جیمز کلاپر، مدیر اداره اطلاعات ملی امریکا، روز سه شنبه ۱۲ مارس در گزارش سالانه خود به سنای آمریکا گزارشی از مهم ترین تهدیدهای امنیت ملی آمریکا ارائه داد. هرچند این گزارش موضوعات مختلفی را در بر می گرفت ولی بحث ایران یکی از مهم ترین موضوعات این گزارش بود.
آیا این گزارش حرف های تازه ای در مورد ایران داشت؟ آیا ایران تهدید اول امنیت ملی آمریکا محسوب می شود؟ اینها سوالاتی است که با دکتر ابراهیم متقی، استاد دانشگاه و تحلیل گر مسائل آمریکا در مورد این گزارش درمیان گذاشته ایم که در زیر می خوانید:
اساسا این گزارش تا چه اندازه در فضای سیاسی آمریکا حائز اهمیت است؟گزارش جیمز رابرت کلاپر در برابر کنگره آمریکا به صورت سالیانه تهیه و ارائه می شود. به طور کلی مرکز اطلاعات ملی آمریکا به عنوان نهاد مرجع در تنظیم و برآورد تهدیدات امنیت ملی ایالات متحده تلقی شده و گزارش ریاست این سازمان برای استناد به میزان و گستره تهدیدات امنیتی علیه آمریکا اهمیت قابل توجهی خواهد داشت. کلاپر در این گزارش با ارائه اطلاعاتی به سناتورها، ارزیابی امنیتی مجموعه تحت نظر خود به اطلاع سناتورها رساند. بنابراین، گزارش کلاپر بیانگر نوع دیدگاه امنیتی کاخ سفید امریکا نسبت به موضوعات اساسی مرتبط با امنیت ملی این کشور است که علاوه بر نشان دادن راهبرد کاخ سفید در این موضوعات، پیام های مشخصی به دیگر نهادهای امریکا و دولت های نزدیک به آن دارد.
مهم ترین مسائلی که به عنوان تهدید امنیت ملی در این گزارش آمده اند کدامند؟
این گزارش دربرگیرنده محورهای مختلفی مثل امنیت در فضای سایبر، تهدید موشکی و اتمی کره شمالی علیه امریکا، بحران سوریه، فعالیت های هسته ای و موشکی ایران، القاعده و طالبان بوده است. جیمز کلاپر، مدیر سازمان اطلاعات ملی آمریکا در ارزیابی سالانه خود خطاب به قانونگذاران کشورش ارزیابی نه چندان خوشبینانه از تهدیدهای جهانی اعم از حملات سایبری، سلاح های کشتار جمعی و جنگ داخلی در سوریه ارائه داد. در این ارزیابی مسائل کره شمالی، ایران و سوریه حائز بیشترین نگرانی بودند. جیمز کلاپر بر خلاف گزارش های قبلی مساله حملات سایبری را در رده نخست فهرست تهدیدهای فراملیتی گنجانده بود و بخش بیشتری از گزارش او به مساله جاسوسی سایبری و حملات اینترنتی اختصاص یافته بود.
در مورد ایران این گزارش به چه مسائلی می پردازد؟در گزارش اخیر جیمز کلاپر به کنگره آمریکا موضوع ایران با تفکیک فعالیت های ایران در حوزه هسته ای و همچنین در حوزه موشک های زمین مورد توجه قرار گرفت. کلاپر که خود در زمره ژنرال های نیروی هوایی آمریکا بوده و دارای سابقه اطلاعاتی و راهبردی در نیروی هوایی ایالات متحده است، بر این موضوع تاکید می کند که جمهوری اسلامی ایران، از منظر فعالیت های هسته ای برای جهان غرب و به خصوص ایالات متحهد آمریکا به عنوان تهدید امنیت ملی تلقی نمی شود بلکه تهدید اصلی ایران برای آمریکا و غرب را قابلیت های موشکی ایران می داند.
بر چه اساسی این گزارش فعالیت های هسته ای ایران را تهدیدی برای غرب نمی داند؟نقطه محوری گزارش کلاپر در مورد ایران این است که فعالیت های هسته ای ایران توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد نظارت قرار می گیرد؛ بنابراین امکان دستیابی ایران به سلاح های هسته ای بسیار دشوار است. از سوی دیگر کلاپر بر این موضوع تاکید می کند که جمهوری اسلامی و رهبران ایران تصمیم قطعی برای تولید سلاح هسته ای نگرفته اند. بنابراین در چنین شرایطی شاید فعالیت های هسته ای ایران تهدید جدی برای ایالات متحده تلقی نشود.
بنابراین این گزارش رویکرد مثبتی به فعالیت های هسته ای ایران دارد؟از این منظر که فعالیت های هسته ای ایران را تحت نظارت آژانس می داند بله اما کلاپر از سوی دیگر در گزارش خود این موضوع را مورد تاکید قرار می دهد که قابلیت ایران درغنی سازی اورانیوم در سال 2012 افزایش پیدا کرده است. استناد کلاپر در مورد افزایش قابلیت هسته ای ایران را باید به افزایش میزان کارآمدی سانتریفیوژها و تعداد آبشارهایی دانست که در سایت های هسته ای ایران به کار گرفته شده است و در گزارش ایران به آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز آمده است.
بنابراین گزارش حالت دوگانه دارد؟بله. به نظر من محور اصلی گزارش کلاپر را باید طرح ادعاهای جدید در رابطه با ایران دانست. یعنی این که او از یک سو تلاش می کند نشان دهد که فعالیت هسته ای ایران به دلیل این که تحت نظارت نهادهای بین المللی قرار دارد نمی تواند ماهیت غیرصلح جویانه داشته باشد. اما از سوی دیگر این موضوع را مورد تاکید قرار می دهد که ایران از قابلیت هایی در رابطه با پرتاب ماهواره برخوردار است و کشوری که از قابلیت پرتاب ماهواره برخوردار شود می تواند موشک های بین قاره ای را در آینده آزمایش کند.
به این ترتیب گزارش را علیه ایران ارزیابی می کنید؟بله، کلاپر در این گزارش تلاش می کند شکل جدیدی از تهدید ایران را در فضای بین المللی برجسته کند. چناچه اشاره کردم گزارش کلاپر می تواند دو نکته را به موازات یکدیگر در بر داشته باشد. اول این که ایران تصمیم جدی برای تولید سلاح هسته ای ندارد و رهبران ایران صرفا بر ضرورت غنی سازی اورانیوم در چارچوب نهادهای بین المللی تاکید می کنند. از سوی دیگر موضوع ظهور تهدیدهای جدید را برجسته می کند که این موضوع می تواند فصل جدیدی از جنگ روانی را در رابطه با جمهوری اسلامی به وجود بیاورد. موضوعاتی که شاید زمینه های ادعاها و اتهامهای جدید در رابطه با قابلیت راهبردی ایران را منعکس کند.