با توجه به تنزل سطع معشیتی اقشار متوسط و پایین جامعه و همچنین گرانی پوشاک نو، یکی از مشاغلی که با توجه به نیازهای جامعه در چند سال اخیر به وجود آمده، فروش لباس‌های دست دوم خارجی در فروشگاههای موسوم به «تاناکورا» است. تعداد این فروشگاه‌ها در شهرهای بزرگ بویژه تهران در حال افزایش است بطوری که در مناطق مختلف تهران بویژه قسمت جنوبی پایتخت با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی پایین، افراد به مراتب بیشتر از سایر قسمت‌ها دیده می‌شود.
همچنین یکی از عواملی که موجب استقبال پاره ای از شهروندان از این فروشگاه ها می‌شود، پوشیدن لباس های برند خارجی است. این عده که توانایی خرید لباس های برند خارجی نو را ندارند پوشاک مورد نیاز خود را از فروشگاههای تاناکورا خریداری می کنند. آن چه بین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان این نوع پوشاک مشترک است فقر معیشتی آنها است. کارگرانی که در بدترین شرایط شغلی در کشورهای آسیایی چون بنگلادش و پاکستان و سری لانکلا با روزی چند سنت و تحت فرامین آمرانه‌ی کارفرما کار می کنند تا برای معروف ترین و پرسابقه ترین برندهای جهانی انواع پوشاک در رنگ‌ها و اندازه های مختلف را تولید کنند. و از سوی دیگر اقشار فقیری که هم به دلیل فقر معیشتی و هم با انگیزه مصرف لباس های با دوام با مارک های خارجی این نوع لباس ها را تهیه می کنند.
چرا تاناکورا؟
اکثر ما سریال «سال های دور از خانه» را به یاد داریم. این سریال ژاپنی که در سال های جنگ ایران و عراق از تلویزیون پخش می شد روایت داستان زندگی شخصیت اصلی سریال یعنی «اوشین تاناکورا» است که در سنین پیری خاطرات زندگی سختش از زمان کودکی تا بزرگسالی را تعریف می کند. فروشگاههای لباس‌های دست دوم، نام تاناکورا را از نام فامیل «اوشین تانوکورا» که در سریال مذکور صاحب و گرداننده فروشگاههای زنجیره‌ای تانوکورا است، وام گرفته‌اند.
پز عالی، جیب خالی!
در مورد پوشاک تاناکورا و پوشیدن لباس های دست دوم، مردم نظرات متفاوتی دارند، عده ای معتقدند این راه بهترین روش برای تهیه پوشاک خارجی با کیفیت خوب است که نمونه نو آن بسیار گران است و پاره ای باور دارند استفاده از این لباس ها غیربهداشتی است و حتی کسانی هم هستند که این روش را مغایر با کرامت انسانی خود می دانند اما آن چه همه در آن اتفاق نظر دارند این است که فقر و عدم توانایی مالی برای تهیه پوشاک باکیفیت خارجی باعث روی آوردن عده ای به مغازه های تاناکورا می شود. در یک فروشگاه حوالی میدان خراسان پسر جوانی پیراهنی را انتخاب کرده و آن را به تن می‌کند و جلوی آینه قدی داخل فروشگاه می‌ایستد تا لباس خود را بهتر ورانداز کند. او می گوید این پیراهن 20 هزار تومان است اما بخواهم نوی همین را تهیه کنم باید دست کم 70 هزار تومان خرج کنم. او در ادامه می‌گوید: من خیلی تنوع طلب هستم، دوست ندارم یک لباس را بیش از دو یا سه مرتبه بپوشم. از طرفی وسع مالی‌ام هم اجازه نمی‌دهد که بخواهم از جاهای شیک دایماً خرید کنم. در واقع جیبم با روحیه‌ام اصلاً سازگاری ندارد. برای همین از اینجا خرید می‌کنم.
