فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء(ص) با بيان اينکه دفاع از مراكز هسته‌اي، دفاع از حيثيت ملي كشور محسوب مي‌شود، گفت: دفاع از اين مراكز براي پدافند هوايي در اولويت قرار دارد.
امیر فرزاد اسماعیلی فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء(ص) به تشریح نقش پدافند هوایی در 8 سال دفاع مقدس، اهداف ایجاد شبکه فرماندهی و کنترل پدافند هوایی، نقش انتزاع پدافند از آفند در تقویت و ارتقای سیستم رزمی کشور و بسیاری موضوعات دیگر پرداخته که حاصل این گفتگو را در ذیل می‌خوانید.
به عنوان اولين سوال بفرماييد که نقش پدافند هوایی در طول 8 سال دفاع مقدس را چگونه ارزيابي مي‌کنيد؟
پدافند هوایی در دوران دفاع مقدس بخش عظیمی بود که در دل نیروی هوایی انجام وظیفه می‌کرد. این مجموعه علاوه بر وظیفه حفظ و حراست از پایگاه‌های شکاری نیروی هوایی، برخي امور را با استقرار در نقاط و دهلیزهای ورودی و آسیب‌پذیر به صورت تاکتیکی انجام می‌داد.
از افتخارات پدافند هوایی این است که در طول دوران 8 ساله دفاع مقدس، بدون بهره‌گیری از علم و دانش مستشارانی که سیستم‌ها و سامانه‌هاي پدافندي را در ايران، مستقر و با پیروزی انقلاب اسلامی فرار کرده بودند، توانست از اين سامانه‌ها استفاده و قریب 400 فروند از هواپیماهای عراقی را پیش از دستیابی به نقاط حساس و حیاتی كشور منهدم کند.
یکی از مواردی که در پدافند هوایی وجود دارد و تقریبا آن را کم‌نظیر می‌کند مواجهه با تهدید هواپیماهای حمله‌محور و یا موشک‌های کروز است که در واقع نوعی مواجهه تن به تن محسوب مي‌شود.
آنچه که ما در پنجم مردادماه سال 67 مشاهده کردیم، عملياتي بود که منجر به بمباران ناجوانمردانه سایت رادار سوباشی همدان شد و در جریان آن بسیاری از همکاران ما در اتاق‌هایی که فقط به کشف و شناسایی اهداف مي‌پرداخت و لحظه به لحظه آنها را رصد می‌کرد به شهادت رسیدند و حتی زمانی که حس کردند که به خودشان حمله شده مکان خدمتشان را ترک نکردند.
این رويكرد در سامانه‌های موشکی و توپخانه‌ای ما نیز وجود دارد به اين معني كه زمانی که به سمت آنها شلیک می‌شود به هیچ عنوان مکان خدمتی خود را ترک نکرده و تا آخرین لحظه مواجهه و مقابله می‌کنند، چنانکه نقش پدافند هوایی در دفاع مقدس و رشادت‌هایی که حاصل شد زبانزد است.
تمام نیروهای مسلح در این زمینه افتخاراتی داشتند و بالغ بر 48 هزار شهید در مجموعه ارتش جمهوری اسلامی ایران مبین این موضوع است که تمام جوانان این مرز و بوم برای دفاع از کشور خود از هیچ فداكاري حتی اهدای خون خود در راه خدا و كشور و ملت عزیز دريغ نمي‌کنند.
لطفا در خصوص اهدف ایجاد شبکه فرماندهی و کنترل پدافند هوایی توضیح دهید.
شبکه فرماندهی و کنترل یکپارچه پدافند هوایی کشور پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن همواره در سیستم و سامانه‌های پدافند هوایی و برای ایجاد یک مدیریت تمرکزی وجود داشته است. اما تفاوتی که بعد از انتزاع بخش پدافند هوایی از نیروی هوایی و تشکیل قرارگاه پدافند هوایی اتفاق افتاده این است به دنبال آن هستیم که هر منطقه پدافند هوایی بتواند صحنه نبرد و بحران را به تنهایی مدیریت کند و به این فکر کند که در زمان قطع ارتباط ممکن است از مرکز هیچ تدبیر عملیاتی صادر نشود لذا باید روش و روال ما تغییر می‌کرد که اینکار انجام شده است چرا که تهدیدات ما رو به رشد است پس باید دفاع ما نیز متقابلا به همین شکل باشد.
