كسري بودجه يكي از قديمي ترين مشكلاتي است كه همواره دانشگاه‌ها با آن دست و پنجه نرم مي‌كنند. اين كسري تنها در يك يا چند دانشگاه خلاصه نمي‌شود. اظهارات روساي دانشگاه‌ها حاكي از آن است كه اين كسري در اكثر دانشگاه‌ها با درصدهاي مختلف وجود دارد و همين امر نياز به پرداختن به چرايي اين مسئله را بيش از پيش روشن مي‌كند.
به گزارش ايسنا، افزايش حقوق اعضاي هيات علمي و ظرفيت دانشگاه‌ها و رشد نرخ تورم از جمله مهمترين موارديست كه به گفته روساي دانشگاه‌ها سبب مي‌شود علي‌رغم رشد ساليانه بودجه، دانشگاه‌ها همواره با مشكل كسري بودجه روبرو باشند.
در حالي كه بودجه آموزش عالي در سال 90 با افزايش 26 درصدي در بخش هزينه‌اي همراه بود، در مهرماه سال جاري معاون اداري مالي وزير علوم از كمبود بودجه هزينه‌اي دانشگاه‌ها سخن به ميان آورد و گفت: علي‌رغم رشد 26 درصدي بودجه هزينه‌اي وزارت علوم، با توجه به افزايش فوق‌العاده ويژه اساتيد و همچنين هدفمندي يارانه‌ها اين رشد واقعي نيست و با اين وجود كه هدفمندي يارانه‌ها آثار خوبي را در بر دارد؛ اما بايد به فكر چاره نيز بود.
به گفته متكان، رشد پنج تا شش برابري هزينه‌هاي برخي از دانشگاه‌ها به واسطه آزادسازي يارانه‌ها تاثير غيرمستقيمي را بر ساير هزينه‌هاي آنان گذاشته است.
اگرچه كسري بودجه دامن تمامي دانشگاه‌ها را به نحوي گرفته اما اين مشكل در دانشگاه‌هاي بزرگ پايتخت همچون پلي تكنيك، شريف و تهران بيشتر خودنمايي مي‌كند.
عليرضا رهايي، رئيس دانشگاه صنعتي اميركبير، درخصوص وضعيت بودجه اين دانشگاه در سال جاري با بيان اينكه بودجه دانشگاه به دليل دو موضوع حذف يارانه و افزايش حقوق اعضاي هيات علمي با يكسري مشكلات جدي همراه است، گفت: از ابتداي سال با افزايش حقوق اعضاي هيات علمي مواجه بوديم كه اين موضوع در بودجه پيش‌بيني نشده بود.
وي با بيان اينكه افزايش هزينه‌هاي ناشي از حذف يارانه نيز در بودجه سال جاري دانشگاه پيش بيني نشده بود، كه اين موارد هم باعث شد كه در حال حاضر همچون ساير دانشگاه‌ها با كسري مواجه شويم، تصريح كرد: در حال حاضر بحث‌هايي مطرح است تا كسري بودجه دانشگاه‌ها در سال جاري جبران شود، اما اگر اين موارد تا قبل از پايان سال جبران نشود، در انجام تعهداتي كه تا پايان سال داريم با مشكل مواجه خواهيم شد.
دانشگاه تهران نيز امسال را با 60 ميليارد بدهي و 35 ميليارد كسري به پايان مي‌رساند.
رييس دانشگاه تهران نيز از بدهي 60 ميلياردي تومان دانشگاه نماد آموزش عالي كشور به بانك مركزي در زمينه " طرح توسعه" خبر مي‌دهد، طرحي كه در دست‌اندازهاي كمبود اعتبار چندساليست كه متوقف مانده است.
فرهاد رهبر با بيان اينكه دانشگاه تهران در سال جاري حدود 35 ميليارد تومان كسري دارد، از بدهكاري دانشگاه در برابر حق التدريسي‌ها، گرنت اساتيد و همچنين طرح‌هاي دانشجويان نيز پرده برمي‌دارد، بدهكاري كه علاوه بر مسايل رفاهي و عمراني، اكنون گريبانگير امور آموزشي و علمي دانشگاه نيز شده است!
وضعيت مالي دانشگاه صنعتي شريف نيز چندان مطلوب نيست، اين دانشگاه كه معمولا ميزبان برترين‌هاي كنكور است، پرونده مالي امسال 90 خود را با شش ميليارد كسري و 1/5 ميليارد بدهي مي‌بندد.
روستاآزاد رييس دانشگاه شريف علت عمده اين كسري بودجه را معرفي دانشجو بيش از ظرفيت مازاد دانشگاه از سوي سازمان سنجش عنوان و در عين حال اظهار كرد: مصوبه حذف شهريه دانشجويان شاهد و ايثارگر نوبت دوم نيز امسال در حالي اعمال شد كه اعتباري براي آن پيش‌بيني نشده بود.
