محمد
بن نايف بن عبد العزيز يكي از پسران شاهزاده «نايف بن عبدالعزيز آل سعود»
وليعهد و وزير كشور پيشين عربستان است كه در 30 آگوست سال 1959 ميلادي (7
شهريور 1338) در شهر جده عربستان متولد شد. شاهزاده محمد بن نايف تاكنون
چهار بار هدف سوء قصد و ترور قرار گرفته اما در هر چهار بار از اين ترورها
جان سالم به در برده است محمد بن نايف در تاريخ پنجم نوامبر 2012 ميلادي
(15 آبان 1391) به جاي شاهزاده احمد بن عبد العزيز به سمت وزير كشور
عربستان سعودي برگزيده شد.
بندر بن سلطان بن عبدالعزيز آل سعود در ماه مارس سال 1949 متولد شد. وي بين
سال‌هاي 1983 تا 2005 به عنوان سفير عربستان در امريكا فعاليت مي‌كرد.
بندر به مدت 23 سال سفير عربستان در امريكا بود و در اين مدت ارتباطات
گسترده‌يي را با نومحافظه‌كاران امريكايي و لابي‌هاي صهيونيستي در اين كشور
برقرار كرده است. وي در 16 اكتبر 2005 توسط عبدالله بن عبدالعزيز، ششمين
پادشاه عربستان سعودي به عنوان دبير عالي شوراي امنيت ملي اين كشور منصوب
شد و تاكنون نيز ادامه داشته است.
آن‌گونه كه خبرها از عربستان سعودي به گوش مي‌رسد بناست شاهزاده بندر بن
سلطان، مرد سياست‌هاي پشت‌پرده عربستان در منطقه و رييس دستگاه اطلاعاتي
اين كشور از سمت خود بركنار شود و جاي خود را به يكي ديگر از شاهزادگان
سعودي بدهد كه نزديكي بيشتري با سياست‌هاي ايالات‌متحده دارد. اين تغيير بر
مبناي اين صورت مي‌گيرد كه عربستان قصد دارد تا دوباره سياست‌هاي خودش را
با ايالات متحده هم‌راستا و شفاف‌تر كند و احتمال مي‌رود كه عربستان سعودي
كه طي جنگ سه ساله‌يي كه در سوريه جريان داشته است و جزو حاميان اصلي
تندرو‌ترين شورشيان در اين كشور بوده، بناست با اين تغيير ، سياست و
حمايت‌هاي خود را از گروه‌هاي تندرو به گروه‌هاي ميانه‌رو‌تر و مورد تاييد
ايالات متحده سوق دهد.
چه كسي جانشين مي‌شود؟
يكي از تحليلگران امنيتي عربستان سعودي مي‌گويد بناست كه وزير كشور كنوني
عربستان شاهزاده محمد بن نايف مورد تاييد ايالات متحده نيز است جايگزين
بندر بن سلطان شود. او كه در خصوص مبارزه عليه القاعده در يمن تلاش‌هاي
بسياري صورت داده جايگاه خوبي در ميان سياستمداران ايالات متحده به دست
آورده است. او در حال حاضر يكي از چهره‌هاي اصلي براي اجرايي كردن
سياست‌هاي جديد در قبال سوريه به شمار مي‌رود.
اين تحليلگر همچنين
مي‌افزايد: شاهزاده متعب بن عبدالله، پسر ملك عبدالله، پادشاه عربستان و
رييس گارد ملي عربستان سعودي نيز بخشي از اجرايي كردن سياست‌هاي اين كشور
را در قبال سوريه به عهده گرفته است. اين تحليلگر كه به عنوان مشاوران
عاليرتبه سلطنتي در عربستان حضور دارد به وال استريت ژورنال مي‌گويد: اين
تغييرات نشان مي‌دهد كه پادشاهي عربستان قصد دارد تا از ابزارهاي
ديپلماتيك، در راستاي مذاكره و فشار بر روسيه، ايران و حزب‌الله كه از
حاميان اسد در منطقه هستند استفاده كند. به گفته او شاهزاده متعب و محمد بن
نياف در كنار يكديگر مسووليت اين موضوع را به عهده گرفته‌اند.
او
مي‌افزايد: جهان به يك استراتژي جديد در قبال سوريه احتياج دارد كه بايد از
راه سياسي صورت گيرد و گام نظامي آن بسيار كمرنگ شده است. آن‌گونه كه گفته
مي‌شود شاهزاده محمد بن نايف روابط خوبي با جان كري، وزير خارجه ايالات
متحده و جان برنان، رييس CIAدارد. شاهزاده محمد در سال 1999 همكاري كوتاهي
با سازمان سيا داشته است و همچنين او با ارائه اطلاعاتي توانسته حداقل دو
توطئه بمبگذاري عليه اهداف غربي را خنثي كند. به هر حال كماكان عربستان هيچ
اعلام رسمي در خصوص دگرگوني ساختار انجام نداده است.