در این بخش اقدامات بسیار مطلوبی نیز انجام شده است؛ برای بخش پدافند هوایی در مواقع بحران، لحظه‌ها از اهميت ويژه‌اي برخوردارند و لذا باید شبکه یکپارچه فهیم و زمان‌شناسي داشته باشیم که تا این مرحله سیستم‌ها، سامانه‌ها، تجهیزات و نفراتی که در این شبکه یکپارچه پدافند هوایی اطلاعات‌گيرنده و يا اطلاعات‌دهنده هستند از همسویی فکری خاصی برخوردار بوده و کار در این زمینه همچنان با قدرت دنبال و پيگيري می‌شود.
در ديدار با رهبر معظم انقلاب، ايشان بر چه مواردي تاكيد داشتند؟
ما اولین دیدار را با فرمانده معظم کل قوا در دهم شهریور سال گذشته داشتیم که ایشان در این دیدار فرمودند: خداوند همه شما را موفق بدارد، پدافند خیلی مهم است، باید خیلی مراقبت و هوشیاری داشته باشید و تعالی بدهید و پیش ببرید. همه شما جوان و باانگیزه و با استعداد هستید؛ خداوند هم کمکتان می‌کند ان‌شاءالله.
معظم له در این جمله تاکید دارند که باید از تمام سیستم‌ها، تجهیزات موجود و نیروی انسانی استفاده کرد و کار را تعالی داده و آن را با قوت پیش برد و همزمان با آن آموزش مستمر هم وجود داشته باشد در عین حال که از تمام پتانسیل دانش و جوانی نيروها باید استفاده شود.
انتزاع پدافند از آفند در تقویت و ارتقای رزمی کشور چه نقش و تاثيري دارد؟
آنچه که در جنگ‌های اخیر اتفاق افتاد نشان می‌دهد که به دلیل سرعت و دقت بالا، حملات هوایی با استفاده از هواپیماهای دوربرد استراتژیک و یا موشک‌های کروز بهتر و زودتر به کشورهای حمله‌کننده جواب می‌دهد و اين امر به اين معني است كه حملات زمینی يا بعضاً دریایی منسوخ شده است و بیشتر بخش هوایی را دنبال می‌کند. برتری رزمي از آن کشوری است که در نبرد هوایی صاحب برتري باشد.
مواجهه با برتری هوایی به معني دفاع هوایی منسجم است، بخش اول دفاع منسجم و مطلوب در دفاع در عمق خلاصه مي‌شود و بخش دوم آن نيز دفاع در مرزهای هوایی جمهوری اسلامی ایران و مستلزم اشراف اطلاعاتی است.
تمام اين موارد دست به دست هم دادند تا دستور تاریخی فرمانده معظم کل قوا در دهم شهریور سال 1387 صادر شد كه اين دستور تاريخي، همان انتزاع پدافند هوایی از نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بود و در واقع برای بهره‌مندي از یک بخش تخصصی برای مواجهه با حملات و تهدیدات هوایی دشمن عنوان شد.
زمانی که پدافند هوایی به شکل یک قرارگاه تشکیل می‌شود به اين معني است كه بهره‌مندي از یک قرارگاه تخصصی در مواجهه با تهدیدات هوایی و موشکی بر این موضوع تمرکز دارد که چگونه می‌تواند در برابر این تهدیدات پایدار بماند.
طبیعتا استفاده از سیستم‌ها و تجهیزات منحصر بفرد داخل قرارگاه، پاسخگوي این امر کلان در گستره عظیم جمهوری اسلامی ایران نبوده و نیاز بود که در این عرصه از تمام پتانسیل کشور استفاده شود.
امروز شاهدیم که در بخش دیده‌بانی بصری هوایی، تمام نیروهای مسلح و حتی بسیج، در بخش درگیری و انهدام، سپاه پاسداران، نیروی زمینی، هوایی و دریایی ارتش، در بخش کشف و شناسایی، سامانه‌های قرارگاه ارتش و سامانه‌های پدافند هوایی سپاه، دفاع منسجم و متراکم و باانگیزه‌ای برقرار کرده‌اند.
نظر شما در خصوص دکترین دفاعی پدافند در مقابله با تهدیدات بالقوه موجود چیست؟
دکترین‌ها از روی سیاست‌های کلی و کلان تبیین می‌شوند. سیاست کلی و کلان ما در حقیقت سیاست دفاعی است.
