تعداد شهرهایی که توانسته‌اند تا
حدودی راه حلی برای معضل پسماندهای شهری بیابند، به تعداد انگشتان یک دست
هم نمی‌رسد. از آن طرف، به وفور شهرهایی را می‌توان یافت که پسماندهای خود
را از سر ناچاری و به صورت غیراصولی در اراضی حاشیه شهرها دفن می‌کنند. هم
مسئولان شهری، هم مسئولان کشوری و محیط زیست و هم مردم نسبت به عواقب این
امر آگاهند. اما نه اراده‌ای برای مهار این بحران روبه تزاید هست، نه
بودجه‌ای برای اینکه کسی پا پیش بگذارد. به همین دلیل است که اکنون روزانه
بیش از 1400 تن زباله و پسماند شهرستان‌های شهریار، ملارد و قدس به مرکز
دفن زباله اخترآباد منتقل می‌شود. این امر حکایت از آن دارد که در آینده،
این شهرستان‌ها باید منتظر عواقب این عمل نیز باشند.گ
شواهد حاکی از آن است که شیوه‌های دفن و بازیافت زباله سه شهرستان
شهریار، ملارد و قدس در اخترآباد غیر اصولی و بهداشتی است. این امر باعث
شده‌است که از اکنون نشانه‌های بروز یک بحران محیط زیستی و بهداشتی در
منطقه به وفور مشاهده شود. نکته دیگر این است که بازیافت زباله در این مرکز
زیر نظر سازمان پسماند این شهرستان نیست. به عبارت دیگر، بازیافت زباله در
این مرکز براساس ضوابط و زیر نظر سازما‌ن‌های مسئول نیست. بلکه براساس
شنیده‌ها، شرکت بازیافت فعال در این منطقه به شهرداران اسبق شهرستان شهریار
تعلق دارد.
یک مشکل تاریخی
تاریخ بروز معضلی به نام مدیریت پسماند در شهرهای کشور را می‌توان از زمان
شکل‌گیری شهرداری‌ها یا بلدیه در کشور دنبال کرد. اما مسئله این است که
مدیریت پسماند که شامل جمع‌آوری و انتقال زباله‌ها به بیرون شهر است، یکی
از پرهزینه‌ترین کارهای شهرداری‌هاست. طی چند سال اخیر از زباله به‌عنوان
طلای کثیف نام‌می‌برده شد. زیرا در بسیاری از کشورهای جهان، با پیشرفت
فناوری، دیگر تنها راه مدیریت زباله‌ها دفن آنها نیست. بلکه می‌توان با
بازیافت آنها و با تبدیل زباله‌های تر به ورنی کمپوست، یا تولید انرژی بخش
قابل توجهی از هزینه‌های جمع‌آوری زباله را تامین کرد. اما در کشور ما، نه
تنها اراده و بودجه‌ای برای تحقق این امر نبوده است، بلکه بسیاری از موارد
ورود بخش خصوصی مانع از آن شده‌است که سود این کار به جیب مردم و
شهرداری‌ها برود. در بسیاری از مراکز دفن زباله شاهد استقرار پیمانکاران
بخش خصوصی و تفکیک زباله، آن هم به صورت غیر اصولی هستیم. بیشتر مراکز دفن
زباله در استان تهران به دلیل رعایت نکردن اصول بهداشتی و محیط زیستی با
مشکلات فراوانی مواجه هستند.
انتقال روزانه 1400 تن زباله به اخترآباد
مرکز دفن زباله اخترآباد شهرستان ملارد نیز از این قضیه مستثنا نیست.
روزانه بیش از 1400 تن زباله در شهرستان‌های شهریار، قدس و ملارد تولید
می‌شود که برای دفن و بازیافت به دشت اخترآباد منتقل می‌شوند. به گفته
کارشناسان بهداشتی و محیط زیستی این کار با حداقل‌ها انجام می‌شود. از
مشکلات آلودگی و انتشار میلیون‌ها میکروب و بیماری که بگذریم، مشکلات محیط
زیستی نیز جای خود را دارد.
خطر آلودگی سفره‌های آب زیر زمینی
با توجه به فراواني سفره‌هاي زيرزميني در این دشت و تامين بيش از نصف آب
شرب و کشاورزي مردم این شهرستان‌ها از طريق این آب‌‌ها، در برخی موارد
شيرابه ناشی از انباشت زباله‌ها، آب سفره‌هاي زيرزميني را آلوده کرده است.
