مشروح مناظره فرهنگی و اجتماعی

فرارو- دومین مناظره تلویزیونی 8 کاندیدای ریاست جمهوری دقایقی قبل از شبکه اول سیما آغاز شد.

در این مناظره قرار است به مباحث فرهنگی و اجتماعی پرداخته شود. دکتر طلوعی ناظر ستاد انتخابات نیز همچون مناظره قبلی در استودیو حضور دارد. اولین مناظره کاندیداهای ریاست جمهوری روز جمعه گذشته با موضوع اقتصادی برگزار شد.

8 کاندیدای ریاست جمهوری در اولین مناظره تلویزیونی به نحوه پرسش سوالات و برگزاری این مناظره انتقاد کردند و مقرر شد در برگزاری دومین مناظره، با نظر کاندیداها تحولی ایجاد شود.

قرار است برای مناظره امروز ۱۶ سوال به ترتیب از همه نمایندگان پرسیده شود. در حقیقت هر بار از یک نامزد دعوت می شود تا پشت تریبون بیاید، یک سوال از او پرسیده می شود و نامزد فرصت دارد تا در مدت زمان 4 دقیقه که در اختیار دارد به پرسش مطرح شده پاسخ دهد. در ادامه نیز سایر نامزدها ۲ دقیقه فرصت دارند تا درباره آنچه که گفته شد، نظرات موافق یا مخالف خود را اعلام کنند. در این بخش هر کاندیدایی که نظری در پاسخ به نامزد پشت تریبون نداشته باشد، ۲ دقیقه اش محفوظ خواهد ماند و می تواند در فرصت دیگری از آن استفاده کند.

در نهایت و پس از اعلام نظر کاندیداها، نامزد پشت تریبون به مدت ۳ دقیقه فرصت دارد تا به سخنان ارائه شده پاسخ دهد و یا سخنان خود را جمع بندی کند.

در حقیقت در مناظره  هر کاندیدا به دو سوال پاسخ خواهد داد و بخش های سوالات کوتاه و تصاویر نیز حذف شده اند.

- محسن رضایی نخستین کاندیدایی است که پشت تریبون قرار گرفت و درباره فرهنگ صحبت کرد. او با اشاره به کاهش ارزش پول به یک سوم و وضعیت سخت اقتصادی، تاثیرات آن را بر بحث فرهنگی و اجتماعی مهم و تاثیر گذار دانست.

- بعد از سخنان رضایی، کاندیداها تک تک درباره سخنان او ، واکنش نشان دادند. حدادعادل و ولایتی از سخنان رضایی انتقاد کردند. روحانی از قشرگری، خرافه گری، گره زدن ناکارآمدی به مقامات مذهبی و امام دوازدهم شیعه، سانسور و حذفیات علیه هنرمندان و ایجاد فضای امنیتی در محیط فرهنگ و هنر انتقاد کرد.

محسن رضایی: برخی از دوستان بیش از حد در تهران زندگی می کنند. هشدار می دهم که دشمن با تمام توان آماده و مشکلات فقر و گرانی و بیکاری را حل کنیم. من هنوز وارد برنامه هایم نشده ام. خواهم گفت که فرهنگ چه تاثیری بر سیاست و اقتصاد دارد. مگر دوستان یادشان رفته که سال اول دفاع مقدس چه وضعیت فرهنگی داشت. ما فرهنگ را بعد از دفاع مقدس، تحویل شورای عالی انقلاب فرهنگی دادیم. آیا توانستید این فرهنگ را بعد از دفاع مقدس احیا کنید؟ شورای انقلاب فرهنگی کاستی های جدی هم دارد که به نظرم قابل دفاع نیست. دوستان جوری صحبت نکنند که ما مشکل اقتصادی نداریم.

حسن روحانی، دومین نامزدی است که برنامه های فرهنگی خود ارائه می کند.

حسن روحانی: مساله فرهنگ و آسیب های اجتماعی یکی از مهمترین مسائل اجتماعی و ملی است. انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی بود و امروز در زمینه فرهنگ، آنچه مردم باید شاهد باشند، نیستند. انقلاب ما انقلاب نور و اخلاق بود. آیا امروز اخلاقی وجود دارد؟ وقتی در رسانه های عمومی سخنی گفته می شود که مردم آشکارا می دانند اغراق است، گاهی آمار نادرست است. از رسانه استفاده می کنند و بدون اینکه حکم قضایی صادر شود، افترا می زنند. الناس علی دین ملوکهم. وقتی اخلاق از بین می رود، چک های بی محل، افزایش 7 درصدی طلاق در یک سال گذشته، افزایش حاشیه نشینی دلایلش صدمه مبنای فرهنگ است. مهم ترین راهکار را تمرکز زدایی می دانم. تا زمانی که فرهنگ ما  دولتی است مسائل ما حل و فصل نخواهیم شد. تا زمانی که به جای تعمیق، ترویج کنیم، مسائل ما حل نخواهد شد. دولت در زمینه فرهنگ باید سیاستگذار، ناظر و حامی است، و اولین حمایتش ایجاد فضای امن است اما باید کار را به اصحاب هنر واگذار کنیم.

قالیباف از آقای روحانی پرسید: در دولت ایشان با چه رویکرد فرهنگی باید نگاه کنیم اگر تمرکز را از بین ببریم. آیا همه مشکلاتی که ایشان اشاره کردند، حل می شود؟

عارف: نگاه قیم مابانه ای که دولت در حوزه فرهنگ دارد، آیا با فرض تمرکززدایی، حل خواهد شد؟

جلیلی: نباید با نگاه صرفا سیاسی نگاه کرد. زمانی فرهنگ اشرافی گری در این کشور داشت شکل می گرفت. دولت باید خودش جلو اشرافی گری، تبعیض و فساد و ریخت و پاش را بگیرد.

ولایتی: آقای روحانی به بخشی از آسیب شناسی فرهنگی اشاره کردند. اما توقع این بود که راه حل های خود را هم ارائه می کردند.

