پایتخت معنوی در همه فصول به ویژه تابستان شاهد حضور میهمانان ناخوانده با وصله های ناجوری همچون متکدیان لهجه دار است که از سایر شهرها و کشورهای همسایه به این مکان می آیند و چهره شهر را زشت می کنند.
هر روز شاهد متکدیانی هستیم که با سماجت بیش از حد خود و ظاهر بسیار ناراحت کننده و نوزادانی که در آغوش دارند با مظلوم نمایی باعث رنجش روحی شهروندان و میهمانانی می شوند که به پایتخت معنوی می آیند.
با آغاز فصل تابستان از ساعت شش بعد از ظهر تا پاسی از شب این شهر شاهد حضورتعداد زیادی از متکدیان بیگانه با لهجه هایی غریب در گوشه و کنار پارک ها و اطراف حرم رضوی است.
این متکدیان بیشتر کودکان و زنانی هستند که توسط گروه و اشخاصی با اهداف سازمان دهی شده به اطراف پارک ها و حرم رضوی بر سر راه زائران و مجاوران فرستاده می شوند تا با سماجت و نگاهی معصومانه مبلغی دریافت کنند.
تفاوت شکل تکدی گری در نقاط مختلف مشهد اما این همه ماجرا نیست زیرا شکل تکدی گری در هر گوشه از پایتخت معنوی متفاوت است و این تفاوت ها ناشی از فرهنگ متکدیانی است که از شهرها و کشورهای مختلف به این شهر می آیند.
برخی از زنان متکدی با شکل و شمایلی غریب در اطراف بوستان هایی خاص بر سر راه مردم قرار گرفته و دست شخصی را اسیر کرده تا سرنوشتش را بخوانند.
برخی نیز در اطراف اماکن مذهبی همچون حرم رضوی و مساجد دست خود را دراز کرده و گنج گدایی را به ننگش ترجیح می دهند تا درآمد خوبی کسب کنند.
اما این قصه هزارو یک شب هنگامی تاسف برانگیزتر می شود که ببینیم در حوزه تکدی گری خارجی ها حضور پررنگی تری دارند و گوی سبقت را از رقیبان داخلی می ربایند.
متکدیان خارجی که بیشتر از کشورهای پاکستان و افغانستان هستند با شگردهای متفاوت همچون بی خانمان جلوه دادن خود، ترحم رهگذران را جلب می کنند.
سوء استفاده متکدیان از نام اماکن مذهبی شیوه دیگر تکدی گری در این شهر که نوعی شیادی محسوب می شود، سوء استفاده از نام اماکن مذهبی است در این روش متکدیان در نقش افرادی که می خواهند کمک های مردمی را برای مسجد جمع آوری کنند به در منازل مردم مراجعه و از ساکنان خانه می خواهند جهت نذورات فلان مسجد و یا تعمیر فلان حسینیه کمک کنند و این دسته از متکدیان که از ارادت و خلوص ساکنان شهر نسبت به مسائل مذهبی با خبرند از این حربه استفاده کرده و سود فراوانی بدست می آورند.
گدایان نسخه دار گروه دیگری از گدایان که به گدایان نسخه دار معروفند، معمولاَ با در دست داشتن نسخه های پزشک در خیابان بر سر راه شهروندان قرار می گیرند و با اعلام ناتوانی در پرداخت نسخه قلابی از مردم پول مفت طلب می کنند اما عموما این دسته از گدایان در این شهر نمی توانند با این شگرد راه به جایی ببرند چرا که اکثر مردم به این نوع از متکدیان اعتنایی ندارند.
گدایان ترمینال دسته دیگر از متکدیان، گدایان ترمینال هستند آنها با حضور در ترمینال های مسافربری درست در لحظه حرکت اتوبوس سوار شده و با التماس و خواندن دعا همراه با شیون و گریه از مسافران می خواهند تا خرج سفرشان را مهیا کنند.