در فروشگاه دیگری در حوالی میدان امام حسین دختر جوانی می‌گوید: من شخصاً نظر مثبتی نسبت به این فروشگاه‌ها ندارم. وقتی وارد می‌شوم، دلم می‌گیرد. بوی تازگی و نویی نمی‌دهند. معلوم نیست این لباس‌ها را قبلاً چه کسی پوشیده است. شاید آن فرد بیمار بوده، یا ناراحتی پوستی داشته، این لباس‌ها وسیله مناسبی برای انتقال میکروب و بیماری به انسان سالم است. شاید هم صاحب اصلی این لباس مرده باشد که تصور این از همه وحشتناک‌تر است که آدم لباس‌های یک مرده را بپوشد. من حاضرم از بی‌لباسی بمیرم، ولی از تاناکورا خرید نکنم. اینها منبع آلودگی‌اند. دولت باید در این فروشگاه‌ها و مراکز خرید غیرقانونی را تخته کند، اما متاسفانه روزبه‌روز همانند قارچ تکثیر می‌شوند و در سطح شهر انشعابات بیشتری پیدا می‌کنند.
کارشناس بهداشت چه می‌گوید
یکی از مسائل مطرح در استفاده از پوشاک دست دوم یا تاناکورا، رعایت موارد بهداشتی است. آیا استفاده از این نوع پوشاک از لحاظ بهداشتی درست است؟. فروشندگان این لباس ها معتقدند این لباس های با مواد ضدعفونی کننده به خوبی شسته شده اند و مشکلی از نظر بهداشتی برای مصرف کنندگان آن ها ایجاد نمی کند اما متخصصن پوست و بیماری های عفونی نظری خلاف بر این دارند و معتقدند علی رغم رعایت چنین نکاتی نمی توان از بهداشت آن ها مطمئن بود. محسن احمدی، متخصص پوست می گوید بسیاری از میکروب ها و از جمله قارچ‌ها حتی بعد از شستن این لباس‌ها نیز از بین نرفته و تا مدت زیادی زنده می‌مانند. وی در ادامه می افزاید جوشاندن، شستن و اتو کردن لباس‌های دست دوم نمی‌تواند باعث از بین رفتن آلودگی آنها شود. از سوی دیگر این لباس‌ها حامل انواع بیماری‌های واگیردار پوستی هستند که بهداشت افراد سالم را به مخاطره می‌اندازد. محمدرضا حیدری، پزشک بیماری های عفونید نیز معتقد است «شاید لباس های تاناکورا بعد از جوشاندن و شستن و اتو کردن مشکل جدی بهداشتی نداشته باشند ولی هیچ گاه نمی توان توصیه به پوشیدن آنها کرد، چرا که بسیاری از میکروب ها، شپش و گال ها حتی پس از شست وشو هم از بین نمی روند و در پرزهای لباس باقی می مانند، اما برای اینکه میکروب های لباس از بین برود بهتر است برای مدتی در مایع پرمیترین قرار دهیم تا کاملا ضدعفونی شود.»
لباس های تاناکورا از کجا می آیند؟
یک سال و نیم پیش یک ساختمان چند طبقه تولیدی پوشاک در بنگلادش فرو ریخت و بیش از هزار کارگر تولید کننده پوشاک زیر آوار مدفون شدند. بنا به شواهد و تحقیقات بعدی علت اصلی آن واقعه بی توجهی کارفرما در تعمیرساختمان بود. آن کارگران تولید کنندگان پوشاک بودند که با پایین ترین دستمزد برای پیمانکاران طرف قرار داد با معروف ترین برندهای جهانی مانند نایکی و ... کار می کردند. اگر بازار را فرایند دنباله داری از تولید و توزیع و مصرف بدانیم، لباس های دست دوم عرضه شده در مغازه های تاناکورا، فرایندی را طی کرده اند که تولید کنندگان آن ها را کارگران فقیر کشورهای آسیایی تشکیل می دهند و مصرف کنندگانشان را نیز اقشار متوسط رو به پایین و فقیر در کشورهای جهان سوم.
