«کروکودیل از 250تومان به بالا
قیمت دارد. اگر مار پیتون می‌خواهید 300هزارتومان تا چهار‌میلیون تومان
است. اما قیمت ببر و شیر را در محل، پس از ملاقات توافق می‌کنیم.»در میان
مغازه‌ها و غرفه‌های بازار پرندگان، زمزمه برخی افراد در گوشتان، شما را به
یاد بازار سیاه دارو در ناصرخسرو می‌اندازد اما این بار با مافیای بزرگ
فروش حیوانات در معرض انقراض مواجهید؛ مافیایی که با انتقال بازار
پرنده‌فروشان به حاشیه بزرگراه خلیج‌فارس، کم‌کم پر و بال بیشتری گرفت.
دو سال پیش وقتی شهرداری با همکاری سازمان دامپزشکی
بازاری در نزدیکی منطقه خلیج‌فارس تهران برای فروش پرندگان راه انداخت؛
گمان نمی‌کرد در حاشیه این بازار جدیدالتاسیس، بازار سیاه حیوانات شکل
بگیرد. قصد همه مدیران تهران از جمع‌کردن کاسبی پرنده‌فروشان پرسروصدای
مولوی در سال 87، حذف خرید و فروش‌های غیرمجازی بود که فکر می‌کردند با
جابه‌جایی بازار، حذف می‌شود ولی عملا این اقدام قدرت مانور قاچاقچیان را
بالا برد. به سمت مردی که چند دقیقه پیش جمله‌ای را به آهستگی در گوشم گفته
بود رفتم. نشانی از ترس و نگرانی در چهره‌اش نبود. این امنیت در واقع
مدیون ناظران و مامورانی است که با عدم حضورشان در بازار پرندگان، فضای
مطمئنی را برای قاچاقچیان حیوانات فراهم کرده‌اند.
نام همه گونه‌ها و نژادهای حیوانات را حفظ است و برای قیمتی که روی هر یک
گذاشته دلایلی می‌آورد. «قیمت مار بسته به طولش تغییر می‌کند اما کروکودیل
بر اساس نژاد رقم‌های متفاوتی دارد. حتی نوعی از آنکه پوزه باریک است و از
لائوس می‌آید به دلیل کمیابی، قیمت ندارد. شاهین و قرقی را هم با 60 –
50هزارتومان می‌توان خرید.»
اما نوبت به حیوانات در معرض انقراض که می‌رسد محتاط‌تر صحبت می‌کند.
صدایش که تا چند دقیقه پیش به راحتی شنیده می‌شد به زمزمه بدل می‌شود.
اینکه از او خواستم قیمت بالابان (بحری) پرنده کمیاب و در معرض انقراض
کوه‌های کردستان را بگوید، او را به من مشکوک کرد. «بالابان نداریم. قیمتش
خیلی بالاست. ما نداریم. شما اصلا خریداری؟»وقتی با شفیعی، سرهنگ نیروی
انتظامی صحبت کردم و از تعیین جریمه‌ای برابر با یک کیلو موادمخدر برای کشف
این پرنده گفت، تازه متوجه دلیل ترس فروشنده شدم.
گونه‌های در معرض انقراض، 300میلیون تومان به اعراب فروخته می‌شود
شیخ‌نشینان عرب علاقه خاصی به «بالابان» ایران دارند. این پرنده که
تعلیم‌پذیر است برای این شیوخ، شکار می‌کند و گوشت تازه شکار را به اعراب
شیخ هدیه می‌دهد. با اطلاع از این جریان کمی بیشتر با فروشنده صحبت کردم.
اینکه بالابان را برای یکی از اقوام در امارات می‌خواهم، او را بالاخره به
حرف واداشت و از قیمت این حیوان گفت. «از 30میلیون تومان شروع می‌شود و تا
300میلیون تومان هم قیمت دارد. اگر برای شکار تعلیم دیده باشد قیمتش بالا
می‌رود. همین الان بالابان شیخ کویت بالای 500میلیون تومان پیشنهاد قیمت
داشته اما حاضر به فروشش نیست. این پرنده خیلی کمیاب است و فقط در کوه‌های
صخره‌ای کردستان پیدا می‌شود. شکارچی‌ها وقتی پرنده مادر بیرون از لانه
است؛ جوجه‌ها را برمی‌دارند.»
توان مقابله نداریم
فعالیت دلالان حیوانات سال‌هاست در بازار پرنده‌فروشان رایج است؛ فعالیتی
که جلوگیری از آن نیاز به هزینه و نیرویی دارد که سازمان محیط‌زیست از
داشتن آن محروم است. گویا دولت چندان دلش برای از دست‌دادن گونه‌های کمیاب
ایران نمی‌سوزد و بر همین اساس نیز بودجه‌ای به مقابله با قاچاق حیوانات
اختصاص نمی‌دهد.
سیدمسعود حسینی رییس اداره هماهنگی و ساماندهی اداره کل
حفاظت از مدیریت شکار و صید با اعلام اطلاع از اتفاق‌هایی که در حاشیه مرکز
خرید و فروش پرندگان پایتخت می‌افتد، می‌گوید: سازمان محیط‌زیست در کل
کشور 2500 تا 3000 محیط‌بان دارد که سهم تهران از این تعداد به انگشت‌های
دو دست هم نمی‌رسد و این افراد هم دایم در ماموریت هستند؛ بنابراین برای ما
این امکان وجود ندارد که بتوانیم برای مبارزه با فروش حیوانات نایاب در
این مرکز نیرو مستقر کنیم. حتی در صورت استقرار نیرو در بازار
پرنده‌فروشان، تنها جلوی فعالیت دلالانی که به‌صورت غیرحرفه‌ای کاسبی
می‌کنند گرفته می‌شود. چراکه حرفه‌ای‌ترها از طرق دیگر اقدام به خرید و
فروش کرده و ریسک حضور در بازار را به جان نمی‌خرند.
