فرارو- یکی از شگفت‌انگیزترین جلوه هاى طبیعت استان آذربایجان غربی غار سهولان است، غاری که یکی از مهمترین و کم نظیرترین غارهاى طبیعی کشور است.
روستای سهولان در شهر مهاباد شاید تا همین ده سال پیش جزو یکی از روستاهای محروم استان آذربایجان غربی بود اما امروز به برکت وجود یک غار نه تنها به مهمترین جاذبه گردشگری استان تبدیل شده است بلکه در این روستا تقریبا یک نفر از هر خانواده در صنعت گردشگری فعال شده است.
غار سهولان را که یک غار آبی است را برای نخستین بار ژاک دمورگان جهانگرد فرانسوی در سال ١٨٩٦ با راهنمایی اهالی روستای سهولان در نزدیکی شهرستان مهاباد استان آذربایجان غربی کشف کرد و تا عمق ٢٠٠ متری آن پیش رفت.
پس از آن نیز در سال 1350 هجری شمسی یک هیئت غارنورد از دانشگاه آکسفورد در روستا اردو زده و با تجهیزات کاملی از غار دیدن کردند. با این حال این غار تا سال 1379 آماده پذیرایی از گردشگران نشد تا اینکه شهردارى مهاباد با ساماندهى، بخش هاى درونى و بيرونى آن را براى بازديد گردشگران از دومین غار آبی کشور بعد از غار علی صدر در همدان آماده كرد.
مسیر دسترسی
غار آبى و تاريخى « سهولان » در ۴۳ كيلومترى جنوب شرق مهاباد و در مسير جاده ميانبر مهاباد به بوكان (جاده برهان) واقع شده كه از شهر بوكان نيز نزديك به ۳۵ كيلومتر فاصله دارد. براى رسيدن به اين غار از شهر سرسبز مهاباد، بايد تپه ماهورهاى جاده برهان را پشت سرگذاشت تا در نقطه اى به روستاى «عيسى كند» رسيد.
در روستاى عيسى كند جاده به دو مسير تقسيم مى شود كه مسير مستقيم به بوكان و مسير دست راست گردشگران را به روستای سهولان و غار معروف آن مى برد. غار سهولان نام خود را از روستايى که در آن قرار دارد گرفته است.
هر چند مردم محلی به این غار لونه كوتر يعنى لانه كبوتر مى گويند. کلمه سهول در زبان محلی کردی به معنای یخ است که شاید وجه تسمیه این غار مربوط به یخ بندان های طولانی زمستانی و خنکای تابستانی آن باشد.
قرار گرفتن اين غار در ميان رشته كوه هاى بلند با قله هاى سر به فلك كشيده و دره هاى عميق كاملاً بكر و دست نخورده بر عظمت و زيبايى اين پديده شگفت طبيعت افزوده است.
به گفته كارشناسان اين غار ازقديم الايام مورداستفاده مردم قرار گرفته ودراين رابطه سفال هايي مربوط به دوره ي اشكاني وجام مسي ايلخاني كشف شده است.
مردم روستا به ياددارند كه درقسمت خشك غار گورهايي وجودداشته كه به زمان حمله روس ها به منطقه وپناه گرفتن مردم به آن جا برمي گردد.
مسیر داخل غار
غار سهولان داراى دو دهانه است كه به سمت جنوب باز شده اند و چند درخت تنومند جنگلى كه از ميان صخره ها سربرآورده اند سايه خود را بر دهانه اصلى غار انداخته اند كه علاوه بر تأمين سايه براى گردشگران به طبيعت خشن و سرد محيط طراوتى دو چندان بخشيده اند.
حركت در قسمت آبى درياچه با قايق هاى پارويى امكانپذير است ولى بخش خشكى را با پاى پياده نيز مى توان مشاهده كرد. اسكله اى كه گردشگران را به داخل تونل ها، دالان ها و درياچه هاى غار مى برد ۴۵ متر پايين تر از دهانه اصلى قرار دارد كه با ۱۰۶ پله بتونى پيچ درپيچ به كف درياچه درون غار مى رسد.
هواى درون غار بسيار مرطوب و تاريك است كه با كار گذاشتن صدها نورافكن امكان ديد فراهم شده است. درجه حرارت در فصل تابستان و زمستان بين ۱۰ تا ۱۳ درجه سانتيگراد در نوسان است و رطوبت حاكم بر غار نيز بين ۷۰ تا ۸۰ درصد متغير است كه در اثر رطوبت بالا روى سنگ ها و صخره ها با خزه هاى سبز و قهوه اى پوشيده شده و گاهى قطرات آب از بالاى ايوان ها به روى سطح آب مى چكد.
در بدو ورود به درون غار بوى رطوبت همراه با بوى خفيف گوگرد به مشام مى رسد. در سفر آبى درون غار هر يك از گردشگران پس از دريافت يك جليقه نجات در قايق ها قرار مى گيرند و حركت آغاز مى شود. نخستين درياچه پيش روى گردشگران حدود ۲۰۰ متر وسعت دارد كه داراى آبى زلال و صاف است.
دالان بالاى سر اين درياچه افزون بر ۵۰ متر ارتفاع دارد و در انتهاى آن دو دالان باريك به عرض دو متر ديده مى شود كه به درياچه ها و دالان هاى بعدى باز مى شوند.
گردشگران در اين سفر پر از رمز و راز با گذشت از دالان هاى تنگ و باريك سه حوضچه آبى بزرگ و كوچك را پشت سر مى گذارند تا به چهارمين و بزرگترين درياچه برسند. اين درياچه حدود ۵۰۰ مترمربع وسعت دارد و در ۲۵۰ مترى اسكله قرار گرفته و آخرين نقطه اى است كه بازديدكنندگان بوسيله قايق طى مى كنند. متوسط عمق آب اين درياچه ۲۵ متر است و دالانى با ارتفاعى بيش از ۳۰ متر روى آن قرار گرفته كه از چند تكه صخره عظيم يكپارچه تشكيل شده است.
به گفته قايقرانان از درياچه چهارم به بعد حدود ۲۰۰ متر ديگر نيز توسط غارنوردان كشف شده ولى بدليل باريك بودن تونل ها و نداشتن روشنايى ورود گردشگران به آن منطقه ممنوع اعلام شده است. در پايان سفر آبى، گردشگران از ميان تونل ها و دالان هاى تنگ و باريك راه خود را به دهانه فرعى (دهانه خروجى) غار ادامه مى دهند. دهانه فرعى كه به «لونه مالان» مشهور است با ارتفاعى حدود ۵۰ متر از سطح آبى غار با ۱۷۰ پله سنگى پيچ درپيچ به همان محوطه باز مى شود كه دهانه اصلى نيز در آن قرار دارد.
مساحت كل اين غار حدود دو هكتار تخمين زده مى شود كه تاكنون ۳۰۰ متر از مسير آبى و ۲۵۰ متر از مسير خشكى آن كشف و ساماندهى شده است.