کنفرانس سران کشورهای اسلامی در حالی روز شنبه در قاهره به کار خود پایان داد که بسیاری از مقام های حاضر در این نشست از خود می پرسیدند که آیا این نشست دستاوردهای مورد انتظار آنها را داشته است یا خیر؟ در این میان سوالی که بیش از همه برجسته و برای ناظران و تحلیلگران از اهمیت بسیاری برخوردار است، این است که آیا ایران با حضور پررنگش در کنفرانس کشورهای اسلامی قاهره که حضوری بی نظیر در این کشور بزرگ عربی محسوب می شد، توانست آن چه انتظار داشت را به دست آورد؟
به گزارش روزنامه العرب، چاپ لندن، رهبران کشورهای اسلامی در جلسه اختتامیه خود در قاهره خواستار انجام گفت وگوهای جدید میان مخالفان اسد با حکومت وی با هدف پایان دادن به خشونت ها و درگیری های جاری در سوریه شدند. اتفاقی که در عرصه سیاسی جدید سوریه که دائما صحبت از کنار رفتن اسد می شد، رویکردی جدید محسوب می شود. برای همین بسیاری از حاضران در این نشست از جمله مخالفان سوری اذعان کردند که این نشست به روشنی نشان داد که تا چه اندازه دستورالعمل ایران برای پایان دادن به بحران سوریه با حفظ اسد در قدرت پیش رفته است.
از نکته برجسته این نشست در بیانیه اختتامیه این بود که 57 عضو شورای همکاری کشورهای اسلامی طرح ارائه شده توسط مصر، ترکیه، ایران و عربستان را تایید کردند. طرحی که به پیشنهاد محمد مرسی، رئیس جمهوری مصر ارائه شده و در آن بر تشکیل کمیته ای چهار جانبه متشکل از چهار کشور مذکور با هدف حل بحران سوریه تاکید شده است.
اگر چه در این نشست بر تشکیل دولت انتقالی که نماینده همه طرف ها و طایفه های مردمی سوریه بدون هیچ گونه تبعیضی باشد، تاکید شد و اعضا خواستار پایان دادن به عملیات نظامی که امنیت و ثبات سوریه را به خطر انداخته، شدند اما بسیاری از ناظران بر این اعتقادند که در این نشست تغییری قابل ملاحظه در مواضع برخی کشورها در قبال بحران سوریه به وجود آمد به گونه ای که به صراحت از مخالفان اسد می خواستند که بی درنگ پای میز مذاکره با اسد بنشینند و راه حلی برای پایان دادن به خشونت های جاری در این کشور بیابند.
در حاشیه نشست شورای همکاری کشورهای اسلامی نشستی ویژه میان روسای جمهور مصر، ترکیه و ایران برگزار شد که گفته می شود در این نشست محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری ایران ضمن دفاع از سیاست های تهران در قبال هم پیمانی اش با دمشق تلاش کرد تا محمد مرسی، رئیس جمهوری مصر را نیز به قبول سیاست های ایران در قبال سوریه وادار کند که گفته می شود با مخالفت نمایندگان ارتش مصر که گویا در آن نشست حضور داشتند، مواجه شد.
با این حال بسیاری از ناظران و تحلیلگران معتقدند که ایران موفق شد تا سیاست خود را در این نشست پیش برده و دیدگاه خود را بر دیگر دیدگاه های جاری در آن نشست پیش بیندازد. به گونه ای که در بیانیه اختتامیه از تغییر لحن صریح اعضا که پیش از این در کنفرانس های متعدد از جمله کنفرانس مکه بر تغییر نظام حاکم بر سوریه و کناره گیری بشار اسد از قدرت تاکید داشتند به لزوم گفت و گوی مخالفان با حکومت دمشق برای پایان دادن به بحران جاری در کشورشان، سیاستی که ایران قویا از آن حمایت می کند، تاکید شد.
به اعتقاد ناظران ایران نه تنها توانست از جایگاه متزلزل اخوان المسلمین در مصر که این روزها با مخالفت های بسیار داخلی رو به رو است به نفع سیاست های خود نهایت استفاده را ببرد بلکه موفق شد تا از مواضع تغییر یافته امریکا در قبال مخالفان اسد نیز بهره ببرد و دستورالعمل خود را با قدرت پیش بیندازد.
اخیرا امریکا و متحدان اروپایی اش در تغییر موضعی روشن از مواضع سابق خود در قبال بحران سوریه دست کشیده و از مخالفان اسد خواسته اند که برای پایان دادن به خشونت ها در سوریه با حکومت اسد به مذاکره بنشینند. امریکایی ها علاوه بر مخالفت با مسلح ساختن مخالفان اسد در جنگ جاری در سوریه اخیرا از کشورهای حامی مخالفان یعنی قطر، ترکیه و عربستان نیز خواسته اند که از حمایت تسلیحاتی خود از مخالفان اسد دست بردارند. امریکایی ها از این که جریان های اسلامی تندرو جایگاه برتر را در میان مخالفان به دست آورده اند به شدت ترسیده اند و از این نگران هستند که آنها در سوریه قدرت را به دست بگیرند و علیه غرب وارد عمل شوند. گزارش های منتشر شده از کاخ سفید نشان می دهد که امریکایی ها از تکرار تجربه عراق پس از سقوط رژیم صدام حسین و تجربه لیبی پس از سقوط رژیم معمر قذافی برای سوریه به شدت بیمناک هستند و معتقدند تکرار چنین سناریوهایی منافع آنها را در کل خاورمیانه به خطر می اندازد.
منابع نزدیک به نشست قاهره می گویند که مواضع تهران در نشست قاهره بسیار مستحکم بود و توانست بر فضای نشست حاکم شود در حالی که دیگر طرف های عربی به خصوص ریاض بر خلاف گذشته هیچ پافشاری ای بر مداخله نظامی در سوریه نداشتند و حتی به صراحت تاکید می کردند که از تکرار تجربه مصر و تونس و لیبی برای دیگر کشورهایی که متاثر از انقلاب های عربی هستند، بیمناکند.
در همین رابطه تحلیلگران می گویند که تهران به سادگی توانست مواضع آنکارا را تغییر داده و آن را وادار کند که از گفت وگوی میان مخالفان اسد با دمشق حمایت کند. دیپلمات های حاضر در نشست قاهره می گویند که ترکیه آمادگی داشت تا وساطت ایران برای کاهش تنشش با دمشق را بپذیرد و این مساله باعث نزدیکی بیش از پیش تهران و آنکارا شد.