جمهوری اسلامی ایران هیچگاه قصد تعدی و تجاوز به کشور دیگری را ندارد. سیاست کلی و کلان، دکترین ما را دیکته می‌کند که همان دکترین دفاعی است.
دکترین دفاعی به همه نيروهای مسلح و از جمله آنان پدافند هوایی دیکته می‌کند که هم خود را در برابر تجاوزات احتمالي حفظ کنیم و هم وضع موجود را تعالی دهیم؛ سیاست‌ها، سامانه‌ها و امور آموزشيمان را پیش ببریم که البته راه درازی در پیش داریم و امیدواریم بتوانیم در این زمینه‌ها نيز موفق باشیم.
کشورمان در راستای بهینه‌سازی، طراحی و تولید تجهیزات دفاعی در چه سطح و مرحله‌ای قرار دارد؟
قرارگاه پدافند هوایی در بخش جهاد خودکفایی در دو زمینه دستور کار را نصب العین خود قرار داده است. اولین زمینه بومی‌سازی سیستم‌ها و سامانه‌هایی است که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی وارد کشور شد و در بخش دفاع هوایی از آن استفاده می‌شود و برای اينكه تحریم‌ها بر آنها اثری نداشته باشد این تجهیزات بومی‌سازی شدند به این معنی که تمام سيستم‌ها، سامانه‌های داخلی و تجهیزات و قطعات آن در داخل کشور تولید می‌شوند که نقطه گلوگاهی وجود نداشته باشد و از طرفی سیستم‌ها نیز سرپا بمانند.
بخش دوم جهاد خودکفایی در قرارگاه برگرفته از همین دستور امسال است که ما از سنوات گذشته نیز آن را در پیش گرفته بوديم و همان حمایت از تولید ملی بود؛ به این مفهوم که در بخش تولید سامانه‌های بومی در کشور با توجه به رایزنی‌هایی که با صنعت و دانشگاه صورت گرفت، سامانه‌های بسیار پیشرفته و کارآمدی وارد چرخه پدافند هوایی کشور شد.
ما بر اساس قول‌هایی که در سال گذشته مطرح کرده بودیم بر بخش رادارهای دوربرد و راهبردی استقرار داریم که این سیستم‌ها و دفاع منسجم را در کنار سامانه‌هايمان دنبال می‌کنیم.
لطفا کمی در خصوص سامانه‌های موشکی پدافند هوایی توضیح دهید.
کار دفاع و پدافند هوایی از کشف شروع می‌شود. کشف مستلزم این است که هم سريع و هم خوب ببینیم. برای این منظور باید بر روی این قضیه تمرکز داشته باشیم كه تمام ساختارها و تجهیزات را در یک طیف و یک فرکانس نمی‌توان دید، لذا باید سامانه‌های متعددی در طیف‌های متعدد داشته باشیم.
با توجه به تحریم‌ها چاره‌ای جز استفاده از توان بومی و داخلی کشور نیست و این مسئله ما را به ارتقا رساند.
رادارهای دوربرد ما در فرکانس‌ها و طیف‌هاي UHF، VHF و HF امروز در چرخه پدافند هوایی کشور و در تمام میادین رزمی مستقر هستند. اینها مصداق بارز خوب و به هنگام دیدن است.
بخش دوم کشف بخش سامانه‌های شنود الکترونیکی است؛ شنود الکترونیکی سیستم‌های پیچیده و پیشرفته‌ای هستند که معمولا تکنولوژی ساخت آن در اختیار سایر کشورها قرار نمی‌گیرد که البته ما توانستیم آن را بومی سازی کنیم، سامانه‌هایی را که از قبل در اختيار داشتیم بهينه سازي و سامانه‌هاي بومي جديدي را نيز در داخل کشور تولید كرديم که به جرأت می‌توانم ادعا كنم که در خاورمیانه بی‌نظیر است چرا که دو برابر سامانه‌های قبلی توانمند است.
بخش سوم کشف نیز سامانه‌ها، تجهیزات و نفرات دیده‌بانی بصری هوایی هستند.
دیده‌بانی بصری هوایی هم کمک می‌کند به سامانه شنود و رادارها که کشف هم به صورت مطلوب و هم با سرعت انجام شود.
طبیعتا زمانی که کشف مناسب داشته باشیم شناسایی مطلوب یعنی ماموریت دوم قرارگاه پدافند هوایی انجام می‌شود. همچنین شناخت دوست از دشمن که همین سه سامانه یا سه سنسور آن را انجام می‌دهند.