غلامعلی حداد عادل: آقای روحانی گفتند که مخالف سانسور هستند. من هم موافق سانسور نیستم. اما اگر در یک اثر هنری کتاب یا فیلم ریشه های اخلاقی یک جامعه زیر سئوال رفته باشد، آیا ایشان اجازه می دهند که آن کتاب یا فیلم وارد خانواده ها شوند و آن کتاب را سانسور نمی کنند؟

حسن روحانی: راه حل این است که بسیاری از این امور را به انجمن های حرفه ای و نظام صنفی واگذار کنیم. نظام صنفی از پیشکسوتان بخش هنر، روزنامه و غیره داشته باشیم که خودشان کنترل کنند. مگر دولت به تنهایی می تواند فرهنگ را کنترل کند. مقدسات ما را فقط کارمندی می فهمد که در فلان اداره نشسته که می خواهد ممیزی کند؟ آنها که دم از ساده زیستی زدند ببینیم کارشان به کجا رسید؟ به رسانه ها آزادی بدهید تا جلو فساد گرفته شود. اکتفا به نظارت های رسمی که وجود دارد، نکنیم. فرهنگ تزریقی نیست. فرهنگ چشمه های جوشانی است که در نهاد مردم است و باید کشف کنیم. ما زیاد قیم نمی خواهیم، قوام می خواهیم.

محمدرضا عارف: سومین نامزدی است که رئوس برنامه های فرهنگی خود را ارائه می کند.

عارف: حوزه فرهنگ و هنر و اجتماعی جزو اولویت برنامه های ماست. انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی و اجتماعی بود. تصدی گری دولت در حوزه فرهنگ و هنر باید به حداقل برسد. امور فرهنگ باید به اهل فرهنگ و هنر سپرده شود. فکر نکنیم با انتخاب یک مسئول فرهنگی مشکل فرهنگ ما حل می شود.

فرهنگ و هنر شاید بومی ترین صنعت ما باشد. ما در مورد تولید فیلم رتبه اول را در منطقه داریم. اما متاسفانه زیربناهای خوبی نداریم.

متاسفانه نگاه ما در فرهنگ و هنر نگاهی امتیازی است که باید اصلاح شود.

سعید جلیلی: به فرهنگ باید به چشم فرصت نگاه کنیم. اگر به بهانه برخی موضوعات دیگر راضی بشویم که هر چیزی در آن قاطی شود و دیگر فرهنگ ما نباشد، به ضد خودش تبدیل می شود.

ولایتی: ما محوریت فرهنگ را باید بگذاریم فرهنگ خودی و هر چه مغایر آن بود را اصلاح کنیم و  فرهنگی مقاومتی را مبتنی بر فرهنگ ملی و اسلامی فراهم کنیم.

حداد عادل: در اینکه کار فرهنگی باید به دست مردم باشد تردید نیست ولی دولت ها هم وظایف فرهنگی دارند. همه جای جهان دولتها کارهای فرهنگی می کنند. دولت اسلامی چه وظایف فرهنگی بر عهده دارد؟ آیا می شود همه چیز را از دولت گرفت؟

حسن روحانی: باید مسائل فرهنگی را به انجمن ها بسپاریم. سیزده بدر و عاشورا و مراسم دینی را مردم برگزار می کنند و بهترین شکل برگزار می کنند. بنابراین باید دست مردم را باز بگذاریم. فسادهای کلان را فراموش کرده ایم و چهار تا جوان را که تخلف کوچک می کنند در خیابان های می گیریم که این تخلف ها با فرهنگ قابل رفع است. هنر بهترین سفیر ایران است. آیا بهتر از حافظ، میرخانی، احصایی، فرشچیان و شجریان برای صدور فرهنگ و هنرمان داریم؟

قالیباف: توقع من این بود که رویکردهای فرهنگی را بشنویم. فکر کنم بحث ها عمدتا می رود در حوزه موردی و مصداقی. به هر حال در حوزه فرهنگ، متکی به رای حرف نزنیم بلکه متکی به اصلاح جامعه حرف بزنیم. بی اعتمادی و دروغ گفتن در جامعه بدتر از فقر است. همین دروغ فقر را درست کرده است. بله تصدی گری کار غلطی است. دولت هم در فرهنگ و هم در اقتصاد باید دست و پای خود را از زندگی مردم را جمع کند. آقای عارف بگوید چه نگاهی در فرهنگ باید حاکم باشد. چه کنیم که اصلاح شود؟

محسن رضایی ار عارف پرسید: چرا طرح جامع ورزش در دولت اصلاحات اجرایی نشد؟

محمدرضا عارف: طرح جامع ورزش را مطرح کردیم اما در دولت بعدی اجرا نشد. ما باید رویکردی در بخش فرهنگ و هنر به دست اندرکاران اعتمادکنیم. نباید یک مولف برای چاپ کتابش از هفت خوان رستم بگذرد. باید خبرگان هر بخشی در نظام صنفی آن بخش بر تولیدات نظارت کنند. مانند سازمان نظام پزشکی. ما یک فیلم را به دلیل 5 تا 10 درصد اختلاف نظر توقیف می کنیم و جوان ایرانی را به سوی فیلم های خارجی سوق می دهیم.

علی اکبر ولایتی چهارمین نامزدی است که رئوس برنامه های فرهنگی خود را مطرح می کند.

علی اکبر ولایتی: تعریف فرهنگ تجلی باورها و رفتار یک جامعه است. انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی است. دولتی که تشکیل خواهد شد، باید دولت هدایت باشد. رئیس جمهور و وزرا باید اسوه باشند. آسیب شناسی از وضعیت موجود این است که آثار رشوه خواری و تبعیض و اعتیاد و پارتی را می بینیم و عقب ماندن کار ضعفا از مشکلات فرهنگی موجود است. در تاریخ ما فرهنگ اسلام و ایران همواره نگهبان هویت ایرانی و اسلامی بوده. باید در خانواده ایجاد مصونیت کنیم. خانواده ما را بر اساس نظریات هانتینگتون و تافلر مورد هجوم قرار دادند. تسهیل ازدواج، ایجاد شغل و تلاش در جهت پایدارکردن خانواده ها و توجه کامل به آموزش و پرورش اهمیت دارد. حدود 50 درصد معلمان ما در دبستان تدریس می کنند.

حسن روحانی: ما باید تسهیلاتی فراهم کنیم که کالای فرهنگی فاخر به مردم ارائه کنیم و به تنوع های دینی و قومی توجه کنیم.

محسن رضایی: اگر در خانواده های ما آرامش نیست دلیلش چیست؟ اقتصاد در مسائل فرهنگی چقدر نقش دارد؟

غرضی: آیا تهاجم فرهنگی توانسته در فرهنگ ایران نفوذ کند؟

عارف: برای مقابله با تهاجم فرهنگی همیشه صورت مسئله پاک شده. مانند جمع کردن ماهواره، کاهش پهنای باند اینترنت و یا فیلترینگ.
عارف ربنا با صدای محمدرضا شجریان را یک نمونه فاخر فرهنگی دانست.

