پیش به سوی توافق هسته‌ای!

در این دور با وجود باقی ماندن برخی اختلافات همیشگی از جمله چگونگی رفع تحریم های ایران و تغییر کاربری راکتور آب سنگین اراک، بر اساس خبرهای غیررسمی در مورد یکی از مهمترین موانع دستیابی به توافق جامع و نهایی گشایش هایی ایجاد شده بود.

بر اساس آنچه که خبرگزاری آسوشیتدپرس، پنجشنبه گذشته منتشر کرد گروه 1+5 آمادگی خود برای نگارش توافق جامع صرف نظر از گذشته برنامه هسته‌ای ایران یا «ابعاد احتمالی نظامی» این برنامه (PMD) را اعلام کرده است.

همزمان با آغاز مذاکرات به منظور تدوین پیش نویس متن برنامه جامع اقدام مشترک، یکی از موضوعاتی که روند این دور از مذاکرات را به شدت کند و حتی چشم انداز دستیابی به توافق جامع را تیر و تار کرده بود بروز اختلاف حول محور گذشته برنامه هسته ای ایران یا ابعاد نظامی این برنامه بود.

پس از تفاهم لوزان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از گروه 1+5 درخواست کرد برای پایان دادن به یکی از مهمترین موضوعات مورد اختلافات سال های اخیر آژانس و تهران گام هایی را در چارچوب توافق جامع بردارد.

برهمین اساس گروه 1+5 به تبعیت از آژانس خواستار گنجانده شده چگونگی حل و فصل گذشته برنامه هسته ای ایران یا ابعاد احتمالی نظامی این برنامه در توافق جامع شد؛ ابعادی که به ادعای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برپایه اسناد نهادهای جاسوسی آمریکایی در سال 2003 برخی فعالیت‌های مرتبط با برنامه تسلیحاتی هسته‌ای در سایت نظامی پارچین انجام گرفته است.

بر پایه این ادعا از سال 2003 آژانس خواستار دسترسی به این سایت نظامی برای کسب اطلاعات نسبت به صحت و سقم این ادعا شد. با این حال و با وجود آنکه در سال 2005 ایران دوبار چنین دسترسی‌ای را برای آژانس فراهم کرده، در این دور از مذاکرات به صراحت اعلام کرده است که نه امکان دسترسی به سایت پارچین، نه هیچ سایت نظامی دیگر و نه دسترسی به هیچ دانشمند ایرانی را برای آژانس فراهم نمی‌کند.

این اختلاف نظر آنقدر بالا گرفت که سطح انتظارات نسبت به حصول توافق جامع تا 30 ژوئن (9 تیرماه) به طور قابل توجه ای کاهش پیدا کرد.

کاهش انتظارات نسبت به سرنوشت موفق مذاکرات تا ضرب الاجل تعیین شده سبب شد کم کم زمزمه هایی درباره احتمال تمدید مذاکرات شنیده شود.

این در حالی است که تا پیش از این به خصوص از سوی آمریکایی ها اعلام شده بود که دیگر حتی حاضر به فکر کردن درباره گزینه تمدید مذاکرات نیستند و مقامات کاخ سفید بارها تاکید کرده بودند که 30 ژوئن پایان مذاکرات خواهد بود.

بنابراین با توجه به اینکه گره تازه افتاده بر مذاکرات غیر قابل گشایش به نظر می رسید یا آمریکایی ها باید شکست مذاکرات در صورت عدم حصول توافق تا 30 ژوئن را می پذیرفتند و یا اینکه به گزینه تمدید تن می دادند.

با توجه به اینکه باراک اوباما چندی پیش رسما اعلام کرده بود که توافق هسته ای با ایران میراث دوران ریاست جمهوری ام خواهد بود، تن دادن به گزینه تمدید منطقی ترین تصمیم احتمالی آمریکایی ها می توانست باشد.

از این رو تحلیل گران چگونگی همراهی آمریکا با گزینه تمدید را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند و در همین رابطه رسانه های آمریکایی، شکستگی پای جان کری وزیر امور خارجه ایالات‌ متحده در حادثه دوچرخه‌سواری را بهترین بهانه برای تمدید مذاکرات دانستند.

در همین حال آرون میلر، معاون ریاست مرکز ویلسون در یادداشتی در فارن پالسی نوشته بود: «جراحت وارده به کری در‌حالی‌که یک بدبختی است می‌تواند برای دولت اوباما در صورت نیاز به ادامه و تمدید مذاکرات پس از آخرین مهلت تعیین‌شده سودمند باشد.»

با این وجود دیروز و پیش از آنکه فرصت دستیابی به توافق جامع بیش از این از دست برود، جان کری وزیر خارجه آمریکا از بیمارستان مرخص شد و ضمن تاکید بر اینکه ثانیه ای از مذاکرات را از دست نداده است اعلام کرد برای تسریع در روند مذاکرات به زودی راهی وین خواهد شد.

تلاش تازه کری برای گشایش در مذاکرات همزمان با اعلام آمادگی احتمالی گروه 1+5 برای تدوین پیش نویس توافق جامع صرف نظر از گذشته برنامه هسته ای ایران می تواند امیدواری ها برای رسیدن به توافق تا پیش از پایان ضرب الاجل را افزایش دهد.

آسوشیتدپرس در گزارشی در این باره نوشت: واشنگتن پیشتر اعلام کرده بود که در توافق نهایی نگرانی‌ها و ابهامات موجود پیرامون «ابعاد احتمالا نظامی برنامه هسته‌ای ایران» باید برطرف شوند اما حالا گامی مهم برداشته شده و قرار است توافق نهایی بی‌اعتنا به این مسائل نگاشته شود تا پس از دست‌یابی به توافق جامع در فرصت مقتضی ابهامات و نگرانی‌های پیشین هم برطرف شوند. مقامات غربی می‌گویند با توجه به اینکه ضرب‌الاجل توافق نهایی ۳۰ ژوئن (۹ تیر) فرامی‌رسد، نمی‌توان در مهلت باقی مانده به همه سوالات و ابهامات موجود پاسخ داد.

برهمین اساس یک مقام‌ ارشد غربی به آسوشیتدپرس گفت: «احتمال موفقیت دیپلمات‌ها در نهایی کردن توافق جامع ظرف سه هفته آینده بیشتر از احتمال ناکامی آنهاست.» دیروز هم پیش از آغاز نشست عمومی ایران و گروه 1+5 در سطح معاونان و مدیران کل در هتل کوبورگ وین، برای بررسی آخرین وضعیت مذاکرات هسته‌ای و نگارش برجام، حمید بعیدی نژاد مدیرکل امور سیاسی و امنیت بین‌المللی وزارت خارجه و رئیس هیات کارشناسی ایران در مذاکره با 1+5 اعلام کرد «کشورهای عضو تمایل جدی خود را برای سرعت دادن به پیشرفت در مذاکرات اعلام کردند.»

سی ان ان هم در گزارشی به نقل از مقام‌های اروپایی و آمریکایی گزارش رسانه‌های روسیه درباره به بن بست خوردن مذاکرات هسته‌ای را رد کرد و این مقامات اعلام کردند که مذاکرات هسته‌ای به بن بست نرسیده است و گفت‌وگوها طبق انتظار پیش می رود.

بنابراین در صورتی که صحت خبر آسوشیتدپرس که می تواند به معنای کنار رفتن یکی از مهمترین موانع دستیابی ایران و گروه 1+5 به توافق جامع باشد دو طرف می توانند تا پیش از پایان ضرب الاجل تعیین شده بدون نیاز به تمدید به توافق برسند.