گدایان ترمینالی همواره با این شگرد که برای بازگشت به شهر خود هیچ پولی به همراه ندارند و تمام پول آنها را دزد زده است سعی در جمع آوری مبالغی از مسافران را دارند.
معاون خدمات شهری مشهد در خصوص معضل تکدی گری مشهد در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: مشهد به دلیل اینکه شهری زیارتی است در تمام ایام سال به ویژه تابستان با متکدیانی مواجه است که از سایر شهرها و کشورهای همسایه به پایتخت معنوی می آیند.
خلیل الله کاظمی با اشاره به اینکه در سال جاری بیش از 1400 متکدی از سطح شهر جمع آوری شده اند، افزود: به طور جدی پیگیر جمع آوری متکدیان از شهر مشهد هستیم.
وی با بیان اینکه از میان 1400 متکدی جمع آوری شده، 72 نفر به بهزیستی و 403 نفر به خانه سبز انتقال داده شدند، افزود: همچنین از بین این متکدیان 196 نفر زن، 980 نفر مرد و 90 نفر زن را شامل شدند.
وی ادامه داد: کودکان و بانوان متکدی با هماهنگی هایی که با سازمان بهزیستی صورت گرفته به این سازمان سپرده شده و بهزیستی در این رابطه اقدامات لازم را انجام می دهد.
کاظمی با اشاره به آمار جمع آوری متکدیان در سال گذشته بیان کرد: بیش از 3 هزار و 300 متکدی در سال گذشته توسط شهرداری جمع آوری شدند که از این میان 2800 نفر مرد و 382 زن و 184 کودک متکدی را شامل شدند.
وی با بیان مطلب فوق افزود: بیش از 120 نفر از متکدیان جمع آوری شده به بهزیستی تحویل داده شدند و بالغ بر 2 هزار نفر به خانه سبز انتقال داده شدند.
معاون خدمات شهری شهرداری مشهد با بیان اینکه محلی به نام خانه سبز وجود دارد که افراد متکدی در آنجا نگهداری می شوند، افزود: کودکان و افراد کم سن و سال و اتباع خارجی به سازمان بهزیستی تحویل و افراد معتاد به مراکز بازپروری منتقل می شوند.
ارتباط فقر با تکدی گری یک پژوهشگر مسائل اجتماعی در رابطه با تکدی گری در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: در ایران تکدی گری عموما در شهرهای بزرگ و زیارتی صورت می گیرد.
سعید سهرابی افزود: برخی از افراد به دلیل نیازهای مادی از شهرها و روستاهای خود راهی شهرهای بزرگ و زیارتی می شوند و در آنجا به تکدی گری روی می آورند.
وی ادامه داد: البته امروزه در بیشتر موارد اشخاصی با سوء استفاده و با هدف فریب به شهرهای بزرگ و به ویژه مناطق زیارتی همچون مشهد روی می آروند و از راه تکدی گری منبع درآمدی را برای خود ایجاد می کنند.
وی با اشاره به ارتباط فقر با تکدی گری بیان کرد: فقر به خودی خود منجر به تکدی گری نمی شود چرا که بسیاری از فقرا هرگز در هیچ شرایطی تکدی گری نمی کنند.
این پژوهشگر یکی از علل تکدی گری را کسب درآمدهای آسان و نیز مشکلاتی مانند اعتیاد دانست و افزود: انجام کار سخت و به دست آوردن نانی حلال نشانه شرافت و انجام تکدی گری به معنای زیر پا گذاشتن شرافت و غیرت است.
سهرابی تاکید کرد: متکدیان در شهرهای بزرگ و مذهبی از عواطف مردم سوء استفاده می کنند چرا که عواطف مردم در برابر اقشار ضعیف تر مانند سالمندان، کودکان و زنان تحریک می شود و همین موضوع موجب می شود تا متکدیان درآمد خوبی را در پایتخت معنوی کسب کنند.