جلیلی: ظرفیت های فرهنگی ما خیلی بزرگ است که موجب افتخار است. یک نوع انحصار و خلاصه کردن در زمینه فرهنگ هست. این همه شعرای خوب بعد از انقلاب داریم، همه این ظرفیتها باید آزاد بشود.

ولایتی: رئیس جمهور اگر به فرهنگ اسلامی و ایران عمل کند بیشترین اثر را خواهد داشت. در خصوص تهاجم فرهنگی باید مصون سازی شود و آن تقویت بنیاد خانواده است.

محمدباقر قالیباف پنجمین نامزدی است که پشت تریبون قرار گرفته است.

محمدباقر قالیباف: برای هر کشوری مهم ترین موضوع، استقلال و عزتش است. حفظ استقلال فقط با قدرت سیاسی امکان پذیر است؟ به نظر می رسد خیر. کشور باید مولد باشد. تولید قدرت، ثروت، معرفت، و منزلت کند. پس اقتصاد، فرهنگ، سیاست و مسائل اجتماعی مهم است. فلسفه نظام ما رشد و تعالی انسان هاست. خداوند انسانیت و آزادگی انسان را اعطا کرد. دولت توسعه سیاسی یک جانبه نگری بود. توسعه اقتصادی هم یک جانبه نگری بود. در فرهنگ باید دنبال معنویت و اخلاق باشیم. فرهنگ در کشور ما مظلوم واقع شده. حق فرهنگی را ادا نکردیم. نقش فرهنگ در سیاست، اقتصاد و ناهنجاری ها و هنجارها. دولت وظیفه کمی هم دارد. باید ببینیم مهم ترین بحث تربیت کجاست؟ آموزش و پرورش، دانشگاه ها، حوزه ها، و هنرمندان و نویسندگان تولیدکنندگان فرهنگی هستند.

رضایی: آقای قالیباف چگونه منزلت اجتماعی را تقویت خواهد کرد؟

غرضی: آیا فرهنگ بر سیاست تاثیرگذار است یا سیاست بر فرهنگ تاثیرگذار است؟

عارف: آیا در شهرداری هم با همین رویکرد عمل کردید؟ معماری جدید در تهران با فرهنگ ایرانی در تقابل بوده است.

حداد عادل: اگر می خواهیم فرهنگ و هنر توسعه پیدا کند، باید ما کاری کنیم که اهل فرهنگ و هنر باید همه وقت و وجودشان را صرف خلق آثار فرهنگی و هنری کنند و نگرانی از وضعیت معیشتی شان هم نداشته باشند.  فرهنگ و هنر مانند سبزی خوردن سر سفره است و نگاه ما به فرهنگ و هنر تشریفاتی بوده است.

روحانی: سیاست یا اقتصادی نداریم که در دلش فرهنگ نباشد. فرهنگ را همه جا باید لمس کنیم. کمبودی که در جامعه ما وجود دارد، منزلت همه اقشار جامعه است. همه منزلت می خواهند. در بسیاری از فضاها به جای حاکم کردن فضای فرهنگی، فضای امنیتی را حاکم کرده ایم. دانشجویان به راحتی نمی توانند سخن بگویند. بر خلاف نظر رهبری که گفت کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه ها فراهم شود.

قالیباف: اگر فرهنگ و هنر پایه قدرت حکومت ماست، نباید موقعی که با کسری بودجه مواجه شدیم از فرهنگ و هنر بزنیم. دولت نباید نگاهی امنیتی به فرهنگ و هنر داشته باشد. شهر تهران پنجاه سال بدون طرح تفصیلی بوده و امروز در مدار قانون حرکت می کند. ما تلاش مان در شهرداری این بود که شهرداری را از یک نهاد خدماتی به یک نهاد اجتماعی و فرهنگی تبدیل کنیم.

محمد غرضی ششمین نامزدی است که پشت تریبون قرار گرفت.

محمد غرضی درگذشت آیت الله طاهری را تسلیت گفت. وی گفت: فرهنگ انعکاس زندگی مردم در دستاوردهای خود است. فرهنگ تزریقی و تحمیلی نیست و نمی تواند تحت تاثیر سیستم های دیگر قرار گیرد. ملت ایران فرهنگ خود را ساخته و زندگی خود را تامین کرده است. در کشور ما روسیه و انگلیس بر کشور حاکم شد و مجموعه صاحبان امتیاز به سوی فرهنگ روسیه و انگلیس و فرانسه رفتند ولی مردم در جایگاه خود ماندند. تصور تغییر فرهنگ به دست دولت ها نفی شده است. مردم بعد از شکست ایستادند تا دولت را مجبور کنند مشروطه به وجود بیاید. همین فرهنگ ملی شدن نفت را ایجاد کرد. و سپس 22 بهمن. مردم با فرهنگ خودشان زندگی می کنند.

سعید جلیلی: ما اگر توجه نداشته باشیم به موانع فرهنگی، دچار خطا خواهیم شد. اگر آسیب شناسی غلط داشته باشیم، به موضوعاتی توجه خواهیم داشت و از اصل موضوع غافل می شویم.

جلیلی از عملکرد حسن روحانی در دوران دبیرشورای عالی امنیت درباره دانشگاه ها انتقاد کرد.

حسن روحانی در پاسخ به جلیلی گفت: مقایسه فضای دانشگاه های امسال و این روز با سال 82، حالا کجا آن وقت کجا؟ چقدر استاد بازنشسته شدند؟ چقدر اخراج شدند؟ در سال 82 و 83 تمام اقدام هایی که دبیرخانه شورای امنیت ملی داشته برای رفاه حال دانشجویان بوده. ما گفتیم که تمام دانشجویانی که برایشان پرونده درست شده باید از بین برود و قوه قضاییه را قانع کردیم که این پرونده ها را کنار بگذارد.

روحانی به انتقاد جلیلی پاسخ داد و گفت: شرایط اکنون با سال های 82و 83 کاملا متفاوت است. بسیاری از استادهای دانشگاه در دوره جدید اخراج شدند.

 غرضی: هر دولتی که بخواهد فرهنگ خود را بر جامعه تحمیل کند، محکوم به شکست است. دولتها باید تابع جامعه و فرهنگ عامه باشند.

غلامعلی حداد عادل به عنوان هقتمین نامزد پشت تریبون قرار گرفت.

