فرارو- در شرایطی که بازار با نوسانات شدید قیمت روبرو است، شاید اولین گزینه ای که به ذهن تولید کننده یا فروشنده می رسد این است که کرکره معامله را پایین بکشد و منتظر شرایط ثبات بازار بنشیند. اما این روی خوش این سکه است. کاری که در بهبوهه نوسانات شدید ارز، بازار تهران در اقدامی اعتراضی دست به این اقدام زد. افکار عمومی هم به حجره داران بازار انصاف داد که به فکر نان زن و بچه خود باشند. چرا که به هیچ وجه عاقلانه نبود که "بازاری" برای جایگزین کردن یک جنس فروخته شده، مایه و سود آن را یکجا برای خرید جنس تازه پرداخت کند.
اما روی دیگر سکه به هیچ وجه منصفانه نیست. در این سو تولید کننده یا فروشنده علیرغم وجود جنس آن را عرضه نمی کند تا در نتیجه افزایش قیمت سود بیشتری بدست آورد. متاسفانه این سوداگری همواره در مواقع بحرانی خرده فرهنگی شده است که گاه از آن به "زرنگی" تعبیر می شود.
دومینوی احتکار در چند وقت اخیر ابتدا از بازار سکه شروع شد و سپس به بازار ارز رسید. بازار صرافان در مواقعی تنها خریدار بود و هیچ فروشی صورت نمی گرفت. کاهش عرضه در مقابل سیل تقاظا برای خرید سکه و دلار یکی از مواردی بود که به این نوسان دامن زد.
علاوه بر این که نبود ارز مشکلاتی در واردات مواد اولیه برای تولید کنندگان به وجود آورد و دست واردکنندگان را تنگ کرد، در بسیاری از مواقع این فروشندگان بودند که دست به احتکار کالا زدند تا بیش از پیش مصرف کنندگان را با چالش روبرو کنند.
اما احتکار همیشه از سوی فروشندگان نبوده است. گاهی تولید کنندگان هم در مظان اتهام بوده اند. اخیرا مجلس طرحی در دست دارد که می خواهد بر اساس آن به بازرسی پارکینگ خودرو سازان بپردازد تا معلوم شود که خودرو سازان نمی خواهند با احتکار محصولات خود سازمان حمایت را مجبور به افزایش قیمت خودرو کنند. اتهامی که خودرو سازان آن را به شدت رد می کنند.
بر اساس آمار های ارائه شده تولید صنعت خودرو در سال جاری در حدود 50 درصد کاهش داشته است اما مجلسی ها بر این بارور هستند که عرضه خودرو در بازار از این حد هم کمتر است. جریمه شدن برخی شرکت‌های خودروساز به دلیل احتکار خودرو و یا عرضه آن خارج از شبکه فروش رسمی، مؤید این موضوع است.
این موضوع در مورد لوازم خانگی حتی ابعاد وسیعتری دارد. با اینکه میزان تولید تلویزیون های LED و LCD تنها 3 درصد کاهش داشته است اما عرضه این محصولات در بازار متوقف شده است. در بازار یخچال فریزر و لباسشویی هم وضع بر همین منوال است. علیرغم کمبود این محصولات در بازار در سال جاری تولید هر کدام از این محصولات به ترتیب تنها 7 و 3 درصد کاهش داشته است.
امروز (پنج شنبه) دبیر انجمن صنایع شوینده، بهداشتی و آرایشی با اشاره به اینکه تولید محصولات شوینده کاهش نیافته است، از احتکار این کالا توسط برخی عمده‌فروشی‌ها خبر داد.
معاون بازرسی شورای اصناف چنی پیش با اشاره به انجام 800هزار بازرسی و تشکیل ۶۰ هزار پرونده در دو ماه گذشته، گفت: بازار کالاهای اساسی اشباع است و لزومی ندارد مردم احتکار خانگی کنند. اقدامی که در روزهای اوج نوسان قیمت مرغ روی داد و قیمت آن را متناسب با افزایش تقاضا در مقابل کاهش عرضه افزایش داد.
با نوسانات شدید قیمت در بازار سکه و طلا و به دنبال آن در بازار ارز این بار پای مردم هم به این وادی باز شد و عملا مصرف کنندگان در قامت "فروشندگان آینده" ظاهر شدند. بی خبر از اینکه همین اقدام به تلاطم بازار کمک خواهد کرد. تلاش های دولت هم کاری از پیش نبرد و حتی به این فرهنگ دامن زد.
چراکه با ورود بانک مرکزی به بازار سکه و پیش فروش آن، عملا مردم را ترغیب به خرید سکه و ایجاد فضای انتظار برای رشد دوباره قیمت ها کرد. انتظاری که چندان طولانی نبود. بانک مرکزی در آن دوره 9 میلیون و 600 هزار قطعه سکه پیش فروش کرد. اما بر اساس همان فرهنگ مردم در زمان افزایش قیمت دوباره سکه هم دست به فروش سکه هاشان نزدند چراکه منتظر افزایش بیشتری در بازار بودند.
این داستان در بازار ارز هم به شکل مشابهی تکرار شد. تا جایی که بر اساس آماری که مسئولان ارائه کرده اند میزان دلاری که در دست مردم است که نه تولید کننده و نه وارد کننده اند و تنها از آن به عنوان یک پس انداز استفاده می کنند رقمی در حدود
18 میلیارد دلار است. البته با این تفاوت که میزان سود احتکار دلار نسبت به سکه به مراتب بیشتر بوده است.
اما چه کسی اولین قطعه از دومینوی احتکار را به حرکت در آورد؟ دولت به نوبه خود با اتخاذ سیاست های ناپایدار زمینه را برای این کار فراهم می کند. آنگاه طبیعی است که تولید کنندگان، فروشندگان و مردم در فقدان چشم اندازی روشن از آینده بازار دست به این عمل می زنند. یک تصمیم نادرست اقتصادی تبعاتی دارد که به سادگی نمی توان با یک تصمیم جدید آن را خنثی کرد.