باید منتظر فاجعه باشیم!

فرارو- با همکاری همه جانبه و مدیریت اصولی، بحران تالاب‌ها قابل مدیریت است در غیر این صورت باید منتظر فاجعه باشیم.

 

به گزارش فرارو، ما سالانه 20 تریلیون دلار به خودمان خسارت می زنیم! بله؛ 20 تریلیون دلار. به عبارتی سالانه معادل 76 میلیون میلیارد (بیلیارد) تومان (76.000.000.000.000.000) از جیب مردم جهان می رود و آن ها همچنان به این وضع ادامه می دهند. رقمی که حتی نوشتن آن دشوار است.

این رقم چیزی حدود هفت برابر بودجه سالانه کشوری مانند ایران است که اگر درصدی از آن به یک اقتصاد تزریق شود می‌تواند باعث تحول جدی در آن گردد. با محاسبه سهم خودمان از این خسارت متوجه می‌شویم چه منبع عظیمی در حال اتلاف و تخریب است.

همه این رقم عجیب تن‌ها زیان مالی از بین رفتن تالاب‌ها در جهان است که متاسفانه کشور ما نیز سهم قابل توجهی از این خسران دارد. خسارات دیگر، آثار بسیار محسوس‌تر و ملموس تری در کیفیت زندگی ما دارند و روز به روز شرایط را برای ادامه روال عادی زندگی در نقاط بحرانی دشوار‌تر می‌کنند.

فاجعه زیان‌های مالی، شاید کوچکترین زیان از بین رفتن تالاب‌ها در نسبت با دیگر آسیب‌های فقدان آن‌ها باشد. تخریب تالاب‌ها می‌تواند باعث تغییرات آب و هوا، خشکسالی، سیلاب، تخلیه شهرها، شیوع ریزگرد، از بین رفتن فرصت‌های گردشگری و مشاغل و منابع معیشتی مردم گردد.

با این اوصاف هر چه زودتر از این روند جلوگیری نشود باید منتظر ویرانی بخش‌های بزرگی از منابع طبیعی و انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری و همینطور مناطق قابل سکونت و رفاه بشر باشیم.

طبق برآوردها، زیست بوم‌های طبیعی سالانه ۳۳ تریلیون دلار ارزش خدماتی ایجاد می‌کند که ۴. ۹ تریلیون دلار آن به تالاب‌ها اختصاص دارد.

کشورهای پیشرفته جهان از دهه‌ها پیش برای جلوگیری از این روند پیش بینی هایی کرده اند که به کند شدن و در مواردی نتایج امیدوارکننده در حفاظت از تالاب‌ها منجر شده است تا جایی که برخی از تالاب‌ها از آستانه نابودی کامل بازگشته اند و امروز وضعیت نسبتا مطلوبی دارند.

در ایران نیز بیش از یک دهه است که طرح حفاظت از تالاب‌ها طراحی و اجرایی شده که خوشبختانه در سال‌های گذشته نتایج خوبی به همراه داشته است. هر چند هنوز راه بسیاری تا نقطه مطلوب داریم و این پروسه زمان بر خواهد بود و با برنامه ریزی و هماهنگی همه بخش‌های مربوطه باید پیگیری شود.

اهمیت این اقدام زمانی آشکارتر می‌شود که بدانیم از ۴۲ نوع تالاب مختلف شناسایی شده در جهان، ۴۱ نوع آن در ایران وجود دارد و این زیست بوم بخش قابل توجهی از جغرافیای کشور را به نسبت کشورهای دیگر به خود اختصاص می‌دهد.

متاسفانه طی دهه‌های گذشته وضعیت خوبی بر تالاب‌های کشور حاکم نبوده است و به دلایل متعددی از جمله افزایش جمعیت، توسعه اقتصادی ناپایدار و مدیریت نادرست منابع آب کشور، تالاب‌ها در معرض خطر قرار گرفته اند تا جایی که برخی از تالاب‌ها تا مرز نابودی کامل پیش رفته اند.

برای پیشگیری، کنترل و اصلاح این روند از سال ۲۰۰۵ "طرح حفاظت از تالاب‌های ایران" در قالب همکاری "دولت جمهوری اسلامی ایران"، "برنامه عمران ملل متحد" و " "صندوق تسهیلات محیط زیست جهانی" کلید زده شد.

رویکرد این طرح معرفی شیوه‌های مدیریتی جدید به منظور حفاظت و بهره برداری خردمندانه و پایدار از تالابهای کشور می‌باشد.

این طرح فعالیت خود را پس از مطالعه شرایط موجود از سه سایت منتخب تالاب شادگان، تالاب پریشان و دریاچه ارومیه آغاز کرد که به نتایج موفقیت آمیزی در آن‌ها دست یافت. به نحوی که امروز موضوع حفاظت و احیای تالابهای کشور از اولویتهای اصلی مسئولان ارشد کشور در سطوح ملی و محلی شده و حتی تبدیل به شعارهای تبلیغاتی کاندیداهای ریاست جمهوری نیز گردیده است.

طرح حفاظت از تالاب‌های ایران هم اکنون با بکارگیری دستاورد‌ها و تجارب موفق به دست آمده توانسته تلاش‌های خود را در تدوین برنامه مدیریت برای ۱۵ تالاب دیگر در کشور به کار گیرد. از جمله این تجارب موفق، همکاری در احیای دریاچه ارومیه با الگوسازی مشارکت جوامع محلی در استقرار کشاورزی پایدار و حفاظت از تنوع زیستی است که با حمایت مالی دولت ژاپن اجرایی شد.

این طرح، به عنوان یکی از اقدامات اولویت دار برنامه مدیریت جامع تالاب ها، با همکاری وزارت جهاد کشاورزی در ۱۱۰ روستای حوضه آبریز دریاچه ارومیه، ضمن فراهم آوردن بستر مشارکت برای بیش از ۱۰۰۰۰ نفر از کشاورزان منطقه، صرفه جویی ۴۰ درصدی مصرف آب در مزارع و کاهش ۴۰ درصدی مصرف نهاده‌های شیمیایی را نیز به ارمغان آورده است.

با این مقدمات، هدف طرح، معرفی تجارب موفق، رویکرد‌ها و ابزارهای مدیریتی جدید برای حفاظت و بهره برداری خردمندانه از تالابهای کشور است. دفتر طرح در گام بعدی رویکرد‌ها و ابزارهای مدیریتی معرفی شده را بر اساس شرایط و ویژگیهای اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و سیاسی خاص کشور بومی سازی می‌نماید. در نهایت انتقال تجربه به نهادهای مسئول و کمک به توسعه دستاوردهای طرح در سطح ملی را در دستور کار خود قرار می‌دهد.

تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد، بحران تالاب‌ها در صورت عزم عمومی و همکاری نهادهای مختلف و مرتبط و همچنین استفاده از شیوه‌های مدیریت صحیح و اصول علمی و کارشناسی، قابل کنترل بوده و این زیست بوم‌های ارزشمند را می‌توان به چرخه طبیعی خود بازگرداند.

امیدواریم با حمایت کلیه اقشار مردم، مسئولین، مدیران و ساکنان بومی این مناطق، تهدید پیش روی تالاب‌ها را تبدیل به یک فرصت برای مشارکت مردم و ارتقای همکاریهای بین بخشی در حل مسائل و مشکلات مشابه در کشور نماییم.