حداد عادل گفت: در اینکه فرهنگ هم با اقتصاد و هم با سیاست مرتبط است بحثی نیست. نمی شود یکسره درباره اقتصاد یا سیاست صحبت کنیم. فرهنگ یک جامعه مانند شخصیت برای فرد است. فرهنگ ما اسلامی است. مردم ایران از دیرباز و قبل از اسلام هم خداپرست بوده اند. باور به خدا باید اساس کار ما باشد. باید زندگی و جامعه خود را قرآنی کنیم. باید بر اصالت فرهنگی اسلامی و ایرانی تاکید کنیم. بنده در دولت آینده تلاش خواهم کرد نسل جوان فرهنگ خود را بشناسد، به آن افتخار کند و به مسلمانی و ایرانی بودن در برابر دنیا افتخار کند. اگر در فرهنگ استقلال نداشته باشیم، در سیاست و اقتصاد استقلال نخواهیم داشت. ما در برابر تهاجم فرهنگی وقتی می توانیم مقاومت کنیم که فرهنگ خود را بشناسیم. داشتن فرهنگ مستقل به معنی ستیزه کردن با جهان و نفی ارزش های فرهنگ های دیگر نیست. ما وقتی می توانیم رابطه منطقی با دیگر فرهنگ ها داشته باشیم که خود را بشناسیم.

غرضی: آیا فرهنگ ایران در منطقه نسبت به همسایگانش، معرفتی عمل کرده، ذلیلانه عمل کرده و یا اینکه تاثیرگذار بوده؟

عارف (خطاب به حداد): چرا احکام شورای عالی فرهنگی تاکنون اجرایی نشده است؟

ولایتی: پیشنهاد آقای حداد در خصوص کار  و نقش فرهنگستان ها در دولت بعدی چه خواهد بود؟

حدادعادل (در پاسخ به غرضی): فرهنگ ایرانی و اسلامی در منطقه تاثیر گذار بوده است.

حداد: فرهنگستان ها وظیفه شان جنبه راهبری دارد و راهبردهاشان را باید به دست اندرکاران عرضه کنند.

سعید جلیلی هشتمین نامزدی است که پشت تریبون قرار گرفت.

جلیلی: آنچه مزیت نسبی ماست فرهنگ است. امام با تکیه بر قدرت فرهنگی این حرکت را شروع کردند. او نه جنگ افزار داشت نه حزبی داشت. از ظرفیت فرهنگی توانست این همه پیشرفت را برای کشور ایجاد کند. اگر بتوانیم از این ظرفیت به خوبی استفاده کنیم، قدرت و ظرفیتی که ایجاد می کند حتی از قانون هم مهم تر است. مثل قوانین رانندگی. قدرت فرهنگ مغول ها را شکست داد. در جنگ تحمیلی فرهنگ بسیجی بود. فرهنگ استکبار ستیزی است که این ظرفیت را برای ملت ما در بحث هسته ای ایجاد کرده است. یکی از بحث های اساسی این است که دولت باید فهم صحیح را داشته باشد. رئیس جمهور باید یک عنصر فرهنگی باشد و شناخت دقیق از ظرفیت فرهنگی داشته باشد. امسال در آمریکا سه فیلم آرگو، نیمه شب و لینکلن ساخته شده است که همه در راستای اهداف فرهنگی خودشان بوده. بنابراین جدایی فرهنگ از دیگر عرصه ها درست نیست. ظرفیت های نرم افزاری و سخت افزاری به خوبی بشناسد و آزاد کند.

حدادعادل: مهمترین دستاوردی که در جامعه داریم پیوند نظام و مردم است که در اثر وحدت اعتقادی پدید آمده است. شکوفایی نیروهای اجتماعی از وحدت مردم و نظام به وجود می آید. برخی از این سریال های ماهواره ای یا فیلم هایی که ساخته می شود، با چه نیتی ساخته می شود. به ما گزارش داده می شود. بیشتر این سریال ها چنان طراحی شده که بنیان خانواده را ویران کند.

روحانی: آقای جلیلی دایره افراد خودی را چگونه می بیند؟ چون برخی دنبال حذف و کناره گیری از حضور در جهان هستند. باید در زمینه فرهنگی فضا را باز کنیم. چرا فرار مغزها اتفاق می افتد؟ چون در دانشگاه ها جاده یکطرفه ایجاد کنیم. نگذاشتیم اساتید به خارج بروند و برگردند چون مشکلاتی برای ایشان ایجاد شده. آقای جلیلی درباره تنگ نظری ها کمی سخن بگویند.

قالیباف: اگر به موضوعات جامعه یکجانبه نگری کنیم، طبیعتا نمی توانیم پیشرفت همه جانبه داشته باشیم. برخی جامعه را مانند یک کودک لوس ساده لوح  می بینند و برخی مانند یک موحود زنده رشید و بالغ نگاه می کنند. جامعه یک موجود زنده است. اگر انگشت در چشم این موجود کردی حتما واکنش نشان می دهد و اگر کرامت نشان دادی نیز واکنش نشان می دهد. برای پیشرفت ما نیازمند یک همدلی هستیم که با تبعیض و فقر به دست نمی آید.

 غرضی (سئوال از جلیلی): آیا انقلاب اسلامی توانسته به فرهنگ غرب هجوم ببرد یا فرهنگ غرب به انقلاب اسلامی هجوم برده است؟

محسن رضایی: آقای جلیلی خوب است اشاره به بحث سلامت کنند.

عارف: امروزه بهترین راهکار و مقابله با کانال های غیراخلاقی حذف نیست. فناوری های روز اجازه می دهد که ضدفیلتر هم تولید شود. باید با خلق آثار خوب، جامعه را واکسینه کنیم. نگاه دولتی به فرهنگ در نهایت به نوعی نگاه سیاسی و امنیتی شدن فضای فرهنگ را نتیجه داده. دولت به جای اینکه سفارش بدهد، خودش را خادم فرهنگ اعلام کند و باید به فرهنگیان اعتماد کنیم. راه مقابله با تهاجم، حذف نیست.

جلیلی: صد شبکه فارسی زبان خارجی برای حمله به فرهنگ ما آغاز بکار کرده است. یک جوان 25 ساله بوشهری با فیلمی کوتاه بسیار بهتر از من از برنامه هسته ای دفاع کرده است.