"افزايش هزينه‌هاي انرژي، صرفه‌جويي يا تسهيلات؟"
لزوم اجراي هدفمندي يارانه‌ها و تاثيرات مثبت آن در اقتصاد كشور و مديريت مصرف بر هيچكس پوشيده نيست. اما هر طرح بزرگ اقتصادي كه اجرا مي‌شود، لاجرم تاثيراتي نيز به صورت غير مستقيم بر ديگر بخش‌هاي جامعه مي‌گذارد كه نيازمند انديشيدن تمهيداتي براي جلوگيري از تبعات احتمالي آن است.
در اين شرايط در حالي كه برخي از دانشگاه‌ها بهترين راه حل را براي مشكلات ناشي از افزايش هزينه‌هاي انرژي دانشگاه، مديريت و صرفه‌جويي در مصرف مي‌دانند، بعضي ديگر نيز بر لزوم اختصاص تسهيلاتي در اين باره تاكيد مي‌كنند.
در شرايطي كه آموزش و پرورش از تسهيلات 50 درصدي براي پرداخت اين هزينه‌ها برخوردار است اين انتظار در بين روساي دانشگاه‌ها پيش مي‌آيد كه آموزش عالي نيز بايد از اين تسهيلات برخوردار باشد.
در همين راستا محمد سعيد جبل عاملي رييس دانشگاه علم و صنعت در حالي از كاهش 20 درصدي مصرف انرژي در سال 89 خبر داد كه حفظ اين رقم را در سال 90 از اهداف اين دانشگاه عنوان كرد و معتقد است كه اگر با برنامه‌هاي منظم و مديريت مناسب، مصرف انرژي كاهش يابد، مي‌توان با همين بودجه در اختيار پاسخگوي هزينه‌هاي انرژي نيز بود.
اما از طرفي محسن افشارچي رئيس دانشگاه زنجان با اشاره به تاثير هزينه‌هاي انرژي بر ميزان كسري بودجه اين دانشگاه اظهار كرد: در سال جاري براي پرداخت هزينه‌هاي انرژي كمي با مشكل مواجه شديم؛ اما اگر براي دانشگاه‌ها نيز مانند آموزش و پرورش تسهيلات 50 درصدي در نظر گرفته شود، مشكل ما حل خواهد شد.
در نظر نگرفتن تسهيلات از طرفي مي‌تواند باعث مصرف بهينه انرژي در دانشگاه‌ها شود؛ اما قابل تامل است كه اگر اين هزينه انرژي كه از بودجه دانشگاه‌ها پرداخت مي‌شود، با تعلق گرفتن تسهيلاتي به آنان، صرف كارهاي پژوهشي و يا خريد تجهيزات شود تا چه اندازه منطقي است؟
در همين راستا چندي پيش مجيد قاسمي، رئيس دانشگاه خواجه نصيرالدين طوسي، خواستار در نظر گرفتن اعتباري براي افزايش هزينه انرژي دانشگاه‌ها در بودجه شد و افزود: بايد به عنوان مديران نظام بحث بيت‌المال را در نظر بگيريم و نبايد انتظار داشته باشيم كه بيش از حد نياز يك دانشگاه به آن بودجه داده شود؛ اما در عين حال از مسئولين انتظار داريم كه افزايش هزينه انرژي مصرفي دانشگاه‌ها را هم در بودجه لحاظ كنند.
كسري بودجه عمراني بازسازي دانشگاه‌ها را با مشكل مواجه مي‌كند
كسري بودجه دانشگاه‌ها تنها در بخش هزينه‌اي و جاري خلاصه نمي‌شود. يكي ديگر از مشكلات روساي دانشگاه‌ها كسري بودجه عمراني است.
علاوه بر آنكه بسياري از دانشگاه‌هاي كشور به علت قدمت زياد نياز به بازسازي و تعميرات دارند، برخي دانشگاه‌ها نيز نيازمند افزايش تعداد ساختمان‌ها و گسترش محيط دانشگاه خود هستند كه كمبود بودجه عمراني مشكلاتي در اين زمينه براي آنها به وجود مي‌آورد.
در شرايطي كه معاون اداري مالي وزير علوم از رشد چشمگير بودجه عمراني نسبت به سال‌هاي قبل از دولت نهم خبر مي‌داد، گفته‌هاي روساي دانشگاه‌ها حاكي از آن بود كه اكثر دانشگاه‌هاي كشور در بودجه عمراني دچار كسري و مشكل هستند كه البته سعي مي‌كنند پروژه‌هاي عمراني خود را براساس بودجه تخصيص يافته پيش ببرند.