وی ادامه داد: تکدی گران در شهرهای بزرگ بیشتر ناشناس هستند، ناشناس بودن موجب می شود که هیچ اعتماد و اطلاعی از درستی نیاز فرد متکی و میزان نیاز او در دست نباشد، به همین خاطر امکان سوء استفاده فراوان وجود دارد.
70 هزار تومان در روز درآمد روزانه وی با اشاره به تکدی گری توسط کودکان تصریح کرد: کودکانی که در این زمینه فعالیت می کنند در معرض خطرات زیادی هستند چون زمینه فعالیت آنها مخفی و نیز غیر قانونی است و می تواند بزهکاری های دیگری هم با خود داشته باشد.
به گفته برخی صاحب نظران در حالی که تکدی گری به عنوان یک جرم مطرح است اما در مشهد به عنوان یک حرفه به آن نگاه می شود و میانگین درآمد متکدیان بین 60 تا 70 هزار تومان در روز برآورد می شود
مدیر کل بهزیستی خراسان رضوی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: بسیاری از متکدیان با پدیده فقر دست و پنجه نرم نکرده و از روی ناچاری و نداری به تکدی گری نمی پردازند.
تهمینه شکیب با تاکید بر اینکه اکثر متکدیان در پایتخت معنوی به لحاظ مالی وضع خوبی را دارند، افزود: متکدیان در این شهر مهاجرانی هستند که از سایر شهرها و کشورهای همسایه به پایتخت معنوی می آیند و مردم را تلکه می کنند.
وی ادامه داد: بر سر چهارراههای این شهر کودکان فراوانی با انواع و اقسام شیوهها به گدایی می پردازند که سال ها پیش این کودکان که معمولا به فروش گل و روزنامه می پرداختند ساماندهی شدند و تحت نظر بهزیستی به فعالیت پرداختند.
وی افزود: اما متاسفانه در حال حاضر باندهایی حرفهای تشکیل شده که کودکان معصوم را در چهارراه مستقر کرده و آنها را به تکدی گری مجبور میکنند.
وی با اشاره به طرح جمع آوری کودکان خیابانی زیر 18 سال بیان کرد: این طرح توسط بهزیستی برای کودکان زیر ۱۸ سال که در معابر به تکدی گری می پردازند با همکاری دادگستری، نیروی انتظامی و شهرداری صورت گرفت.
وی با بیان مطلب فوق ادامه داد: در این راستا کودکان توسط شهرداری جمع آوری و در مرکز "صدف" به شکل موقت نگهداری می شوند.
وی یادآور شد: به خاطر میلیون ها زائر که سالانه به مشهد می آیند و به جهت رافت و احساسات مذهبی که در زائران وجود دارد، کودکان خیابانی که غالبا غیرایرانی هستند، از این فرصت برای تکدی گری بهره برده و از احساسات زائران استفاده می کنند.
۶۵درصد غیرایرانی وی افزود: بر اساس مصوبه ستاد ساماندهی، کودکان جمع آوری شده باید حداکثر ظرف ۴۰ روز از تاریخ حضور در مرکز صدف، تعیین تکلیف شوند، یعنی به خانواده و بستگان، خانه های فرزندان بهزیستی یا به اداره اتباع تحویل داده شوند.
وی با بیان اینکه ۶۵درصد کودکان خیابانی غیرایرانی هستند، تصریح کرد: این کودکان به شکل متکدی در خیابان ها به تکدی گری پرداخته و از احساسات مذهبی زائران برای بدست آوردن پولی کلان بهره می گیرند.
وی تصریح کرد: در حال حاضر با اقداماتی که دستگاههای اجرایی به صورت هماهنگ انجام داده اند، تعداد کودکان خیابانی نسبت به سال های گذشته بسیار کاهش یافته است.
رابطه حاشیه نشینی با تکدی گری نماينده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر بیان کرد: مهاجرت و حاشیه نشینی از عوامل اصلی تکدی گری در مشهد است.
هاشم بنی هاشمی ادامه داد: مشهد به دلیل زائر پذیر بودن همواره شاهد متکدیانی است که برای امرار و معاش و گاه با اهداف از پیش تعیین شده به تکدی گری می پردازند.