جلیلی: پیام انقلاب اسلامی "هجوم" بود. عده ای انحصار ایجاد می کنند. [خطاب به روحانی] برخی از کسانی که اسم بردید، هر کس بر خلاف آنها حرف زدند، با ایجاد خفقان، آنها را سکوت کردند. ما مطرح می کنیم که دو روزنامه بسته شد. چرا وقتی بحث از آزادی می کنیم، نگاه نمی کنیم که چند درصد از جامعه از آن بهره می برند.

در پایان وقت اول حسن روحانی (بالاترین) 21 دقیقه و 17 ثانیه از وقت خود را استفاده کرده و محمد غرضی (پائین ترین) 9 دقیقه و 53 ثانیه از وقت خوود را استفاده کرده است

روحانی: باید بیمه را همگانی کنیم. و همچنین باید بیمه را رقابتی کنیم. سهم بیمه ای که مردم می پردازند باید کم و کمتر شود تا به سطح جهانی برسد. همچنین سه درصد معلولان باید استخدام شوند.

ولایتی: نقش مردم ما در حفظ فرهنگ اسلام و ایران باید تاکید شود. او در ادامه به برخی آثار ادبی ایرانی و شکل گیری فرهنگ فتوت و جوانمردان در ایران اشاره کرد و نمونه بارزش را سربداران اعلام کرد. او به فرازهایی از تاریخ ایران اشاره کرد و از افرادی چون ستارخان یاد کرد و گفت که مردم با تمسک به فرهنگ اسلامی و شیعی توانستند جامعه را حفظ کند. او از هیئت های مذهبی در زمان رضاشاه نام برد و ستون فقرات انقلاب 15 خرداد را هیئت های مذهبی دانست. او گفت: "افرادی مثل جناب آقای آهنگران هر بار می خواستند مردم را تحریک کنند، روضه خوانی و مدیحه سرایی درست کردند و مردم با شور حسینی به مرزها رفتند برای اینکه به زیارت کربلا بروند. بعد از پیروزی انقلاب و در جریان فتنه هایی از جمله 88، همین هیئت های مذهبی بودند که با توصیه های مقام معظم رهبری، این خط را نگه دارند بدون اینکه از جایی پول بگیرند، و بلکه در جاهایی که کشور ما نیاز به کمک داشت، همین هیئت ها پول جمع می کردند." 

عارف: آقای جلیلی و آقای روحانی در مورد فضای امنیتی در دانشگاه بحث کردند. این فضا دانشجویان را بی انگیزه کرد. متأسفانه با چماق کمیته انضباطی دانشجویان را در یک مسیر خاص آموزشی قرار می دادند. تشکلات دانشجویی جایگاه خود را از دست دادند یا بعضی تشکل ها را تعطیل کرده بودند. نمی دانم چرا امسال ترم دوم دانشگاه ها فشرده شد و تا پایان اردیبهشت ماه کلاس ها را تعطیل کردند و الآن که باید دانشجو در دانشگاه فعال باشد، زمان امتحانات است. حتی استادان دانشگاه که می خواهند به سفر خارجی بروند توسط حراست بازخواست می شوند. یکی از دغدغه های رهبری کرسی های آزاد اندیشی بوده است. اما در فضای امنیتی دانشجو انگیزه خود را از دست می دهد. امیدواریم این فضا اصلاح شود.

عارف در مورد اعتیاد: دو سه روز پیش به بازار تهران رفتم. یک خانمی به من التماس می کرد که مرا از شر شوهر و چهار فرزند معتادم نجات دهید. این وضعیتی است که با آن روبرو هستیم. سن اعتیاد پایین آمده و درصد معتادان بالا رفته است. اعتیاد را باید بیماری بدانیم و کمک کنیم معتادان درمان شوند. یکی از دلایل اعتیاد وضعیت اقتصادی و بی کاری است. فضای مناسب برای اوقات فراغت جوانان فراهم کرد. سرانه ورزش در کشور باید افزایش یابد.

جلیلی: اگر می خواهیم تمدن اسلامی را ایجاد کنیم باید بستر فرهنگی آن را فراهم کنیم. یکی از کارهایی که دولت باید بکند، ایجاد هماهنگی فرهنگی بین بخش های دولت باشد. آموزش و پرورش و وزارت ارشاد باید هماهنگ باشند. دولت می تواند در اقتصاد فرهنگ نقش داشته باشد. اگر ما در جایی سرمایه گذاری کنیم، باعث صرفه جویی در جاهای دیگر می شود. مثلا باید بتوانیم مسجد را به جای روزی سه ساعت (برای نماز)، در تمام روز استفاده کنیم.من روی ظرفیت مادر، معلم و مسجد تأکید دارم. اگر بتوانیم از این ظرفیت استفاده کنیم و سرمایه گذاری و کار کنیم و شرایطی فراهم کنیم که آنها به فکر شغل دوم نباشند، بسیاری از مشکلات حل می شود.

جلیلی در پاسخ به عارف: این فضای امنیتی که آقای عارف می گویند نمی دانم از کجا می گویند. من خودم دیشب در یکی از استان ها در یک دانشگاه بودم و خیلی پر شور بود و انتقادهای زیادی هم از خود من به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی داشتند و مطرح کردند.

رضایی: می خواهم با جرأت بگویم که حتی اپوزیسیون خارج از کشور که در حال نقد جمهوری اسلامی است هنوز در فضای دهه اول انقلاب این کار را می کند. در حالی که ما از آن مرحله عبور کرده ایم. این انتقادهایی که مطرح شد مگر در گذشته گفته نشده است؟ مگر در انتخابات قبل اینها گفته نشد؟ مشکل کجاست که اینها حل نمی شود؟ با اسلام سیاسی نمی شود فرهنگ و هنر را اداره کنیم. کسانی که با اسلام سیاسی می خواهند فرهنگ را اداره کنند این کار به دیکتاتوری منجر خواهد شد. ما نیاز به توجه به اسلام اجتماعی داریم. سبک زندگی را می خواهیم با اسلام سیاسی درست کنیم یا با اسلام اجتماعی؟ ما هنوز نگاه اسلامی به اقتصاد و به زندگی نکرده ایم. باید عینک سیاست را کنار بگذاریم و عینک اسلام اجتماعی را بزنیم... چند کار اساسی باید انجام داد. اول اینکه [اگر رئیس جمهور شوم] پای سیاست و امنیت را از مسائلی که مربوط به آنها نیست بیرون می کشم... نگاه ما به اقوام نباید سیاسی-امنیتی باشد... کار دوم این است که اخلاق را به رفتار دولتمردان بر می گردانم و اولین دولت اخلاقی را شکل می دهم... سوم اینکه همه برنامه ها را به سمت مردم سوق می دهم. می خواهند ما را محاصره اقتصادی کنند و ما نباید در اقتصاد شکست بخوریم. چرا ما می خواهیم گفتمان انقلاب را به مسئله سیاست و مقاومت منحصر کنیم؟ ... من اهانت به مرجعیت را خط قرمز اعلام خواهم کرد... کار ورزش را به دست ورزشی ها خواهم داد و از دخالت سیاسیون جلوگیری می کنم... فرهنگ اقوام را تقویت خواهم کرد.

