«سورپرایز اکتبر» پایان ماموریت
«کاترین مارگارت اشتون» خواهد بود. اکتبر (مهر- آبان) امسال می‌تواند یک
چالش جدید به مذاکرات ایران و گروه 1+5 اضافه کند؛ چالشی که سیاسی نیست و
از تغییر مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نشات می‌گیرد. البته به شرطی که
مذاکرات ایران و گروه 1+5 تا پایان موعد مقرر یعنی 30 تیر به نتیجه نرسد.
احتمالی که با توجه به چالش‌های مذاکرات اخیر دو طرف در وین، دور از ذهن
نیست. مهلت شش‌ماهه توافق موقت ژنو برای رسیدن به توافق جامع، 30 تیر (20
جولای) به پایان می‌رسد.
مطابق آنچه در توافق ژنو آمده، در صورت
عدم‌دستیابی به توافق جامع تا پایان مهلت مقرر، مذاکرات برای یک دوره
شش‌ماهه تمدید می‌شود که پایان آن می‌شود 30 دی؛ یعنی دو یا سه ماه پس از
پایان زمان ماموریت «اشتون» در سمت مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی. این
مساله باعث ایجاد نگرانی‌هایی در مذاکره‌کنندگان ایران شده بود؛ مساله‌ای
که «عباس عراقچی» در نشست خبری پس از مذاکرات دور چهارم وین به طور
غیرمستقیم به آن اشاره کرد. نفر دوم تیم مذاکره‌کننده ایرانی با بیان اینکه
«اگر در فرصت شش‌ماهه به توافق نرسیم فاجعه‌ای رخ نداده است»، گفته بود:
«البته همه معتقدند اگر توافق در شش ماه اول به نتیجه برسد بهتر است چون
ممکن است تحولاتی در آمریکا، اروپا و جاهای دیگر رخ دهد که کار را سخت‌تر
کند.»
گزینه‌های جانشینی بارونس خندان
«کارل بیلت» وزیر خارجه سوئد و «رادوسلاو شیکورسکی» وزیر خارجه لهستان
جدی‌ترین گزینه‌های جانشین «اشتون» به شمار می‌روند. گزینه‌هایی که هر دو
در ماه‌های اخیر به ایران سفر کرده‌اند و علاوه بر مذاکره با مقامات
ایرانی، از اصفهان نیز دیدار کرده بودند. «کارل بیلت» که انداختن عکس
یادگاری از خبرنگاران حاضر در نشست خبری مشترکش با «ظریف» در خاطرات مانده
است، در همان نشست به حق ایران در دسترسی به برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای
اشاره کرد و گفته بود: «این بستگی به ایران دارد که درباره مدالیته‌ها
توافق کرده و اعتماد جامعه بین‌المللی را جلب کند. حسن نیت در دو طرف
(ایران و گروه 1+5) وجود دارد و توافق امکان‌پذیر است»
او با بیان اینکه
«درخصوص حقوق بشر با ظریف گفت‌وگو کردم»، افزوده بود: «چشم‌اندازهای دو
کشور در این خصوص متفاوت است اما گفت‌وگوی عمیق‌تر می‌تواند تاثیرگذار
باشد.» اما وزیر خارجه لهستان هم که مانند همتای سوئدی‌اش در زمستان به
تهران سفر کرده بود، مواضع تندتری نسبت به «کارل بیلت» سوئدی به‌خصوص در
مباحث حقوق بشری داشت. «شیکورسکی» با بیان اینکه «امیدواریم بتوانیم به
خصومت در مورد برنامه هسته‌ای ایران پایان دهیم» گفت: «ایران راهی پیدا
خواهد کرد تا جامعه بین‌المللی را قانع کند که برنامه هسته‌ای‌اش فقط برای
اهداف صلح‌آمیز است.»