بخش دوم رهگیری و بخش آخر انهدام است. این دو موضوع با هدایت رادارهای دوربرد، سامانه‌ها و مراکز فرماندهی و کنترلی که در اختیار قرارگاه پدافند هوایی نیروی هوایی ارتش هستند از هواپیماهای طرح پدافند نیروی هوایی ارتش که در کنترل عملیاتی قرارگاه پدافند هوایی بهره‌گیری می‌کنند. بخش ديگر، سامانه‌های موشکی برد بلند هستند که منحصر به قرارگاه پدافند هوایی ارتش هستند که این افتخار را هم سپاه و هم ارتش دارد که علاوه بر سامانه‌هایی که از قبل در اختيار داشتیم سامانه‌های جدید بومی سازی همچون مرصاد وارد شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشور شده است.
بخش بعدی، درگیری و انهدام سامانه‌های موشکی ارتفاع پایین و توپخانه‌های کنترل هدایت راداری و بدون رادار هستند که شامل انواع skyguard و موشکی ارتفاع پست است. سامانه‌هاي توپخانه‌ای 23 و 35 میلیمتری و skyguard درسراسر کشور مستقر هستند كه با این سنسور و با این ابزار بخش دفاع انجام می شود.
ایران در عرصه فناوري راداری و شناسایی پرنده‌های دشمن چه وضعيتي دارد؟
آنچه که سیستم‌های کشف و شناسایی کشور ما در اختيار دارد برای کشف سامانه‌های پرنده مثل پرنده‌های بدون سرنشین که از تکنولوژی برتر و روز دنیا برخوردار هستند، است كه با توجه به گستره بسيار پهناور ايران نیاز داریم که تعداد بیشتری از رادارهای کشف این نوع سیستم‌ها را در اختيار داشته باشیم.
ادعا نمي‌كنيم كه قابلیت کشف هر پرنده‌ای را داریم اما با توجه به اینکه سیگنال تهدید را با اشراف اطلاعاتی رصد می‌کنیم از سیستم‌هایمان در دهلیزها و دالان‌هایی که می‌دانیم بیشترین احتمال تقرب هست استفاده می‌کنیم تا غافلگیر نشویم.
سیستم‌هایی که امروز مستقر کردیم در بحث VHFو HF قابلیت شناسایی و کشف انواع پرنده‌ها با سطح مقطع کم را دارند و نیازمند این هستیم که اينها را به تولید انبوه برسانیم و این را دنبال می‌کنیم.
همانطور که سال گذشته خبر دادیم که ان‌شاءالله به نمونه اولیه آن دسترسی پیدا می‌کنیم که امسال محقق شد، این را قول می‌دهیم که در سال آینده در چنین روزی بتوانیم به تولید انبوه این سامانه راداری برای یک کشف منسجم در کل کشور دست يابيم.
توان ایران در واکنش آنی نسبت به تهدیدات در پدافند هوایی به چه میزان است؟
تهدیداتی که قرار است صورت بگیرد حتما باید توسط ما کشف شود. قرارگاه پدافند هوایی 24 ساعته و بدون تعطیلی کار می‌کند. تمام سیستم‌ها و سامانه‌ها آماده و هوشيارند. لذا اگر قرار است تهدیدی اتفاق بیفتد، اولین موضوع آن یعنی کشف دقيق و به موقع. می‌توانیم این امید را بدهیم که در هنگامه بحران در مراکز حساس و حیاتی ما اتفاق ناگواری رخ نخواهد داد.
بیشترین تهدیدات نسبت به مراکز هسته‌ای مطرح می‌شود؛ برنامه شما برای مقابله با آن چیست؟
دفاع از مراکز هسته‌ای، در واقع دفاع از حیثیت ملی محسوب مي‌شود و دفاع از اين مراکز، براي پدافند هوايي در اولويت قرار دارد؛ به همين دليل بيشترين سامانه‌ها و پدافند مخفي در اين نقاط تعبيه شده‌اند.
قرارگاه پدافند هوایی این قابلیت را دارد که با دفاع منسجم در اطراف مراکز حساس و حیاتی و خصوصا هسته‌ای بتواند در برابر تهدیداتی که متصور است به خوبی و شایستگی بایستد.
دستاوردهای جداسازی پدافند از آفند را تشریح کنید.
طبیعتا بعد از هر تفکیک و جداسازی وقتی ماموریت خاصی برای یک نیرو و یک قرارگاه مشخص می‌شود ابتدا تقویت خود به خود را به دنبال دارد.