محمد غرضی: اسلام بر "حاکم" پیروز شده است نه بر ملت. جریان اجتماعی ملت ما یک جریان فرهنگی وسیعتر از مرزهای ایران بوده و خواهد بود. جریان اجتماعی در ایران است که سبب تثبیت جریان امامت شد. بنی عباس به دست ایرانی ها ساقط می شود. ما در تاریخ توانایی های بسیار زیادی داشته ایم. این ناشی از فرهنگ عمومی ملت است. ناشی از حکومت ها و اشخاص نیست. محمد غرضی از اینکه دیگر نامزدها "همواره به توانایی ها و وظایف دولت اشاره می کنند" انتقاد کرد. کلمه "اجباری" را علما با آن مخالفت کردند. او با اشاره به خدمت نظام وظیفه، از اینکه "وقت جوان ها را بگیریم و دو سال وقتشان گرفته شود و گماشته این و آن شود" انتقاد کرد. ما تا 27 سالگی جوان ها را رها می کنیم. بعد از سربازی، ده سال عمرش تمام شده. چهارمیلیون دانشجو داریم. باید برای اینها مهارت بیافرینی. او گفت: "نسل دو و نیم موبایل را در سال 72 من آورده ام. هنوز همین است در حالی که نسل 3 و 4 هم آمده است." "تکنولوژی را فراموش نکنید تا جوان ها از شما فرار نکنند."

قالیباف: کارنامه ما در حوزه اقتصادی و فرهنگی کارنامه قابل قبولی نبوده است. در حفظ سرمایه های اجتماعی، آنقدر که بی اعتمادی به ما ضربه زده مسائل اقتصادی ضربه نزده است.دولت اجتماعی تبلور حضور اقشار مختلف مردم است. در پلیس من بجای روحیه امنیت محور، رویکرد جامعه محور را دنبال کردم.

غلامعلی حدادعادل درباره اعتیاد: ما باید مصونیت فرهنگی ایجاد کنیم و هم باید جلوی ریزش سم در غذای روحی مردم را بگیریم.

بخش نخست پایان یافت و ده دقیقه استراحت اعلام شد.

بخش دوم
بخش دوم مناظره آغاز شد. مرتضی حیدری، مجری مناظره گفت که شانرده سوال مطرح می شود که هر نامزد به دو سوال پاسخ می دهد که هر پاسخ باید 2 دقیقه باشد.

سوال از حداد عادل: تهیه پیوست فرهنگی برای طرح های عمرانی اقتصادی چقدر اهمیت دارد؟

حدادعادل: مقصود از پیوست فرهنگی این است که دستگاه هایی که می خواهند طرحی را اجرا کنند، باید دغدغه های آن طرح را داشته باشند. مثلا اگر پادگانی در نقطه ای ایجاد می کنیم یا بزرگراهی می سازیم باید از نظر تخریب محیط زیست از پیش اندیشید و باید برایش پیوست فرهنگی داشته باشیم. پیوست فرهنگی این است که مدیران برای کارهای غیر فرهنگی باید دغدغه فرهنگی داشته باشند.

سوال از جلیلی: اقدام عملی شما در استفاده از ظرفیت های هنرمندان در مقابله با جنگ نرم چه خواهد بود.

جواب: هنر و هنرمندان یک فرصت و یک ظرفیت است. اگر بتوانیم پیام انقلاب اسلامی را با قالب های هنری ارائه بدهیم، فرهنگ ما را بهتر به دنیا خواهد شناساند.

او از "صادرات" محصولات فرهنگی گفت.

جلیلی گفت: "در این زمینه ضعف های چشمگیری داریم. دفاع مقدس، تاریخ انقلاب، چند فیلم درباره پانزده خرداد ساخته ایم؟ ما باید از این ظرفیت استفاده کنیم و از انحصار دربیاوریم."

سوال از حسن روحانی: موثرترین اقدام در تقویت و توسعه صنعت گردشگری چه خواهد بود؟

روحانی: "مجموعه محاسبات نشان می دهد که اگر بتوانیم در طول یک سال، 10 میلیون گردشگر وارد کشور شود، بیش از 13 میلیارد درآمد داریم و 4 میلیون اشتغال برای ما ایجاد خواهد شد. کشورهایی مثل ترکیه بالای 30 میلیون گردشگر دارد. باید در صنعت توریسم زیربناها را بتوانیم درست کنیم مثل هتل، حمل و نقل و ... . مهمترین مشکلی که داریم، بحث بانکی و مسائل مالی است به خاطر تحریم."

سئوال از علی اکبر ولایتی: الگوی دولت شما برای تحقق شادی و نشاط بیشتر در جامعه چیست؟

ولایتی: تا زمانی که مسئله شغل و معاش مردم حل نشود، صحبت از شادی و نشاط در جامعه بی فایده است. در استفاده از تعطیلات باید مانند کشورهای دیگر استفاده از آن اجباری باشد تا روحیه مردم ترمیم پیدا کند. متنوع کردن برنامه های رسانه ها کمک به نشاط جامعه می کند. رسانه ها باید بر هر سن و سلیقه ای امکانات لازم را داشته باشند.

سوال از محمد غرضی: فوری ترین اقدام دولت شما برای حل مشکلات سلامت چه خواهد بود؟

غرضی: شبکه هوشمند سلامت را راه می اندازم. نسل سوم و چهارم تلفن هوشمند را در کشور نصب می کنم. یک نرم افزار کوچک نصب می شود و می تواند به تعداد زیادی از افراد دستور می دهد. در بخش سلامت هر چه تکنولوژی و مهندسی پزشکی را توسعه بدهیم، موثرتر است. نباید از پزشک کار فیزیکی بگیریم. باید در یک محل مستقرش کنیم و باید از تکنولوژی استفاده کرد. مریض را از راه دور می شود مشخصاتش را دریافت کرد. از جمله فشار خون، نبض، تجزیه خون و ... اینها غیرقابل دسترسی نیست.

