فرارو- یک استاد دانشگاه گفت: «سیستم بانکداری در ایران غیر حرفه ای است چراکه در تمام دنیا چارچوب، ساختار و وظایف هر نهادی مشخص است و اگر از این چارچوب عدول شود غیر حرفه ای محسوب می شوند و دستگاههای نظارتی جلوی آنها را خواهند گرفت.»
در حالی که تا پیش از این یکی از معضلات بانکداری در ایران بحث غیر شرعی بودن برخی معاملات در آن بود، اکنون با پدیده خطرناکی روبرو هستیم و آن اینکه بانکها منابع خود را به خرید شرکت و سرمایه گذاری در بورس اختصاص می دهند و به کسب وکارهای متنوع روی آورده اند.
این پدیده از آنجایی اوج گرفت که دولت پیشین، بخشی از بدهی خود به بانک ها را از طریق واگذاری شرکتهای دولتی به آنها جبران نمود. با این اقدام آیین نامه سرمایه گذاری بانکها شکسته شد و بسیاری از بانکها که باید واسطه پول باشند و سرمایه کوتاه مدت بنگاه های اقتصادی فراهم کنند به سرمایه گذاری و شرکت داری مشغول شدند. این در حالی است که طبق مقررات بانکداری ایران هرگونه سرمایه گذاری از محل سپرده مردم نزد بانک ها منع شده است.
با این حال چند روز پیش ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی با ابلاغ بخشنامه جدیدی به بورس، بخشنامه جنجالی واگذاري صرافي، شرکت ليزينگ، دارایي‌هاي غيرمنقول مازاد و غیره بانکها را لغو کرد و دست بانکها را برای بنگاهداری و کارخانه‌داری باز گذاشت.
از سوی دیگر تعداد شعب بانك ها در كشور در مقايسه با خدمات اين بانك ها بسيار زياد است. آمار ديتابيس بانك جهاني نشان مي دهد كه تعداد شعب بانك ها در ايران نه تنها از استاندارد جهاني بالاتر است كه از استاندارد كشورهاي با درآمد متوسط به بالا نيز بسيار بيشتر است.
طبق اين آمار تعداد شعب بانک در ايران تقريبا در حد و اندازه كشورهاي با درآمد بالا قرار دارد اما ارائه امكانات توسط سيستم بانكي ايران در مقايسه با كشورهاي ديگر جهان در سطح بسيار پايين تري است.
علت افزایش تعداد شعب بانک ها در ایران چیست؟ ورود بانک ها به سرمایه گذاری مستقیم و اقدام به خرید و فروش چه تبعاتی دارد؟
دکتر مصطفی شریف استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی
در گفتگو با فرارو گفت: «علت اصلی افزایش تعداد بانک ها در کشور سودآوری و درآمدزا بودن بانکداری در ایران است. وقتی فرد یا گروهی در جایی سرمایه گذاری می کنند و به سود سرشاری می رسند هیچ دلیل عقلی و اقتصادی وجود ندارد که آن کار را ادامه ندهند.»
وی ادامه داد: «منتهی در هیچ کجای دنیا وضعیت بانکداری بدین گونه نیست و بانک ها و به طور کلی هر گروه فعال اقتصادی چارچوبی دارد که فقط باید در همان چارچوب کار کند.»
وی افزود: «اکنون بانک ها در ایران مجاز هستند در حوزه های مختلف سرمایه گذاری و اقدام به خرید فروش و ساخت و ساز کنند که مسلما به سودهای سرشاری خواهند رسید. متاسفانه هیچ فرد یا نهادی هم مانع اینگونه اقدامات بانک ها نمی شود و لذا دلیلی ندارد که شاهد افزایش قارچ گونه بانک ها در کشور نباشیم.»
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: «انجام کارهایی که در چارچوب وظایف بانک ها نیست غیرمجاز محسوب می شود و کسانی که سکاندار قوانین و مقررات و نظارت بر امور مختلف کشور هستند باید با این امر مقابله کنند.»
شریف در پاسخ به این سوال که تبعات اینگونه اقدامات از سوی بانک ها چیست؟، گفت: «به نظر من فساد غیر مستقیم و بررسی نشده مهم ترین پیامد ورود مستقیم بانک ها به سرمایه گذاری و خرید و فروش است. اقداماتی که اکنون بانک ها انجام می دهند از قبیل برخی سرمایه گذاری ها، خرید فروش مسکن و ... در چارچوب وظایف آنها تعریف نشده است.»
شریف در پاسخ به این سوال که آیا ورود مستقیم بانک ها به سرمایه گذاری می تواند موجب تضعیف بخش خصوصی شود؟، گفت: «بله حتما اینطور خواهد شد.»
وی ادامه داد: «یکی از راههای تامین مالی بخش خصوصی استفاده از موسسات پولی و مالی است. اما وقتی بخش خصوصی به بانک ها مراجعه می کند و بانک نمی تواند خواسته آنها را برآورده سازد (در حالی که بانک خود وارد سرمایه گذاری شده است) مسلما بخش خصوصی رشد نمی کند و روز به روز ضعیف تر می شود.»
وی افزود: «با تضعیف بخش خصوصی اقتصاد به سمت و سوی صحیح خود حرکت نخواهد کرد که همانطور که عرض شد یکی از علل آن رقابتی است که بانک ها (اعم از دولتی و خصوصی) با بخش خصوصی ایجاد کرده اند و هر روز فضا را برای بخش خصوصی واقعی تنگ تر می کنند.»
این کارشناس مسائل اقتصادی اظهار کرد: «سیستم بانکداری در ایران غیر حرفه ای است چراکه در تمام دنیا چارچوب، ساختار و وظایف هر نهادی مشخص است و اگر از این چارچوب عدول شود غیر حرفه ای محسوب می شوند و دستگاههای نظارتی جلوی آنها را خواهند گرفت.»
شریف در پایان و با اشاره به ورود بانک ها به سرمایه گذاری در بخش های مختلف اقتصاد تاکید کرد: «اساسا در اقتصاد هرچقدر انحصار بیشتر شود و جلوی گستردگی قانونی گرفته شود اقتصاد ضربه خواهد خورد.»