فعالیت 1000 فروشنده ایرانی در بازار جدید و پرمخاطره حیوانات
خرید حیوانات وحشی از حرفه‌ای‌ترها هم به راحتی آب‌خوردن است. با
شماره‌های درج‌شده آگهی‌های روزنامه‌ها تماس بگیرید یا حتی ساده‌تر
می‌توانید از طریق سایت‌های مرتبط، منوی حیوانات مورد نظرتان را با
قیمت‌هایشان در اختیار داشته باشید. در سایت‌های فروش حیوانات، فروشندگان
حتی برای جذاب‌ترشدن کار خود اعضای بدن حیوانات را مانند عاج فیل، دم
روباه، پوست پلنگ و مار و... را هم عرضه می‌کنند.
این فعالیت نوظهور آنقدر
با سرعت در حال توسعه است که نیروهای اندک امنیتی که هنوز دلالان خیابانی
را از سر باز نکردند؛ قادر به برخورد با متخلفان در دنیای مجازی نخواهند
بود. اگرچه آماری از این فعالیت‌های مجازی غیرقانونی در ایران از سوی مراجع
رسمی داخلی عنوان نشده اما سایتس (کنوانسیون تجارت بین‌المللی گونه‌های
گیاهی و جانوری وحشی در معرض خطر انقراض) آمار فروشندگان غیرقانونی حیوانات
در ایران را یک‌هزار نفر تخمین زده است. زادگاه خیلی از این حیوانات در
مناطق مختلف دنیاست و محل زندگی آنها لزوما آن کشوری نیست که سایت فروشنده
آن اداره می‌شود.
طبق بررسی‌های انجام‌شده در این کنوانسیون، هاست و آدرس
دامین تعدادی از سایت‌های فروش حیوانات در آمریکا، مربوط به کشور چین است.
جالب است بدانید کشوری که بیشترین فعالیت را در این زمینه به‌صورت
غیرقانونی دارد و منشأ اکثر سایت‌ها به آن برمی‌گردد، همین کشور پرجمعیت
است. با تحقیقات به عمل‌آمده مشخص شده است در سایت‌های حراجی چینی مربوط به
اعضای بدن حیوانات، مواردی که از کشورهای دیگر به‌صورت قاچاق خارج شده است
هم به فروش می‌رسد.
همه نوع حیوانی هم وجود دارد از لاک‌پشت گرفته تا فیل
و کرگدن و پلنگ. نکته قابل تامل اینجاست که می‌توان بازارهای فیزیکی و
غیرمجازی فروش حیوانات را از طریق قوانین و چارچوب‌های مربوطه کنترل کرد
اما در اینترنت مدیریت این موضوع با چالشی جدی روبه‌روست. در اینترنت
می‌توان به‌طور نامحدود و ناشناس اقدام به خرید و فروش و معامله حتی
به‌صورت غیرقانونی کرد.
شکایت‌ها غیرقابل پیگیری است
در ادامه صحبت با شفیعی سرهنگ نیروی انتظامی چند نمونه تخلف در فضای مجازی
که منجر به شکایت شده نیز عنوان شد. او می‌گوید: اغلب در آگهی‌های
روزنامه‌ها اطلاعاتی غیرواقعی درج می‌شود. فردی که یک کاسکو را با امتیاز
دارابودن نژاد برتر و صحبت 50 کلمه به قیمت یک‌میلیون و 500هزار تومان
خریداری کرده بود؛ متوجه شد که نه از نژاد برتر خبری هست و نه کاسکوی
خریداری‌شده صحبتی می‌کند. اما به دلیل آنکه معامله در لابی هتل یا یک برج
صورت می‌گیرد؛ امکان ردیابی فرد فروشنده خاطی وجود نخواهد داشت.
کلاهبرداری‌های مجازی به اینجا ختم نمی‌شود. با توجه به آنکه محل عرضه این
حیوانات در محیط مجازی است، امکان مشاهده و بررسی وضعیت سلامت حیوانات هم
وجود ندارد و در صورت نگهداری ناشیانه از آنها، بروز خطراتی از جمله
بیماری‌های مشترک بین حیوان و انسان می‌تواند یک زنگ خطر به حساب بیاید. از
سوی دیگر روش‌ها و تکنیک‌هایی که برای ناشناس‌ماندن در دنیای مجازی
استفاده می‌شود هر روز پیچیده‌تر و حرفه‌ای‌تر می‌شود. این مشکلات را اضافه
کنید به نبودن قانون و تبصره‌ای مدون و جامع در رابطه با جلوگیری و برخورد
با این کار در فضای اینترنت و متفاوت‌بودن شیوه برخورد دولت‌های مختلف و
قوانینشان در رابطه با این نوع تجارت تا وخامت اوضاع را دریابید.
هرچند
سازمان بین‌المللی ترافیک (شبکه نظارت بر خرید و فروش مرتبط با حیوانات)
نیز مدتی است که توجه ویژه‌ای به تاثیرات این نوع خرید و فروش دارد و با
کنترل سایت‌ها، رصد حراجی‌های اینترنتی، ارایه اطلاعیه در مورد نحوه تشخیص
قانونی‌بودن معامله و شناخت کلاهبرداران، حضور مخفیانه و تحت پوشش به‌عنوان
خریدار برای بررسی و تحقیق در رابطه با فروشگاه‌های مجازی و... درصدد کاهش
مضرات و کنترل این پدیده است اما هنوز در ایران اقدام خاصی برای مقابله با
این متخلفان صورت نگرفته است.