سئوال از محمدرضا عارف: دولت شما چگونه فضای مجازی را ساماندهی خواهد کرد؟

عارف: مهمترین مسئله در فضای مجازی، بحث امنیت تبادل اطلاعات است. اولویت تامین امنیت فضا مجازی است. ما می توانیم در مقابل حملات نرم مصون شویم. باید با ورود سایت مستجهن و غیراخلاقی مقابله کنیم.

سئوال از محسن رضایی: نگاه شما به رسانه ملی و پیگیری مطالبات مردم چیست؟

محسن رضایی: انتظاری نداریم رسانه ملی نظام و فرهنگ و بسیاری از ارزش های دیگر را فدای دولت کند. من به گذشته نقد دارم. هر وقت صدا و سیما مرا نقد کند تشویق می کنم و تقاضا می کنم که بیایم و حرف بزنم و کسانی که نقد دارند هم حرف بزنند. من و دوستانم هم پاسخگو باشیم. مردمسالاری دینی که تنها رای دادن و مشارکت نیست. دفاع از دولت به جای خود، و دفاع از مردم هم به جای خود. امیدوارم که مسئولان صدا و سیما هم دل و جرات پیدا کنند و این گونه مناظره ها را برگزار کنند.

سئوال از محمدباقر قالیباف: دولت شما تا چقدر خود را مسئول حفظ سبک زندگی ایران و اسلامی می داند؟

قالیباف: سبک زندگی باید از دل مردم، خانه و خانواده بیرون بیاید. دولت می تواند در هدایت و توجه به هنجارهای اجتماعی کمک کند. مراکز دانشگاهی و نهاد اجتماعی باید در ایجاد سبک صحیح زندگی نقش داشته باشند.

بخش دوم سوالات
سئوال از محسن رضایی: موثرترین دولت شما برای کنترل اعتیاد در جامعه چیست؟

رضایی: کانون اصلی مواد مخدر سنتی در هفتاد هشتادکیلومتری بیرون مرز ماست که از طریق عواملی که در دوبی و ترکیه به سر می برند، وارد کشور می شود. تا به حال کسی روی این موضوع تاکید نکرده است. من با قاطعیت این مراکز را از بین می برم. مساله بعد، کاهش تقاضاست. از رسانه ملی و دیگر رسانه ها خواهیم خواست که آثار این مواد را اطلاع رسانی کنند. با طرحی دو ساله، معتادها را درمان می کنیم و با اشتغال به جامعه می فرستیم. 

سئوال از محمد غرضی: دولت شما چقدر نقدپذیر است و تا چقدر کرسی های آزاداندیشی را در دانشگاه ترویج می کند؟

غرضی: دولت آینده باید ارتباط های اجتماعی وسیع داشته باشد، با نسل سه و چهار موبایل این ارتباطات ایجاد می شود.

سوال از جلیلی: مهمترین آسیب فرهنگی اجتماعی که تحکیم خانواده ها را تهدید می کند و راهکار شما چیست؟

جواب: دیدگاه خودمان را باید داشته باشیم. دیدگاه اسلامی. در غرب به زن به عنوان یک نیروی کار نگاه می کنند که باید اشتغال داشته باشد. یک نگاه دیگر: خانواده بنیان جامعه است. آنها می گویند فرد بنیان جامعه است. وظیفه اصلی زن مادری است و حضور انقلابی. اگر به مادر بها دادیم و در خانواده نقش اصلی دادیم بسیاری از آسیب های اجتماعی را نخواهیم داشت. باید با اقتضائات و الزاماتی که نگاه دینی و ایرانی ما دارد، برنامه ریزی کنیم نه بر اساس نگاه دیگران.

سئوال از حسن روحانی: دولت شما برای حفظ حقوق شهروندی و حریم خصوصی آنها چه تدابیری دارد؟

روحانی: اساس حقوق شهروندی همه ایرانیان و همه آنهایی که تبعه ایران هستند از حقوق شهروندی استفاده خواهند کرد. مسئله مذهب، قومیت و نژاد نمی تواند تاثیری در حقوق شهروندی متفاوت داشته باشد. آمار و ارقام نشان می دهد که تعدادی از مردم (نزدیک به 50 درصد) به رسانه های بیگانه نگاه می کنند. بنابراین جمع کردن آنتن های ماهواره تاثیر چندانی ندارد

سوال از ولایتی: مهم ترین اقدام شما برای شکوفایی ورزش چیست؟

ولایتی: ورزش در هر سنی باید وسیله و امکاناتش فراهم شود. اساس تربیت ورزش قهرمانی باید در دبستان ها جستجو شود. ژیمناستیک و شنا در دبستان ها اجباری شده. استعدادیابی در مدارس باعث می شود که بتوان مدال آورد. برای ورزشکاران بیمه کامل در زمینه درمانی و آسیب دیدگی و از کارافتادگی و بازنشستگی باید داشته باشیم. ورزش دولتی نباید باشد. معنی ندارد که بعضی از باشگاه ها در دست دولت باشد. مدیریت ورزش نباید سیاسی باشد.

سئوال از محمدرضا عارف: دولت شما برای تسهیل جوانان چه اقدام عاجلی خواهد کرد؟

عارف: یکی از مشکلات ما افزایش سن ازدواج است. به دلیل بالا بودن نرخ بیکاری جوانان رغبتی به ازدواج ندارد. مشکل مسکن یکی دیگر از عوامل دیر ازدواج کردن است. ما با مسکن ماندگار طرحی برای جوانان داریم. برگزاری مراسم ازدواج می توانیم جوانان را به ازدواج تشویق کنیم. از لحاظ فرهنگی باید تلاش کنیم جوانان در قبل، حین و بعد از ازدواج باید آموزش های لازم را ببینند.

سوال از حداد عادل: مهمترین اقدام دولت شما برای گسترش فرهنگ حجاب و عفاف چیست؟

جواب: معتقدکردن نسل آینده و جوان ها به حجاب است. من در سال 1359 کتاب فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی را نوشتم که تا به حال 21 بار چاپ شده و به حدود 10 زبان هم ترجمه شده. بنده با استفاده از استاد شهیدم مطهری اهمیت حجاب را متذکر شدم. جامعه ما عفیف است. اگر چه خانم های ما کمی تا قسمتی بدحجابند. زن ایرانی به طور کلی، به دلیل فطرت و اعتقاد اسلامی اش حجاب را پذیرفته و باید برای ترویج فرهنگ حجاب، اختلاف نظر در میان مسئولان را به وحدت نظر تبدیل کنیم. این گونه اختلاف نظر ها از اقتدار نظام در اجرای قانون کم می کند.