وی با تاکید بر اینکه بیش از 900 هزار نفر حاشیه نشین در مشهد وجود دارد، افزود: بسیاری از حاشیه نشینان به تکدی گری روی می آورند که اگر برنامه ریزی دقیقی برای حاشیه شهرها انجام بگیرد از مهاجرت های بی رویه و تکدی گری پیشگیری می شود.
وی حاشیه نشینی و همجواری مشهد با کشورهای بحران زده را از امتیازات منفی این شهر عنوان کرد و گفت: مشهد سالیانه حدود ۲۵ میلیون زائر را پذیرایی می کند و به همین دلیل زمینه حضور افراد کلاش، سارق و متکدی فراهم می شود.
مرتضوی تاکید کرد: مشهد بعد از تهران بیشترین متکدی را دارد که از این تعداد حدود ۶۵ درصد ایرانی نیستند و از دیگر شهرها و کشورها به مشهد آمده اند.
وی با تاکید بر اینکه تکدی گری جرم است و مردم با کمک کردن به این افراد زمینه ارتکاب جرم این افراد را تقویت می کنند، گفت: اگر احساسات مردم تحریک نشود و به این افراد کمک نکنند این مسئله اتفاق نمی افتد.
عدم حمایت دستگاه ها وی با بیان اینکه گاهی نیز به دلیل عدم حمایت برخی از افراد خاص توسط دستگاه ها متولی پدیده تکدی گری افزایش می یابد، افزود: بسیاری از متکدیان نقص عضو دارند که به دلیل عدم حمایت بهزیستی آنها به سمت تکدی گری می روند.
مرتضوی تصریح کرد: هم چنین کمیته امداد امام خمینی(ره) و بهزیستی از افراد بالای ۶۰ سال، سالمندان، بیماران حمایت می کند اما اطلاع رسانی در این زمینه صورت نمی گیرد تا فرد خود را تحت پوشش این سازمان و نهادها قرار دهند و به تکدی گری روی نیاورد.
سرپرست مدیریت برنامه ریزی و نظارت خدمات شهری در گفتگو با خبرنگار مهر عنوان کرد: بحث جمع آوری متکدیان در مشهد یکی از معضلاتی است که نمی توان ادعا کرد با انجام برنامه ریزی دقیق به صفر برسد.
حمیدرضا باقری ادامه داد: در شهرهای دیگر متکدیان افراد ثابت و مشخصی هستند اما در این شهر با توجه به موقعیت مذهبی آن متکدیان ناشناس و غیرثابتند.
تکدی گری در مشهد پدیده ای نوظهور نیست وی با تاکید بر اینکه تکدی گری در مشهد یک پدیده نوظهور نیست، گفت: رسیدگی به معضل تکدی گری در شرح وظایف بسیاری از سازمان ها قرار دارد و در این راستا بهزیستی وظیفه نگهداری کودکانی خیاباینی و شهرداری وظیفه جمع آوری را بر عهده دارد.
باقری تصریح کرد: موضوع تکدی گری به اوضاع اقتصادی باز می گردد و در هیچ کجای دنیا این پدیده به صفر نمی رسد تنها می توان گفت که شکل گدایی در شهرها و کشورهای مختلف متفاوت است.
وی با تاکید براینکه تکدی گری در مشهد بیش از سایر شهرهای کشور است گفت: مشهد به دلیل زیارتی بودن و ترویج فرهنگ صدقه دادن شاهد افزایش متکدیان است.
بر اساس این گزارش و مطابق قانون اموال افرادی که از راه تکدی گری و کلاشی کسب درآمد می کنند مصادره می شود و آنها از یک تا ۳ ماه نیز به زندان محکوم خواهند شد اما با وجود این قوانین بازهم موضوع تکدی گری در پایتخت معنوی گره ای است در یک کلاف سردرگم که برطرف شدن آن نیازمند چاره اندیشی فوری است.