گراني خدمات دندانپزشكي كه طي سال‌هاي گذشته از مثال‌هاي معروف جامعه پزشكي براي مقايسه بهاي خدمات درمان بود از نيمه سال گذشته و با نوسانات بازار ارز به اوج رسيد. امروز در حالي كارشناسان نظام سلامت از رشد هزينه‌هاي درمان بيماري‌هاي دهان و دندان خبر مي‌دهند كه اين خدمت درماني هيچ گاه تحت پوشش بيمه قرار نگرفته و فقدان پوشش بيمه‌يي براي خدمت درماني كه جمع قابل توجهي از جامعه ايران به علت نبود فرهنگ پايدار مراقبت از دندان و دهان به آن نيازمندند يك نقص قابل توجه در نظام درمان كشور به شمار مي‌رود.
نقصي كه سال گذشته هم از سوي وزير سابق بهداشت مورد تاييد قرار گرفت اما وزير اذعان داشت «در حالي كه بخش مهمي از تحقق عدالت در سلامت متوجه پوشش بيمه‌يي براي خدمات بهداشت دهان و دندان است اما نظام سلامت، قدرت رويارويي و چانه‌زني با سازمان‌هاي بيمه‌گر براي ايجاد پوشش بيمه‌يي خدمات دهان و دندان را نداشته و تنها راهكار موجود اين است كه اين خدمت درماني در طرح ملي پزشك خانواده گنجانده شود تا بخشي از هزينه‌ها از سوي دولت تقبل شود.» با اين حال آنچه جامعه دندانپزشكي كشور به عنوان علت فقدان پوشش بيمه‌يي براي خدمات بهداشت دهان و دندان برمي‌شمرد، گراني اين خدمت به عنوان تابعي از قيمت مواد مورد استفاده و تجهيزات به كار رفته براي درمان بيماري‌هاي دهان و دندان است. چنانكه اين نكته در نيمه دوم سال 91 و پس از رشد حبابي قيمت ارز و افزايش هزينه تجهيزات پزشكي از سوي دكتر امير عزمي، عضو انجمن دندانپزشكي ايران عنوان شد وقتي با اشاره به رشد قيمت مواد و تجهيزات دندانپزشكي در كشور و ارتباط اين افزايش با صعود هزينه خدمات دندانپزشكي گفت: «قيمت مواد دنداني و تجهيزات دندانپزشكي طي دو ماه اخير به 2 تا 3 برابر قيمت‌هاي قبلي رسيده و قيمت مواد و تجهيزات دندانپزشكي در اين مدت (نيمه دوم پارسال) حدود 200 الي 300 درصد رشد داشته است. در حالي كه هيچ تغييري در نرخ تعرفه‌هاي دندانپزشكي نداشته‌ايم.»
با اين حال بيماران مراجعه‌كننده به مطب‌هاي دندانپزشكي كه شكايات خود را به انجمن‌هاي تخصصي ارجاع مي‌دادند از افزايش قيمت‌ها با وجود منع افزايش تعرفه‌هاي خدمات دندانپزشكي خبر داده بودند و همين گزارش‌ها بود كه جامعه دندانپزشكان و ساير متوليان نظام سلامت را واداشت كه در آخرين روزهاي سال 91 اعتراف كنند كه: «بيش از 90 درصد هزينه‌هاي خدمات دندانپزشكي از جيب مردم پرداخت مي‌شود و همين افزايش قيمت‌ها باعث شده تا خدمات دندانپزشكي به تدريج از سبد سلامت خانوارها حذف شده و مراجعات مردم نسبت به سال‌هاي گذشته حدود 30 درصد كاهش يابد.»فروردين‌ماه امسال و در مراسم روز دندانپزشك، جامعه متخصص مداواي بيماري‌هاي دهان و دندان كه گرد هم آمدند، در مرور آخرين گزارش‌هاي دريافتي اعلام كردند كه 91 درصد هزينه‌هاي دندانپزشكي از جيب مردم پرداخت مي‌شود و در حالي كه فقط يك درصد از جمعيت 34 تا 45 سال كشور از لثه سالم و بدون دندان پوسيده برخوردارند، فقدان پوشش مناسب و كامل بيمه‌يي در بخش دندانپزشكي باعث شده كه مردم كمتر به دندانپزشكان مراجعه كنند كه همين امر مي‌تواند آمار بيماري‌هاي دهان و دندان را افزايش دهد كه در چنين شرايطي تمام تلاش‌هاي نظام سلامت براي پيشگيري از ابتلا به بيماري‌هاي دهان و دندان كاري بيهوده خواهد بود.