چرا بندر مي‌رود؟
عربستان سعودي يكي از بزرگ‌ترين حاميان دولتي شورشيان مبارز براي سرنگوني
دولت در سوريه بوده است. از همين رو با ايران كه در منطقه از حاميان اصلي
بشار اسد نيز هست در رقابت منطقه‌يي براي نفوذ در اين كشور قرار گرفته‌اند.
شاهزاده بندر بن سلطان اگرچه بسيار با تجربه است اما در طول دو سالي كه
پرونده سوريه در دستان اين مرد بوده، عملا توفيق چنداني به دست نياورده و
با اقدامات خود باعث شده است كه يك شكاف عميق ميان مواضع عربستان و ايالات
متحده بر سر رييس‌جمهور سوريه ايجاد شود.
با اين حال، شاهزاده بندر در
تابستان گذشته به ديپلمات‌هاي اروپايي گفت: تاكنون در مبارزه‌يي كه عليه
دولت سوريه صورت داده‌اند شكست خورده است. او امتناع امريكا عليه مداخله
نظامي قوي‌تر در سوريه را عامل شكست مي‌داند و ايالات متحده را در اين خصوص
سرزنش كرده است. اخيرا نيز مقامات ارشد امريكايي از شاهزاده بندر بسيار
گلايه كرده بودند. از جمله جان كري كه در جلسات خصوصي با مقامات امريكايي
از بندر به عنوان يك مشكل در خصوص سازماندهي سياست‌هاي خود عليه سوريه
عنوان و در اين خصوص از عربستان نيز گلايه كرده بود.
همچنين پس از اينكه در
پاييز گذشته باراك اوباما، رييس‌جمهور ايالات متحده پيشنهاد حمله هوايي به
رهبري امريكا در سوريه را لغو كرد روابط امريكا و عربستان به پايين‌ترين
سطح خود در دهه‌هاي اخير رسيد. با اين حال شاهزاده بندر بن سلطان از حدود
دو ماه پيش از صحنه سياست‌هاي عربستان به بهانه يك مشكل در خصوص سلامتي خود
كم كم خارج شد كه البته تا حدودي نيز واقعي هم بود. او مدتي طولاني از
مشكل كمر رنج مي‌برده است. بندر در سال 1977 يك سانحه هوايي برايش اتفاق
مي‌افتد و اين حادثه زماني رخ مي‌دهد كه كه خلبان بوده و مجبور به يك فرود
اضطراري سخت در يك نمايش هوايي در عربستان مي‌شود و از آن موقع از درد كمر
رنج مي‌برده است.
دليل تغيير سياست‌ها
امريكا خواستار تغيير رويكرد عربستان در حمايت از معارضان در سوريه است.
امريكا مي‌خواهد تا حمايت‌ها و پشتيباني‌ها به گروه‌هايي ارسال شود كه از
مواضع ميانه‌رو‌تري برخوردار هستند و نمي‌خواهند اين حمايت‌ها از گروه‌هايي
كه از رابطه نزديكي با القاعده برخوردارند صورت بگيرد. امريكا طي سه سال
گذشته حاضر به تصويب پيشنهاد عربستان براي انتقال توپخانه و ضد هوايي و
ديگر سلاح‌هاي سنگين به شورشيان نبوده است.
امريكا با استناد به اينكه
نمي‌توان تشخيص داد كه اين پشتيباني‌ها به كدام گروه مي‌رسد از اين كمك‌ها
جلوگيري كرده است. از همين رو مقامات عربستان همواره از محدوديت‌هاي ايالات
متحده شكايت داشتند. در حال حاضر عربستان سعودي برنامه‌يي را در دستور كار
خود دارد تا موشك‌هايي كه روي شانه قرار مي‌گيرند بتوانند جت‌هاي جنگنده
را مورد هدف قرار دهند و همچنين موشك‌هاي ضد تانك، براي شورشيان ارسال كند.
اگر اين انتقال صورت گيرد اين امر مي‌تواند اولين بار باشد كه شورشيان
چنين سلاح‌هاي قدرتمندي دريافت مي‌كنند.
تحليل
مصطفي اعلاني يك تحليلگر امنيتي مركز تحقيقات خليج فارس كه نزديك به محافل
امنيتي و اطلاعاتي عرستان نيز هست، مي‌گويد: شاهزاده محمد نايف به عنوان
چهره ضدتروريسم در جهان شناخته مي‌شود كه در موقعيت كنوني كه ايالات متحده و
غرب نگران تامين سلاح شورشيان است مي‌تواند به آنها اطمينان بخشد. او
همچنين مي‌افزايد: امريكا مجبور به تغيير سياست‌هاي خود است و شاهزاده محمد
شخصيتي مناسب براي اين ماموريت است.