اهداف و برنامه‌های قرارگاه پدافند هوایی همان اهداف و برنامه‌هایی است که از دفاع منسجم منشعب می‌شود لدا وقتی ما دستور کار، هدف و برنامه‌هایمان بر روی دفاع متمركز است دستاوردهایمان نیز سريعتر و بهتر حاصل می‌شود. بعد از تفکیک شاهد این بودیم که طرح جامع پرواز هوایی ما که خبرش را سال گذشته اعلام كرده بودیم و همچنين طرح نور ولایت كه طرح چگونه جنگیدن و چگونه استقرار دادن است، توسط مقام معظم رهبری مصوب شد.
برنامه‌ها و اهدافی که در طرح جامع پدافند هوایی و طرح نور ولایت مستقر است به ما دیکته می‌کند که چگونه باید برای هر سال و سالیان آینده‌اش بیاندیشیم. این دستاورد، دستاورد کلی برای قرارگاه است که از بطن آن چگونه عملیات‌کردن، آماد، ارتباط، جنگ الکترونیکی، آموزش، مهندسی رزمی منشعب می‌شوند.
با توجه به بحث شبکه یکپارچه پدافند هوایی، هنوز هم ابهاماتی در خصوص تعامل سایر نیروها تحت این شبکه یکپارچه وجود دارد. با توجه به اين امر، نحوه تعامل در مواقع بروز بحران چگونه خواهد بود؟
در ميان نيروها ابهامي در اين زمينه وجود ندارد؛ بسياري از نقاط را سپاه گسترش داده و ما خود در آن حضور نداریم ولی از ابزار و اطلاعات آن استفاده و دستورات مقتضي را هم صادر می‌کنیم. همانطور که بانک مرکزی بانک‌های تابعه خودش را کنترل می‌کند، پدافند هوایی هم همین است به این معنی که کافی است همگان بپذیرند که مسئولند و در قبال این مسئولیت باید دانش داشته باشند و در قبال این دانش و مسئولیتي که به آنها دیکته شده کارشان را درست و به موقع انجام دهند. البته خطا در هر جایی وجود دارد و مهم این است که مسیر خطا پیش از تبدیل شدن به یک چالش، سد شود.
سهم پدافند در شکل‌گیری روند توسعه علمی، فرهنگی و سیاسی در کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟
همین که ما به تولید بومی فکر کنیم یعنی در بخش علمی فکر کرده‌ایم. یعنی توانسته‌ایم دانش بومی را جذب کنیم ب طوری که بالغ بر 250 نخبه از مقطع کارشناسی تا دکترا در دانشگاه‌ها با ما همكاري علمی دارند. چنانچه به هرکدام از این 250 نخبه حداقل 200 نفر دیگر متصل باشند ما حجم بسیار وسیعی از علم و دانش دانشگاهی را وارد قرارگاه کرده‌ایم.
در بخش صنعت نیز با توجه به اینکه به آنها دیکته می‌کنیم که چگونه می‌خواهیم بجنگیم، طرح نور ولایت اظهار مي‌دارد که چه وسایل و تجهیزاتی باید وارد پدافند هوایی شود. بخش علمی در صنعت دفاعی کشور را اینگونه رونق بخشیدیم.
در بخش فرهنگی، سیاست کلی و کلان ما که سیاست دفاعی است از دستور خداوند در قرآن مبنی بر اینکه دفاع حق مسلم هر فردی است، بهترین وجه فرهنگی این کار است.
در بخش اقتصادی ما هرچه تولید داریم و هرچه که بهینه‌سازی و نوسازی داریم در حقیقت چرخش مالی در داخل کشور است .
این چرخش مالی بین صنعت، دانشگاه و قرارگاه در چرخش است و ارز و اعتباری را از کشور خارج نمی‌کند.
به عنوان سوال آخر تخمین کمّی و کیفی و همچنين سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در سازمان پدافند چگونه است؟
سازمان پدافند هوایی یک سازمان نوپا و تازه تأسیس است كه علاوه بر دستورالعمل کلی در اولویت صنعت دفاعي قرار گرفته است.
اين سخن به اين معني است كه نیرویی که اولویت اصلی بین همه نیروهای مسلح و قدمتش چهارسال است در اختيار ما قرار دارد و باید با تمام تهدیدات پیرامونی به‌موقع و خوب مقابله کند.