سئوال از محمدباقر قالیباف: مهمترین اقدام شما برای ارتقای جایگاه ایثارگران و گسترش فرهنگ شهادت چه خواهد بود؟

قالیباف: همه مردم می دانند که ما آرامش خود را مدیون ایثارگران و جانبازان هستیم. اولین اقدام من این خواهد بود که قانونی در خصوص ایثارگران تصویب شده را به اجرا در خواهم آورد. بار روحیه جهادی می توان مشکلات اقتصادی را حل کنیم و با این فرهنگ است که می توان اختلافات را کنار گذاشت. بحث بعدی درمان و ایجاد امکانات برای آنهاست.

بخش سوالات جداگانه از کاندیداها پایان یافت.

مرتضی حیدری:  سئوالاتی که از مناظره قبلی باقی مانده بود، در اختیار نامزدها قرار گرفته بود که نامزدها به آنها پاسخ خواهند داد. در پایان هر نامزد دو دقیقه فرصت دارد که بحث های امروز را جمع بندی کند.

جمع بندی

رضایی: دولت ما با یک دست فرهنگ ادبیات ایستادگی و مقاومت و با دست دیگر فرهنگ و هنر جهاد اقتصادی را بلند می کند. به فرهنگیان، معلمان، جوانان، بانوان و اقوام به صورت جدی در چارچوب برنامه ای که تهیه کرده ایم رسیدگی جدی خواهیم کرد. تبعیض و رشوه را از کشور بیرون خواهیم کرد. هیچ کس را مقدم بر منافع مردم قرار نخواهم داد. قول می دهم که رئیس جمهور مردم باشم و به شعارهایی که دادم عمل کنم و وفادار به میراث امام و شهدا و جانبازان باشم.

قالیباف: مهمترین موضوع حیاتی، پایان دادن به مدیریت یکنواخت و بسته و خسته گذشته است. ما راهی جز پیشرفت نداریم. دیگر فرصت آزمون و خطا نداریم. باید دست به دست هم دهیم. نیازمند یک رویکرد اجتماعی هستیم و یک نگاه سیستمی. یک پا در اقتصاد، فرهنگ و سیاست؛ باید بتوان در همه عرصه ها پیش برویم. از حوزه مدیریت دیپلماسی نتوانستیم برای حل مشکلات استفاده کنیم. از حوزه دیپلماسی عمومی باید با ملت های دنیا هم سخن بگوییم.

روحانی: راهکار دولت تدبیر و امید این است که تصدی گری دولت را در بخش فرهنگ و اجتماعی کاهش بدهد. انجمن های صنفی تشکیل بدهد و آنها مسائل را حل کنند. مسئله جوانان بسیار حایز اهمیت است. شرایط برای ورود به دانشگاه ها آسان شده اما جوانان پس از فارغ التحصیلی بیکار هستند. باید فرصت برابر برای زنان جامعه ایجاد کنیم. زنان با کار مساوی حقوق کمتر دارند که باید با کار مساوی،حقوق مساوی داشته باشند. وزارت امور بانوان برای برگرداندن حقوق تضییع شده بانوان  تشکیل می شود.

حداد: در دولت من خانواده جایگاه مهمی دارد. خانواده نهاد انتقال فرهنگ است. من به کرامت زن در جامعه اهمیت می دهم. در عین اینکه تحصیل و اشتغال زنان را مهم می دانم، خانه دار بودن به معنای بیکار بودن نیست. بیمه زنان خانه دار را مهم می دانم. به همبستگی ملی اهمیت می دهم. به همه مردم ایران به چشم هموطن نگاه می کنم. ایران آباد نخواهد شد مگر آنکه همه جای ایران آباد شود. همه جای ایران سرای من است. این مجموعه مانند تارهایی هستند که در کنار هم یک پر طاووس درخشان زیبا را ایجاد می کنند که همان شکوه و تمدن فرهنگی اسلامی و ایرانی است. به مردم قول می دهم که به آنها دروغ نگویم.

ولایتی: ایرانی ایرانی است از چابهار تا بازرگان، از سرخس تا خرمشهر. اقلیت های رسمی غیرمسلمان و اقوام ایرانی همه برابرند. باید بیمه همگانی ایجاد شود و می توان به درمان رایگان رسید. قراردادن یک ردیف بودجه برای درمان بیماری های صعب العلاج جزو برنامه های من خواهد بود.

جلیلی: باید با اقتدار از ظرفیت فرهنگ در سایر عرصه ها استفاده کنیم. اگر بتوانیم هر موضوعی را با فرهنگ سازی استفاده کنیم بهتر است تا اینکه از قانون و ابزارهای دیگر استفاده کنیم. لازمه این امر این است که کسانی که در خط مقدم فرهنگ هستند پشتیبانی کنیم. مادر و پدر و معلم و مسجد و هنرمند در خط مقدم فرهنگ هستند.

عارف: آقای جلیلی نامی از فیلم آرگو بردند و فرصتی که ایجاد شد. من به فرصتها من اشاره می کنم و به جایزه اسکار که فیلم آقای فرهادی گرفت و ما نتوانستیم از این فرصت استفاده کنیم.

غرضی: وقتی ابزار پیشرفته در اختیار مردم قرار می گیرد فرهنگشان پیشرفت می کند. وقتی که شبکه برق پیشرفت کرد، توسعه فرهنگی حاصل شد. وزیر نفت که شدم شبکه گاز را راه انداختم. وقتی گاز وارد منازل شد، مردم اقدامات بسیار مناسبی می توانستند بکنند. در توسعه فرهنگی دو طرفه، شبکه بسیار خوبی که جمهوری اسلامی مالکش هست، دارای امکانات زیادی هست که می تواند دولت الکترونیک را تشکیل بدهد که می تواند گپ دیجیتالی بین ما و دیگر کشورها را کم کند.

با سخنان محمد غرضی دومین مناظره انتخاباتی پایان یافت. مرتضی حیدری اعلام کرد که سومین و آخرین دور مناظرات روز جمعه ساعت 16 برگزار خواهد شد. دور سوم مناظرات بر پایه مسائل سیاسی است.