌کند. «نمی‌شود به این راحتی گفت که پزشک خطاکار بوده، این موضوع
را باید سازمان پزشکی قانونی بررسی کند، اما به نظر می‌رسد این اتفاق نتیجه
شوک دارویی بوده، بیمار بدنش نسبت به این دارو واکنش نشان داده است. در هر
شرایط دیگری هم قرار می‌گرفت باز هم این اتفاق برایش می‌افتاد.»
او تأکید می‌کند که اگر خود دارویی که تجویز داده شده، براساس تشخیص پزشکی
قانونی مشکلی داشته، سازمان غذا و دارو وارد عمل می‌شود و کیفیت دارو را
بررسی می‌کند.