روز اول ارديبهشت‌ماه هم دكتر رضا حسين‌پور، معاون دفتر بيمه‌هاي سلامت وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي با تاييد پرداخت بيش از 90 درصدي هزينه خدمات دندانپزشكي اشاره كرد كه «سهم خدمات دندانپزشكي از بازار خدمات سلامت حدود 15 درصد است و خدمات دندانپزشكي پس از خدمات بستري و دارويي پرهزينه‌ترين خدمات هستند اما با اين حال روند شاخص‌هاي سلامت دهان و دندان طي سال‌هاي گذشته نشان مي‌دهد با وجود افزايش شمار دندانپزشكان و همچنين، افزايش سهم دندانپزشكان از بازار سلامت اين شاخص‌ها ارتقاي چنداني نداشته چنان كه حتي آمارهاي غيررسمي نشان از بدتر شدن شاخص‌هاي سلامت دهان و دندان طي 10 سال گذشته دارد.»
دندانپزشكي: رتبه سوم هزينه‌هاي درمان بنا بر بررسي انجمن دندانپزشكان ايران، در حال حاضر هزينه خدمات دندانپزشكي، رتبه سوم هزينه‌هاي درمان را به خود اختصاص داده است. هرچند كه متوليان سلامت دهان و دندان معتقدند هزينه خدمات دندانپزشكي در ايران اختلاف چشمگيري با هزينه مشابه در ساير كشورها داشته علاوه بر آنكه كيفيت بالاي خدمات ارائه شده در ايران، هيچ تناسبي با قيمت ارزان اين خدمات ندارد. اين اعتقاد اگر چه به واقعيت نزديك بوده و صنعت كم‌بنيه توريسم درماني در ايران سهم عمده‌يي از درآمد سالانه خود را مديون مسافران ايراني و غيرايراني است كه هر سال راهي ايران مي‌شوند تا با هزينه‌يي معادل يك دهم آنچه بايد در كشور مبدا براي خدمات پايه يا زيبايي دندانپزشكي متقبل شوند، سلامت يك يا چند ساله دندان‌هاي خود را تضمين كنند. اما اگر متوليان سلامت معتقدند كه ارزان بودن خدمات دندانپزشكي در ايران براي قشري كه خارج از كشور زندگي كرده و گرفتار افت و خيز‌هاي سالانه اقتصاد ايران نيستند به منزله متناسب بودن قيمت اين خدمات براي ساير آحاد جامعه بوده و نيازي به بازنگري در آن نيست، توجيه غيركارشناسانه‌يي است كه از تفكر اقتصادي متوليان سلامت ريشه مي‌گيرد.