اما لباس‌های تاناکورا از کجا وارد کشور ما می‌شوند؟ این سوالی است که احتمالا در ذهن شما هم وجود دارد و شاید به پاسخ آن رسیده باشید. منابع خبری موثقی در این زمینه وجود ندارد اما برخی از گفته‌ها حاکی از آن است که هند و پاکستان از مهمترین صادرکنندگان لباس دست دوم به کشور ما هستند. در کنار این دو کشور از عراق و برخی کشورهای اروپایی هم نام می‌برند. اما یک اتفاق نظر این است که لباس‌های دست دوم از اروپا به کشورهای فقیر همچون هند و پاکستان و عراق، رایگان و به عنوان کمک فرستاده می‌شود که این کشورها نیز آنها را به بعضی کشورهای دیگر از جمله ایران به صورت قاچاقی می‌فروشند.
در شهر زاهدان که یکی از شاهراه‌های اصلی تجارت بازار اجناس خارجی و بویژه پاکستانی و چینی است، مشهورترین و شلوغ‌ترین قسمت بازار، محل فروش همین لباس‌های تاناکورا است. به هر حال این لباس‌ها چه از مرزهای شرقی یا غربی بیایند یا از کشورهای پیشرفته اروپایی به کشورهای توسعه نیافته فرستاده شوند عنوان تاناکورا را یدک می‌کشند. به گفته فروشندگان، لباس‌های تاناکورا در بسته بندی‌های ۵۰ تا ۱۰۰ کیلویی به آنها فروخته می‌شود. بسته‌هایی که تا قبل از پرداخت پول، حق وارسی آن را ندارند. بعد از باز کردن بسته تعدادی از لباس‌ها خوب و برخی غیرقابل استفاده و کهنه هستند. اما نکته قابل توجه آن است که از آنجایی که برای ورود کالاهای دست دوم به کشور، جز در مواردی خاص مجوز صادر نمی‌شود لباس‌های تاناکورا نیز به صورت غیرمجاز و قاچاق از مرزهای شرقی و غربی وارد کشور می‌شوند.
فروشنده ها چه می‌گویند؟
یکی از فروشندگان لباس‌های تاناکورا می‌گوید: ما بیشتر لباس‌ها را از طریق واسطه‌ها از بازار تاناکورای مهاباد که مرکز این نوع لباس‌ها شناخته شده است، تهیه می‌کنیم. این لباس‌ها در بسته‌هایی قرار دارند که با سیم بسته شده‌اند و حدود ۳۰ تا ۴۰ کیلوگرم وزن داند. پس از باز کردن بسته‌ها و جدا کردن لباس‌های نو از کهنه و پاره برحسب پولی که به هر بسته داده می‌شود، لباس‌ها قیمت‌گذاری می‌شود.
این فروشنده با اشاره به استقبال مردم از خرید این لباس‌ها ادامه می‌دهد: مردم بر اساس توان مالی خود می‌توانند نیازهای پوشاک خود را در بازارهای تاناکورا تامین کنند. البته این لباس‌ها کاملا بهداشتی هستند. زیرا ما پس از دریافت تمام این لباس‌ها را می‌شوییم و آنها را ضدعفونی و بهداشتی می کنیم. از این رو جای هیچ آلودگی در آنها باقی نمی‌ماند. اما با وجود این اظهار نظر بسیاری از پزشکان معتقدند پوشاک تاناکورا حاوی آلودگیها و باکتری هایی است که با شستن از بین نمی رود و دراز مدت روی پوست تاثیر گذار خواهد بود.
قیمت های متفاوت برای لباس های کهنه
جمشید، جوانی که فروشنده پوشاک تاناکورا است می گوید لباس های تاناکورا بسیار ارزان تر از نمونه های نو است، بسیاری از آن ها سال ها دوام دارند. وی در مورد قیمت گذاری اجناس تاناکورا می گوید معمولا روال منظمی در این مورد وجود ندارد و متناسب با عرف بازار توسط هر فروشنده ای قیمت گذاری می شود. دراین مغازه انواع تی شرت های مردانه ایرانی آویزان شده است که قیمت هر کدام از آن ها 7 هزار تومان است که نمونه نو آن تقریبا 30 هزار تومان است. کفش مارک کترپیلار 200 هزار تومان و شلوار جین مردانه 20 هزار تومان قیمت گذاری شده است که نمونه های نو آن تقریبا 400 هزار و 70 هزار تومان است.
منبع: انسان‌شناسی و فرهنگ