چندي پيش محمد اسماعيل همداني گلشن، رييس دانشگاه صنعتي اصفهان، درباره وضعيت بودجه اين دانشگاه گفت: در بخش بودجه عمراني مشكل داريم، اما خودمان را براساس مقدار واريزي وفق مي‌دهيم.
همچنين قاسمي، رئيس دانشگاه خواجه نصير الدين طوسي با بيان اينكه در بخش عمراني با كسري بودجه مواجه‌ايم، اظهار كرد: امسال در بخش بودجه عمراني درخواست 31 ميليارد تومان اعتبار داشتيم كه تنها 24 ميليارد آن تخصيص يافت.
اين در حالي است كه تمامي دانشكده‌هاي دانشگاه داراي قدمتي بيش از 40 تا 50 سال هستند كه براي تعمير آنها نيازمند بودجه اساسي هستيم.
وي خاطر نشان كرد: با توجه به برنامه‌هاي درنظر گرفته‌شده اميدواريم براي سال آينده تحول جدي در بودجه دانشگاه‌ها داشته باشيم.
تحول در بودجه 91 اموزش عالي
اما اينطور به نظر مي‌رسد كه اميدواري روساي دانشگاه‌ها به تحول در بودجه بي جواب نماند. آنچه كه اين روزها به گوش مي‌رسد حاكي از آن است كه بودجه پيشنهادي دانشگاه‌ها در لايحه بودجه سال 91 كه هم‌اكنون در مجلس شوراي اسلامي در حال بررسي است، نسبت به سال 90 رشد چشمگيري داشته است؛ تا جايي كه رضايت اگر نگوييم همه، دست كم اكثر روساي دانشگاه‌ها را به دنبال داشته است.
معاون اداري مالي و مديريت منابع وزارت علوم، تحقيقات و فناوري در حالي از پيشنهاد بودجه 2900 ميليارد توماني در لايحه پيشنهادي دولت به مجلس براي سال 91 خبر داد كه با تاكيد بر عملكرد خوب وزارت علوم در سال‌هاي گذشته اظهار كرد: در سالي كه دكتر دانشجو وزارت علوم را تحويل گرفت، بودجه دانشگاه‌هاي كشور 1470 ميليارد تومان بود كه با تلاش‌هاي وزيرعلوم، اين بودجه طي دو سال گذشته 100 درصد افزايش يافته است.
وي همچنين با اشاره به رشد دو برابري بودجه عمراني دانشگاه‌ها در لايحه بودجه 91 از پيشنهاد اختصاص دو رديف خاص مستقل با عناوين بودجه تجهيزات و بودجه مقاوم سازي دانشگاه‌ها به دولت خبر داد و گفت: رقم بودجه عمراني به پروژه‌هاي عمراني دانشگاه‌ها بستگي دارد؛ اما در اين زمينه رشد خوبي در نظر گرفته شده است.
در اين راستا حسن زمانيان، رييس دانشگاه لرستان، با بيان اينکه بودجه جاري اين دانشگاه در لايحه تقديمي به مجلس با يك ركورد بي‌سابقه روبرو است، به افزايش 76 درصدي اين بودجه نسبت به سال جاري اشاره كرد و افزود: اعتبار بودجه جاري از 15 ميليارد تومان در سال جاري به 27 ميليارد ريال براي سال آينده افزايش يافته است.
به گفته وي با پيگيري‌هاي انجام شده بودجه عمراني اين دانشگاه در لايحه تقديمي دولت به مجلس، نسبت به سال جاري 102 درصد رشد داشته است که بر اين اساس، از 3،5 ميليارد تومان در سال 90 به 7،5 ميليارد تومان در سال 91 رسيده است.
از سوي ديگر محسن افشارچي، رئيس دانشگاه زنجان با اشاره به لايحه بودجه سال 91 تصويب رقم‌هاي پيشنهادي را مقدمه ايجاد تحول بزرگي در آموزش عالي كشور عنوان كرد.
حال در شرايطي كه تاكيد وزارت علوم بر گسترش دوره‌هاي تحصيلات تكميلي است، در نظر گرفتن رديف بودجه‌اي خاص براي ارتقاي سطح تجهيزات دانشگاه‌ها نكته مثبتي در تحقق كيفي اين هدف تلقي مي‌شود.
اكنون كه بودجه پيشنهادي سال 91 رضايت دانشگاهيان را به دنبال داشته است، اين اميدواري را ايجاد مي كند كه دانشگاه‌ها بدون دغدغه بودجه در جهت افزايش كيفيت و اجراي برنامه‌هاي توسعه‌اي خود برآيند و بايد ديد كه در صورت تصويب اين بودجه، آموزش عالي تا چه اندازه به هدف غايي خود يعني كسب رتبه اول در منطقه و مرجعيت علمي جهاني تا سال 1404 نزديك خواهد شد.