«خدمتي» كه بيمه ندارد خبر جديدي نيست كه هيچ يك از سازمان‌هاي بيمه‌گر خصوصي يا دولتي در ايران، خدمات دندانپزشكي را مشمول بيمه نمي‌دانند. بيمه تامين اجتماعي، صرفا در مراكز تحت پوشش اين سازمان خدمات پر كردن سطحي، كشيدن دندان و جرم‌گيري را براي بيمه‌شدگان خود تقبل كرده كه دريافت اين خدمت از اين مراكز، مستلزم انتظار براي نوبت دهي در فواصل زماني طولاني است. بيمه‌شدگان خدمات درماني از دريافت هرگونه خدمت دندانپزشكي با احتساب بيمه محرومند و بيمه‌شدگان نيروهاي مسلح و حتي شركت نفت هم وضعيت بهتري ندارند علاوه بر آنكه بيماراني كه انتظار را تحمل كرده و از خدمات محدود تحت پوشش بيمه بهره‌‌مند شده‌اند از كيفيت خدمت ارائه شده هم ناراضي بوده‌اند. در سوي ديگر، دانشكده‌هاي دندانپزشكي هم خدماتي را براي مراجعان اما با قيمت ارزان‌تر ارائه مي‌دهند هر چند كه شايعاتي مبني بر اشتباهات غيرعمدي دانشجويان دنداپزشكي كه در اين مراكز مشغول تجربه‌اندوزي هستند شنيده مي‌شود. دكتر عبدالحميد ظفرمند، مشاور وزير سابق بهداشت در امور دندانپزشكي و سلامت دهان در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره تفاوت هزينه‌هاي دندانپزشكي با هزينه ساير خدمات درماني مي‌گويد: «در تمام دنيا، خدمات سلامت دهان گران‌تر از ساير هزينه‌هاست هرچند كه شايد ما در زمره كشورهايي هستيم كه هزينه‌هاي اين خدمت صرفنظر از ميزان درآمد مردم، ارزان‌تر از ساير كشورهاست. اما مشكل مردم درباره گراني هزينه بيماري‌هاي دهان و دندان بايد از ريشه و در دو مقطع مرتفع شود. توجه به سلامت دهان بايد فرهنگ‌سازي شود اما همزمان هم بايد بتوانيم بسته‌هاي خدمات سلامت دهان و دندان در قالب بيمه به مردم ارائه دهيم. ايجاد بيمه دندانپزشكي بسيار ضروري است زيرا در قانون برنامه توسعه پنجم تاكيد شده كه مردم فقط بايد 30درصد از هزينه‌هاي درمان را پرداخت كنند در حالي كه هزينه‌هاي دندانپزشكي هزينه بسيار گراني را به مردم تحميل مي‌كند.»
آمارهايي كه خجالت‌آور نيست در حالي كه بررسي‌هاي سال 84 وزارت بهداشت اعلام مي‌كرد كه حدود 90 درصد از جمعيت كشور در آن سال، حداقل يك دندان پوسيده در دهان دارند، تحقيقات سال 89 همين وزارتخانه نشان مي‌داد 60 درصد از كودكان 12 ساله كشور دندان پوسيده دارند و به طور متوسط مي‌توان در دهان هر كودك 12 ساله ايراني دو دندان پوسيده پيدا كرد. در همان تحقيق آمده بود كه 52 درصد از كودكان سه ساله، حدود 90 درصد كودكان 6 ساله، 90 درصد كودكان 9 ساله و حدود 60 درصد كودكان 12 ساله كشورگرفتار پوسيدگي دندان هستند و برآورد ضمني حكايت از 100 ميليون دندان پوسيده در كودكان كمتر از 12 سال كشور داشت. شايد اين رقم را بتوان ربط داد به جمله معروف محمدرضا خامي، مدير وقت گروه سلامت دهان و دندانپزشكي اجتماعي دانشگاه علوم پزشكي تهران كه 4 سال قبل گفت: «هنوز درصد زيادي از افراد جامعه ايران اعتقادي به مسواك زدن ندارند.»در همان سال هم بود كه دكتر محمدحسين خوشنويسان، رييس اداره سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت خبر داد كه «سالانه حدود دو ميليون دندان پوسيده در كشور كشيده مي‌شود زيرا معمولا در پوسيدگي پيشرفته، پوسيدگي به مرحله عصب دندان مي‌رسد و نياز به درمان استانداردي به نام «درمان ريشه» پيدا مي‌كند كه اين درمان هزينه‌هاي بالايي دارد و اكثر افراد به ويژه در مناطق محروم شهري و روستايي به دليل هزينه‌هاي بالاي درمان ريشه، مجبور به كشيدن دندان‌هاي پوسيده مي‌شوند.»