او در پایان نشست خبری‌اش با «ظریف» از فیلترینگ برخی
سایت‌ها در ایران انتقاد کرد و گفت: «وقتی در اصفهان می‌خواستم به صفحه
یکی از روزنامه‌های لهستانی وارد شوم اما موفق نشدم و متوجه شدم متاسفانه
این سایت در ایران فیلتر شده است. این موضوع را به آقای وزیر گفتم.» او پس
از بازگشت از ایران، در یک مطلب توییتری از سانسور سخنانش انتقاد کرده بود و
نوشته بود: «ظاهرا بخشی از کنفرانس مطبوعاتی من با آقای جواد ظریف که در
آن در مورد سانسور سخن گفتم، سانسور شده است.»
یقه‌گیری از اشتون
«کاترین اشتون» که سال 2009 به سمت مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا رسید،
همواره مورد توجه رسانه‌های ایرانی بوده است. حتی «یقه لباس» او در مذاکره
با «سعید جلیلی» مذاکره‌کننده وقت هسته‌ای ایران، حاشیه‌ساز شده بود و با
برخی رسانه‌ها در داخل، با ابزار فتوشاپ برای او یقه درست کرده بودند. این
امر با انتقاد سخنگوی اشتون مواجه شده بود. همچنین سفر پر سر و صدای سال
گذشته او به ایران و دیدارش با «نرگس محمدی» و «گوهر عشقی» مادر «ستار
بهشتی» حتی از «یقه لباس» هم برایش حاشیه‌سازتر و باعث شد تا در این بین
«یقه» وزارت خارجه و اطلاعات ایران توسط مجلس گرفته شود.
سولانا مذاکره با 2 مذاکره‌کننده
پیش از «اشتون»، «خاویر سولانا» اسپانیایی از سال 1999 تا 2009 در این
مقام بود. «سولانا» در دوران مسوولیتش با «علی لاریجانی» و «سعید جلیلی»
مذاکره‌کنندگان هسته‌ای ارشد ایران به مذاکره پرداخت. اوج مذاکرات «سولانا»
در دوران دبیری شورای امنیت ملی لاریجانی در زمان ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد
بود؛ مساله‌ای که «علی‌اکبر ولایتی» مشاور امور بین‌الملل مقام معظم رهبری
نیز در مناظره‌های انتخاباتی سال 1392 به آن اشاره کرد. او در بخشی از
مناظره انتخابات ریاست‌جمهوری گفت: «لاریجانی و سولانا در مذاکرات به جای
خوبی رسیدند و بر سر همین تعداد سانتریفیوژ توافق کردند اما درست همزمان با
اینکه لاریجانی با سولانا مذاکره می‌کرد یکی از مقامات در نماز جمعه گفت
ما مذاکره هسته‌ای نمی‌کنیم و سولانا به آقای لاریجانی گفت مسوول اجرایی
کشور اینطوری گفته است.»
اشاره «ولایتی» به سخنان احمدی‌نژاد در 13 مهر
1386 و پیش از خطبه‌های نماز جمعه روز قدس بود. رییس دولت نهم در این سخنان
با «سر خود» خواندن اقدام مذاکره‌کنندگان ایرانی، گفته بود: «... ملت
ایران که در بن‌بست نیست، یا عده‌ای احساس مسوولیت کنند و سرخود بلند شوند،
بروند بخواهند با آنها مذاکره کنند، آنها هم استقبال کنند...»به‌هرحال با
روی کارآمدن بارونس انگلیسی، او نیز مانند سولانا سیاست‌های راهبردی
اتحادیه اروپا را اجرا کرد. او در روزهای نخست روی کار آمدنش در یادداشتی
در روزنامه «تایمز» چاپ لندن از «دیپلماسی آرام اما با صدایی رسا» سخن گفته
بود. او در قسمت دیگری از یادداشتش نوشته بود: «... اتحادیه اروپا همسو با
متحدانش فشار بر ایران را برای کنترل برنامه‌های هسته‌ای این کشور ادامه
خواهد داد.» اقداماتی که تنها در حد حرف باقی نماند و پرونده ایران را از
شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی راهی شورای امنیت سازمان ملل کرد.