همچنین به دلیل وجود حجم بالای زباله و انباشته‌شدن گاز متان، تاکنون
آتش‌سوزی‌های فراوانی در این منطقه رخ داده است. مدیر سازمان حفاظت محیط
زیست شهرستان‌های شهریار و ملارد در گفت‌وگو با «قانون» با اشاره به مشکلات
محیط زیستی دفن غیر اصولی زباله می‌گوید: طبق برنامه پنچ ساله توسعه و
آیین‌نامه پسماند مدیریت شهری، شهرداری‌ها باید به سمت کاهش تولید و دفن
غیراصولی زباله به منظور کاهش اثرات و خطرات محیط زیستی و بهداشتی آن تلاش
کنند.
اکار می‌افزاید: برای این کار راهکارهایی مانند تفکیک زباله از مبدا و
مقصد پیشنهاد شده است. اما این اتفاق تاکنون نیفتاده است و شهرداری‌ها
نتوانسته‌اند حجم زباله شهر خود را کاهش دهند، به همین دلیل اکنون حجم کامل
زباله را انتقال می‌دهند.
اقدام لازم انجام نشد
وی درباره مرکز دفن زباله اخترآباد عنوان می‌کند: در مرکز دفن زباله
اخترآباد باید ابتدا زیر‌سازی‌های لازم انجام شود و بعد دفن را انجام دهند.
اما متاسفانه چنین چیزی نیست، حتی لایه گذاری‌های روزانه را نیز انجام
نمی‌دهند و این کار منجر به بروز مشکلات فراوانی مانند انباشت زباله،
جاری‌شدن شیرابه، آتش‌سوزی و انتشار بیماری می‌شود. اکار تصریح می‌کند: از
میان 10 شهرداری 3 شهرستان شهریار، قدس و ملارد، فقط 2 شهردری آن هم از سال
گذشته طرح تفکیک زباله از مبدا را آغاز کرده‌اند. اما بقیه شهرداری‌ها
تاکنون اقدامی نکرده‌اند. این مسئول خاطرنشان می‌کند: تفکیک زباله از مبدا
نیز مانند تفکیک زباله در مقصد سودآور است، اما موجب توسعه بهداشت و سالم
ماندن محیط زیست نیز می‌شود.
مدیر سازمان حفاظت محیط زیست شهرستان‌های
شهریار و ملارد عنوان می‌کند: اکنون شرایط در اخترآباد مناسب نیست، زیرا
مشکلات محیط زیستی و بهداشتی در منطقه داریم و اگر فکری به حال این منطقه
نشود، این مشکلات حادتر خواهند شد.
نصب ترانشه‌ها
اکار درباره پیگیری‌های اداره محیط زیست برای بهبود وضعیت این منطقه نیز
می‌گوید: وضعیت محیط زیست دشت اخترآباد نسبت به گذشته بهتر شده‌است، زیرا
در گذشته هیچگونه ترانشه‌ای در این مرکز نبود که زباله در آنجا تخلیه شود و
به همین دلیل مراکز دفن به صورت تپه‌های انباشت زباله می‌ماند. این مسئول
ادامه می‌دهد: اما با پیگیری محیط زیست، ترانشه‌های تخلیه و دفن زباله در
اخترآباد نصب شدند. با نصب این ترانشه‌ها باید زباله‌ها لایه‌گذاری شوند و
رویشان با خاک پوشانده شود. اما چون به موقع و به‌صورت کامل انجام
نمی‌شوند، شاهد افزایش مشکلات محیطی و بهداشتی در منطقه هستیم.
10 سال پیش
نکته جالب توجه در این میان این است که 10 سال پیش شرکتی با عنوان شرکت
«بازیافت زباله در اخترآباد» کار خود را در منطقه آغاز کرد. اما به دلیل
نبود تجهيزات لازم براي بازيافت زباله‌ها در اين مرکز، زباله‌ها به صورت
غيرقانوني و بهداشتي به صورت کاملا سنتی بازيافت یا از هم تفکیک مي‌شوند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که انجام این کار، سالانه سود هنگفتی را برای صاحبان
این شرکت، که غالبا شهرداران اسبق شهرستان شهریار هستند، به دنبال دارد.
این درحالی است که این مدیران می‌توانستند در دوران مسئولیت خود این مشکل
را تاحدودی حل کرده و برای رفع آن برنامه‌ای ارائه دهند. اما به نظر می‌رسد
این اطلاعات به همراه رابطه‌ها بیشتر به سود این افراد بوده است. براساس
قانون، پسماندها در هر شهر یا شهرستانی باید زیر نظر سازمان مدیریت پسماند
قرار بگیرند.
با توجه به تاسیس سازمان پسماند شهرستان ملارد و قرارگیری دشت
اخترآباد در محدوده این شهرستان، این مرکز دفن زباله و بازیافت نیز باید
زیرنظر سازمان مربوطه خود قرار بگیرد تا با نظارت دقیق و اصولی مانع از
بروز مشکلات زیست محیطی و بهداشتی شود. همچنین سود سالانه حاصل از بازیافت
پسماندها نیز باید برای شهر و شهروندان هزینه شود.