فرارو- یک کارشناس رسانه گفت: «به دلیل ساختار غلط سازمان صدا و سیما هرچقدر هم که این سازمان از طریق تبلیغات درآمد کسب کند به جیب کارمندان و مدیرانی می رود که در تولید برنامه های رادیو و تلویزیون هیچ نقشی ندارند.»
عزت الله ضرغامی رئیس سازمان صدا و سیما در پاسخ به انتقادات اخیر مجلس خبرگان نسبت به عملکرد سازمان متبوع وی از کمبود بودجه و امکانات گفته و افزوده است: اینکه صداوسیما نمی‌تواند انتظارات را برآورده کند به این خاطر است که حتی در این ماه نتوانستیم حقوق کارمندان را پرداخت کنیم.
چرا دخل و خرج سازمان صدا و سیما با هم جور نیست؟ آیا این سازمان با کمبود بودجه مواجه است؟
دکتر حسن سبیلان اردستانی استاد دانشگاه و کارشناس رسانه در گفتگو با فرارو گفت: «رادیو و تلویزیون در کشورهای دیگر یک نهاد است. یعنی یک مجموعه ای از رادیو و تلویزیون دارند و به یک سازمان ختم نمی شود. اما مشکلی که در کشور ما وجود دارد این است که کل رادیو و تلویزیون به یک سازمان منحصر شده است.»
وی ادامه داد: «در کشورهای دیگر به امور فرهنگی به عنوان مسئله اقتصادی نگاه می کنند و لذا اندیشه های متفاوت اقتصادی در امور فرهنگی دخالت می کنند و سپس هرکدام گوشه ای از مسائل فرهنگی در رادیو و تلویزیون را بر عهده می گیرند.»
وی افزود: «مشکلی که اکنون صدا و سیما دارد این است که می خواهد یک تنه کار تمام رادیو و تلویزیون های دیگر کشورها را انجام دهد که این کار نه در کشور ما که در هیچ کشور دیگری امکان پذیر نیست.»
این استاد رسانه و ارتباطات تصریح کرد: «تنها راه حلی که تمام اساتید فن به آن اذعان دارند این است که باید در قانون رادیو و تلویزیون بازنگری صورت گیرد و به بخش خصوصی و عمومی مجوز دهند که هر کس بتواند قسمتی از رادیو و تلویزیون را بر عهده بگیرد و فعالیت های خاص خود را داشته باشد. یعنی دولت، قوه قضائیه، شهرداری، بخش خصوصی و ... بتوانند برای خود رادیو و تلویزیون داشته باشند.»
وی افزود: «این به این معناست که سازمان صدا و سیما از عهده این همه وظایف که برای آن تعریف شده و هر روز بر تعداد آن اضافه می شود بر نمی آید. این یک واقعیت است؛ اما این واقعیت ربطی به بودجه ندارد.»
این کارشناس رسانه گفت: «کمبود بودجه زمانی معنا دارد که گفته شود تلویزیون یک رسانه مستقل مالی است و می خواهد در راستای جذب مخاطب فعالیت کند. نمی توان گفت تلویزیون چون تبلیغات می گیرد به جذب مخاطب نیازی ندارد.»
اردستانی اظهار کرد: «از بُعد دیگر بخش ستادی سازمان صدا و سیما بسیار بزرگتر از بخش تولیدی آن می باشد. یعنی تعداد کسانی که مسئول تولید و تهیه برنامه هستند نسبت به کسانی که کارمند سازمان بوده و کارهای اداری انجام می دهند بسیار کم تر است.»
وی ادامه داد: «به عبارتی ممکن است یک نفر در صدا و سیما مشغول تهیه برنامه باشد، در حالی که 5 مدیر دارد. یعنی یک نفر مدیر آن فرد است و فردی دیگر مدیر آن مدیر است و به همین ترتیب. لذا 5 نفر حقوق مدیریت می گیرند تا یک نفر کار کند.»
وی افزود: «به دلیل همین ساختار غلط سازمان صدا و سیما است که هرچقدر هم از طریق تبلیغات درآمد کسب کند به جیب کارمندان و مدیرانی می رود که در تولید برنامه های رادیو و تلویزیون هیچ نقشی ندارند.»
این استاد دانشگاه گفت: «اگر به سازمان صدا وسیما بروید خواهید دید ساختمان اداری این سازمان 14 طبقه است که فقط کارهای اداری انجام می دهند. این مسئله باعث می شود سازمان هرچقدر هم که درآمد کسب کند به جیب کارمندان بریزد.»