دلار و دندان‌هايي كه مي‌پوسد در حالي كه تاثير گراني تجهيزات دندانپزشكي بر قيمت خدمات اين شاخه درماني قابل انكار نيست، خوشنويسان در گفت‌وگو با «اعتماد» نمي‌پذيرد كه افزايش قيمت دلار ارتباط زيادي با پوسيدگي دندان داشته باشد و مي‌گويد: «تخريب دندان، پروسه بسيار طولاني و بيش از يك سال را نيازمند است زيرا عامل مهم براي جلوگيري از ابتلا به بيماري‌هاي دهان و دندان، پيشگيري و مراقبت‌هاي فردي است. البته افزايش هزينه دندانپزشكان و خدمات دندانپزشكي به علت گران شدن تجهيزات دندانپزشكي و افزايش نرخ ارز قابل كتمان نيست و مسوولان بايد چاره‌انديشي كنند.»او درباره شايع‌ترين بيماري دهان و دندان در ايران مي‌گويد: «مشكلات دهان و دندان در تمام دنيا يكسان است و عمدتا هم پوسيدگي دندان و بيماري‌هاي لثه را شامل مي‌شود البته آمار اين بيماري‌ها در كشورهاي پيشرفته تا حدودي كاهش يافته ولي در كشورهاي در حال توسعه همچنان رو به افزايش است زيرا مراقبت‌هاي فردي از دهان و دندان در اين كشورها بسيار كمرنگ است. در حالي كه بيماري‌هاي دهان و دندان مي‌تواند ارتباط مستقيمي با ابتلا به بيماري‌هاي دستگاه گوارش و تنفسي و قلب و عروق داشته و به پر شدن تخت‌هاي بيمارستاني منجر شود.»با اين حال به گفته خوشنويسان، هم‌اكنون شاخص بيماري‌هاي دهان و دندان در ايران به استناد برآورد سازمان بهداشت جهاني 8/1 دندان پوسيده در 12 ساله است به اين معنا كه هر كودك 12 ساله ايراني به طور متوسط، 2 دندان پوسيده دارد و قرار است با برنامه‌هاي پيشگيرانه، تا سال 1404 دندان پوسيده از دهان تمام كودكان 12 ساله ايراني حذف شود.
ويتامين D و كلسيم نداريم پژوهش‌هايي كه از ابتداي دهه 80 در شهرهاي پرجمعيت كشور انجام گرفته نسبت به كمبود شديد ويتامين D در جمعيت اين شهرها هشدار مي‌دهد. فقدان ويتامين D در مواد غذايي مصرفي كشور در حالي است كه به تاييد متخصصان تغذيه، ويتامين D سبب جذب كلسيم و فسفر توسط روده‌ها مي‌شود اما با نگاهي به آمار جمعيتي كه دچار كمبود ويتامين D هستند مي‌توان اين پيش فرض را نزديك به يقين دانست كه كمبود كلسيم ناشي از دريافت اين نوع ويتامين هم در جمعيت كشور رقمي قابل توجه باشد. در عين حال دفتر بهبود تغذيه وزارت بهداشت طي سال گذشته و پس از افزايش سه‌باره قيمت لبنيات كه منبع غني كلسيم به شمار مي‌رود هشدار داد كه بايد در انتظار كمبود شديد كلسيم در اثر حذف لبنيات از سبد غذايي خانواده‌هاي ايراني باشيم. خوشنويسان هم تاثير ويتامين D و كلسيم بر سلامت و استحكام دندان‌ها را تاييد كرده و مي‌گويد: «سلامت دندان‌ها ريشه در تغذيه دوران جنيني دارد. زيرا در آن زمان جوانه‌هاي دنداني در شكل‌گيري است و بايد از املاح دريافتي از مواد غذايي مصرفي مادر اشباع شود و كلسيم و ويتامين D و ساير املاح مي‌تواند بلورهاي بسيار محكم‌تري بسازد كه در صورت كمبود يا فقدان اين املاح، كيفيت ساختمان دندان از همان ابتدا مناسب نخواهد بود و در آينده هم محيط مستعد‌تري را براي پوسيدگي فراهم مي‌كند.»
منبع: روزنامه اعتماد