از آنجايي كه اين روزها، فشارهاي دولت اوباما رييس‌جمهور امريكا بر
سنا براي تعويق تحريم‌هاي بيشتر عليه ايران بيشتر شده است، برخي كارشناسان
بر اين باورند كه واشنگتن ديگر خواهان به‌كارگيري، گزينه‌هاي هزينه‌بر، در
حل مسائل مختلف از جمله موضوع پرونده هسته‌يي نيست. در همين رابطه با دكتر
اسدالله اطهري، كارشناس روابط بين‌الملل گفت‌وگوي كوتاهي داشته‌ايم كه در
ذيل مي‌خوانيد.
هشدار جان كري، وزير خارجه امريكا مبني بر اينكه تشديد تحريم‌ها عليه ايران مذاكرات را ناكام خواهد گذاشت چقدر مي‌تواند جدي باشد؟
براي هميشه نمي‌توان چماقي را بالاي سر ايران نگه داشت. ايالات متحده به
اين مهم رسيده است و مي‌خواهد از طريق گفت‌وگو به عنوان يك ابزار استفاده
كند. چراكه مذاكرات داراي ابزارها و شرايطي است. استفاده از ابزار زور
مغاير با روحيات مذاكرات است. تفكرات استفاده از زور مثل شمشير داموكلس
قائل به روش زور هستند.
اما كري، وزير خارجه ايالات متحده از ساير
اندام‌هاي قدرت مي‌خواهد كه شرايط را به گونه‌يي رقم زنند كه بتوان با
ايران به توافق رسيد. او مي‌خواهد از شرايط به وجود آمده بعد از دولت
يازدهم در ايران استفاده شود. اما در عين حال معتقد است كه عدم توافق بهتر
از توافق بد است. البته همراستا با كنگره، عربستان و برخي كشورهاي عربي
همچنين اسراييل خواهان به‌كار بردن شمشير داموكلس عليه ايران هستند كه اين
تفكر صحيح نيست.
براي نخستين‌بار جان كري تقاضاي آزادسازي بخشي از دارايي‌هاي مسدود شده ايران را به سنا داده است. نظر شما در اين باره چيست؟
يكي از مسائل مهمي كه بين ايران و امريكا وجود دارد مساله دارايي‌هاي ايران
در امريكا بود. تهران هميشه از امريكا خواسته است تا براي نشان دادن حسن
نيتش اين دارايي‌ها را آزاد كند. به همين دليل ايران اين مذاكرات وكسب
نتيجه احتمالي آن را يك توافق بزرگ مي‌داند. و البته به همين دليل است كه
عربستان و اسراييل مخالف آن هستند و يك اصطلاحي دارند به نام حد استراتژيك.
يعني معتقدند كه بايد حد استراتژيك داشته باشيم. اين مساله در مذاكرات
نشان مي‌دهد كه همين موضوع در منطقه هم به واقعيت نزديك است.
آنها با آزاد
كردن دارايي‌هاي ايران و توافق ايران در مذاكرات سعي مي‌كنند كه يخ‌هاي به
وجود آمده در اين 34 سال را ذوب كنند و اين براي نخستين بار است چراكه
تاكنون امريكا اتهاماتي نظير ترويج خشونت و نقض حقوق بشر و مخالف با روند
صلح‌مداري عليه ايران را مطرح مي‌كرد. و از طرفي ايران هم هميشه از امريكا
خواسته تا با آزادسازي دارايي‌هاي مسدود شده حسن نيت خود را اثبات كند. پس
اين هم نكته مهمي است. به هر حال هر زمان بين ايران و امريكا اتفاقي
مي‌افتاد يا حتي عملياتي در اسراييل رخ مي‌داد دارايي‌هاي ايران را به
كساني مي‌بخشيدند كه عليه جمهوري اسلامي ايران شكايت داشتند. اما ما هيچگاه
به اين دادگاه‌ها كه چنين حكمي را صادر كرده‌اند اعتراض نكرده‌ايم. به هر
حال مطرح كردن موضوع آزادسازي دارايي‌هاي ايران مسيري رو به جلو است.
ارزيابي شما درباره اين گفته اوباما، رييس‌جمهور امريكا مبني بر اينكه «اگر
خواهان حل صلح‌آميز مناقشه هسته‌يي ايران هستيم بايد تحريم‌هاي جديد را
وضع نكنيم» چيست؟
كنگره امريكا و بخشي از افراطيون معتقدند كه تحريم‌ها در حال جواب دادن است
و معتقدند كه دولت به‌جاي اينكه تحريم‌ها را محكم‌تر كند در حال رفع يا
تعليق آنهاست. در مقابل اما باراك اوباما معتقد است كه با آمدن حسن روحاني
بر سر كار و تيم جديد مذاكره‌كننده اش بايد با آنها گفت‌وگو كرد. اين تفكر
با ديپلماسي و دادن فرصت درصدد حل مناقشات است. اوباما معتقد است دادن
فرصت و ديپلماسي مسير مذاكرات را كوتاه مي‌كند.
اوباما ابزار نظامي را پر هزينه خوانده است چرا حالا به چنين واقعيتي رسيده‌اند؟
گزينه‌يي كه در امريكا هميشه مطرح مي‌شود اين است كه «همه گزينه‌ها روي ميز
است»؛ از جمله گزينه نظامي. البته قرار بود از اين گزينه براي حل بحران
سوريه استفاده كنند كه منتفي شد. اما درباره عراق و افغانستان، ابزار نظامي
به‌كار گرفته شد كه با هزينه چند ميليارد دلاري مواجه شد و مجبور شد
نيروهاي خود را از اين كشور خارج كند. درباره افغانستان هم قرار است تا سال
2014 سربازان خود راخارج كند. از سويي پايگاه‌هاي نظامي در كشورها
ابزارهاي هژموني امريكا هستند. در خليج فارس و در كشورهايي مثل بحرين و
امارات همچنين در آسياي مركزي و قفقاز از نيروهاي كيفي استفاده كرده است.
امريكا در اكثر جاها داراي ابزارهاي هژموني است. كه البته داراي هزينه‌ي
زيادي براي امريكاست. بنابراين به اين نتيجه رسيده است كه با گزينه صلح و
همكاري مي‌تواند از اين هزينه‌ها بكاهد.
حالا اوباما چه اندازه مي‌تواند در اين راه موفق باشد؟
اغلب در ميان كشورهايي كه با يكديگر ارتباط ندارند يك تفكر وجود دارد. مثلا
اكنون درامريكا تفكري بر دولت اين كشور حاكم است كه معتقد است براي مبارزه
با هيولاها نبايد سربازان را اعزام كرد. ودر اين رابطه امريكا مي‌تواند
الگو باشد. اما مك‌كين سناتور جمهوريخواه معتقد است كه هم بايد سرباز اعزام
كرد هم ابزار به‌كار برد. آنها معتقد به مقابله سخت هستند و مي‌گويند كه
بايد از طريق نظامي سركوبگران را خاموش كرد مثل بحران مصر و ليبي و غيره.
در حالي كه اوباما معتقد به مقابله نرم است. او معتقد به ايده چندجانبه
نگري است؛ البته برخلاف بوش رييس‌جمهور پيشين ايالت متحده امريكا.