وی ادامه داد: «به طور مثال در بخش سیاسی شما می بینید تعداد کمی در یک طبقه در حال تهیه خبر و برنامه هستند؛ در حالی که 5 طبقه از همان ساختمان از قِبَل کار این یک طبقه نان می خورند. یا در رادیو 2 طبقه کار می کنند در حالی که 7 طبقه کارمند دارد.»
وی تاکید کرد: «لذا ساختار سازمان صدا و سیما از لحاظ اداری غلط است و عملکرد این سازمان ربطی به بودجه آن ندارد. سازمان صدا و سیما بیشتر یک سازمان مدیریت محور است تا یک سازمان برنامه ساز محور.»
این کارشناس رسانه در پاسخ به این سوال که آیا به نظر شما اساسا صدا و سیما با کمبود بودجه مواجه است؟، گفت: «مدیریت سازمان هایی که از بودجه عمومی دولتی استفاده می کنند هیچگاه کارآفرین نیست که بر اساس درآمد، دخل و خرج کنند یا اصلا خود به دنبال درآمدی باشند که بتوانند خرج کنند؛ بلکه همیشه منتظر بودجه ای هستند که برسد و آنگاه آن را به صورتی خرج کنند.»
وی ادامه داد: «لذا شیوه مدیریت در صدا و سیما اشکال دارد و باید وضعیت مدیران در این سازمان از حالت بوروکراتیک به کارآفرین تغییر یابد.»
وی افزود: «مدیر کارآفرین هم کسانی نیستند که اکنون سر کار هستند یا بتوان با چند ساعت آموزش آنها را کارآفرین کرد؛ بلکه باید همه این مدیران را اخراج کرد و مدیران کارآفرین جذب کرد.»
وی تصریح کرد: «در حال حاضر در ساختار صدا و سیما به صورت واقعی استخدام وجود ندارد. یعنی افرادِ بیرون از سازمان نمی توانند وارد صدا و سیما شوند و هرکس که آشنا و خودی باشد کانالی می زند و وارد سازمان می شود. لذا جذب نخبگان و مسئله شایسته سالاری به هیچ وجه در سازمان صدا و سیما وجود ندارد.»
اردستانی در پاسخ به این سوال که آیا تحقیقی درباره کاهش میزان نفوذ صدا و سیما در میان مردم در سال های اخیر صورت گرفته است؟، گفت: «از آنجا که سازمان صدا و سیما سازمانی است که کسی نمی تواند در آن نفوذ کند، طی 34 سال گذشته معدود کسانی بودند که توانستند در مورد رادیو و تلویزیون تحقیق کنند.»
وی ادامه داد: «در حال حاضر سه پژوهشگاه به نام پژوهشگاه مرکز تحقیقات صدا و سیما، پژوهشکده سیما و پژهشکده صدا وجود دارد که هر سه متعلق به سازمان صدا و سیما است. یعنی اگر بنده به عنوان یک فرد حقیقی بخواهم بیرون از سازمان پژوهشی انجام دهم، کسی بودجه آن را متقبل نمی شود.»
وی افزود: «بنابراین برای کسی اقتصادی نیست که بخواهد درباره رادیو و تلویزیون پژوهش انجام دهد. ضمن اینکه اگر تحقیقی هم انجام شود کسی به نتایج آن توجه نمی کند.»
اردستانی در پاسخ به این سوال که میزان شفافیت دخل و خرج سازمان صدا و سیما چقدر است؟، گفت: «اصلا شفافیتی وجود ندارد. بنده حدود پنج، شش سال در مرکز پژوش های مجلس درباره بودجه سازمان صدا و سیما کار پژوهشی انجام دادم؛ اما جز آمار و ارقامی که خود سازمان ارائه می داد هیچ راهی برای تشخیص میزان درآمد و هزینه های سازمان پیدا نکردم.»
اردستانی درباره امکان ایجاد تلویزیون خصوصی در ایران با توجه به قوانین موجود گفت: «قرائت هایی که از قانون اساسی وجود دارد این امکان را قائل است. اما شورای نگهبان چند سال پیش با این مسئله مخالفت کرد و تاکنون کسی به دنبال این کار نرفته است.»
وی افزود: «چندی پیش آقای دکتر آشنا در ماهنامه ارتباطات مقاله ای نوشته و اثبات کردند که از لحاظ قانون اساسی هیچ منعی برای ایجاد تلویزیون خصوصی وجود ندارد و تنها شورای نگهبان زمانی برای ممانعت از انجام این کار توسط اصلاح طلبان با آن مخالفت کرد که این مخالفت تاکنون تعمیم یافته و انحصار صدا و سیما باقی مانده است.»